مسابقه قرآنی 1447

شماره: 22 سوره مبارکه: معارج آیات مبارکه: 26 ـ 19

ریشه بسیاری از ناهنجاری‏ها، حرص و بخل است‏. نشانه حریص بودن دو چیز است: جَزَع به هنگام سختی و بُخل به هنگام کامیابی. انسان بسیار کم ظرفیّت است، با تماس با سختی فریاد می‏زند و بخل می‏ورزد. «هلوع» به معنای انسان بی‏صبر و حریص است.

خداوند در برخی آیات، آفرینش انسان را بهترین: «خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ» (تین، 4) و خود را بهترین خالق برشمرده است: «أَحْسَنُ الْخالِقِینَ» (مؤمنون، 14) امّا در این آیات، تصریح شده که انسان، حریص و بخیل آفریده شده است. این دو چگونه با یکدیگر قابل جمع است؟ در جواب باید گفت: در آفرینش انسان، امور متضاد قرار داده شده و این رمز تکامل است. نفس، انسان را به بدی سوق می‏دهد: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» (یوسف، 53) ولی عقل، انسان را از آن باز می‏دارد: «نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی‏» (نازعات، 40) و رشد انسان در انتخاب میان این تقابل‏هاست که به تربیت و تزکیه انسان می‌انجامد.

روایات زیادی درباره‌ حرص وارد شده است‏، به برخی دقت کنید: «حرص، رزق را زیاد نمی‏کند.»، «کسی که حرصش بیشتر باشد، خوار و ذلیل می‏شود.»، «چه بسا انسان حریص که حرصش او را بکشد.»، «حریص، هرگز بی‌نیاز نمی‏شود.»، «حرص، بستر رنج‏هاست.»، «حریص، به‌‌دلیل رسیدن به مال، عفت و حیا را کنار بگذارد.»، «حرص، انسان را در عیوب بسیاری قرار می‏دهد.»، «انسان حریص، آسایش و راحتی ندارد.»(مراجعه کنید به غررالحکم‏)

راه نجات از اخلاق ناپسند، مداومت به نماز است. طبع مادی انسان به سوی حرص و بخل میل دارد و نماز و یاد خدا آن را مهار می‏کند. انسان بدون نماز مضطرب است. آثار نماز در گرو مداومت بر آن است. بر اساس روایات، بهترین عمل آن است که ادامه داشته باشد. (مراجعه کنید به تفسیر نورالثقلین‏)

به گفته مفسران، آیه24 قبل از فریضه خمس و زکات نازل شد. از امام صادق(ع) درباره‏ «حَقٌّ مَعْلُومٌ» سؤال شد، فرمود: این حق غیر از زکات واجب است و مراد آن که خداوند به انسان ثروتی داده و او بخشی از آن را جدا کرده و با آن صله‏رحم می‏کند و مشقّت را از خویشان خود بر می‏دارد.بنابراین هلوع، جزع و بخل دارد، امّا مصلّی، نماز و انفاق دارد. نماز و رسیدگی به محرومان، پیوند ناگسستنی دارند. انفاق، تعدیل‌کننده روحیه حرص و بخل است. مؤمن و نمازگزار واقعی، خود را مالک همه دارایی‏های خود نمی‏داند و سهمی از آن را حق دیگران می‏داند. نیازمندان، در اموال توانگران حق دارند و شریکند. یادتان باشد در فقرزدایی تنها به ظاهر افراد ننگرید، گروهی از محرومان صورت خود را با سیلی سرخ نگه می‏دارند و سؤال نمی‏کنند. سعادت فرد، از سعادت جامعه جدا نیست. نیازمندی، شرط دریافت است، مؤمن باشد یا نباشد. در واقع دینِ جامع آن است که هم به مسائل اجتماعی توجّه کند و هم به مسائل اعتقادی.