فرصت‌های پیش روی سیاست خارجی ایران

پیروزی دکتر روحانی همان‌گونه که خود بارها ابراز کرده بود، پیام اعتدال و عقلانیت به جهان داده است و البته در کنار آن، اراده ملی ایرانیان برای تعیین سرنوشت خویش و قدرت ملی دولت ایران را که مبتنی بر پشتیبانی میلیونی توده‌های مردم است، نشان می‌دهد، اما درباره مهم‌ترین پیامدهای پیروزی روحانی و ریاست جمهوری او می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1ـ افزایش قدرت ملی

حضور پرشمار ملت ایران در انتخابات و مشارکت سراسری فارغ از هرگونه مرزبندی قومی، مذهبی، سیاسی و جناحی در یک انتخابات سرنوشت‌ساز نشان‌دهنده همبستگی ملی ایرانیان و یکپارچگی ملت ایران بود. سخنان دکتر روحانی و برنامه پیشنهادی وی که با رای اعتماد ملت ایران مواجه شد، دارای محورهایی است که به افزایش قدرت ملی ایران منجر می‌شود و البته خود دکتر روحانی هم بارها در سخنان خویش هدف اصلی دولت آینده را افزایش قدرت ملی ایران دانسته است.

2ـ افزایش توان دستگاه دیپلماسی ایران

دکتر روحانی خود یک دیپلمات ورزیده، کهنه‌کار، باتجربه و با اعتباری بین‌المللی است. دستگاه دیپلماسی ایران در عصر روحانی خواهد توانست افزون بر بهره‌مندی از تجربیات دیپلماتیک رئیس‌جمهور از توان علمی، اجرایی، عملی دوستان و همفکران دکتر روحانی که در میان آنان از دیپلمات‌هایی باسابقه تا استادان و پژوهشگران نامدار ایرانی وجود دارند، بهره ببرد.

3ـ شکاف میان اروپا و آمریکا

در عصر مسئولیت دکتر روحانی در دبیر خانه شورای امنیت ملی با وجود فشار بی‌سابقه ایالات متحده آمریکا برای به انزوا کشاندن ایران و بحرانی ساختن پرونده هسته‌ای ایران، شکاف بزرگی میان اروپا و آمریکا و مخالفت اروپا با سیاست‌های دولت جنگ‌طلب بوش به وجود آمد. اکنون ریاست جمهوری روحانی می‌تواند تنش‌ها میان اروپا و ایران را از میان برده و به عادی‌سازی مناسبات ایران و اروپا منجر شود.

4ـ تقویت گفتمان تعامل با ایران در آمریکا

در این موضوع تردیدی نیست که در هیات حاکمه آمریکا هم نیروهای تندرو و هم جریان‌های میانه‌رو وجود دارد. اکنون جریان میانه‌رو به رهبری اوباما و با مدیریت جان کری بر سیاست خارجی آمریکا دارای قدرت تاثیرگذاری بیشتری از نیروهای تندرو هستند؛ بنابراین انتخاب دکتر روحانی به ریاست جمهوری ایران باعث می‌شود که جریان میانه‌روی آمریکا از قدرت بیشتری در مواجهه با نیروهای تندرو برخوردار شوند. گرچه سابقه دیرینه مناسبات خصمانه آمریکا با ایران امکان عادی‌سازی فوری مناسبات ایران و آمریکا را سخت می‌کند.

5ـ انزوای اسرائیل و مخالفان ایران

اسرائیل و مخالفان ایران که تمام تلاششان را برای ایجاد جنگ و بحران در مناسبات ایران و جهان غرب به کار برده‌اند، قادر به هضم انتخاب دکتر روحانی نخواهند بود و البته راهکاری هم برای مقابله با تحولات بعدی در نظام بین‌الملل نخواهند داشت. با تعامل ایران با اروپا و کاهش تنش در مناسبات ایران با آمریکا، اسرائیل قادر به بسیج جهانی علیه ایران نخواهد بود و سیاستش جز سردرگمی و انزوا در مقابل ایران دستاوردی نخواهد داشت.

6ـ نیرومند شدن همکاری‌های سازنده ایران با روسیه، چین و آسیا

نزدیک شدن ایران به اروپا و کاهش تنش با آمریکا به معنای دور شدن ایران از روسیه، چین وکشورهای آسیایی نخواهد بود. گرچه این کشورها جایگاه بی‌رقیب خود را در بازار ایران از دست می‌دهند، اما آنان از حل پرونده هسته‌ای ایران سود می‌برند و از زیر فشار آمریکا برای قطع مناسبات اقتصادی‌شان با ایران رهایی خواهند یافت و قادر خواهند بود طی همکاری با ایرانی که از قدرت ملی بیشتری برخوردار است، در حل مسائل سوریه و افغانستان و در مبارزه با سلفی‌گری، تجزیه‌طلبی و قوم‌گرایی که دشمنان مشترک ایران، روسیه و چین هستند، به توفیق گسترده‌ای دست یابند.

7ـ تجدیدنظر جهان عرب در مناسبات با ایران

جهان عرب و بویژه کشورهای مهم عرب و در راس آنان عربستان سعودی و برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس در سال‌های گذشته با سوءاستفاده از مناسبات تنش‌آلود ایران با جهان غرب تلاش کردند تا هم ایران را منزوی کنند و هم به منافع ملی ایران در منطقه آسیب وارد سازند و بدون همکاری با ایران خواست‌های خود را در منطقه به صورت یکجانبه اعمال کنند.

ریاست جمهوری روحانی با رایی قاطع به بهبود مناسبات ایران با اروپا و آمریکا منجر خواهد شد که کشورهای عربی در مناسباتشان با ایران تجدیدنظر کنند.

در چنین شرایطی درباره مهم‌ترین موضوع منطقه یعنی بحران سوریه هم باید گفت که پیروزی روحانی به سود آرامش در سوریه خواهد بود و این برای دولت سوریه هم خوب و مفید بوده و به حل سیاسی مسائل سوریه که مورد تاکید دولت بشار اسد بوده است، یاری خواهد رسانید.

8ـ سیاست خارجی و شکوفایی اقتصادی

مناسبات دوستانه ایران با جهان خارج به جلب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، رفع موانع تجاری میان ایران با جهان خارج و از میان بردن تحریم‌ها کمک خواهد کرد و در نتیجه ثبات و آرامش اقتصادی پیامد طبیعی ریاست جمهوری روحانی خواهد بود.

با توجه به همگی مواردی که بیان شد، ریاست جمهوری روحانی می‌تواند به آغاز عصری نوین و درخشان در دیپلماسی ایران منجر شود؛ البته به شرط انسجام ملی در داخل، وجود یک برنامه و منشور فراگیر در عرصه سیاست خارجی، شایسته‌سالاری در دستگاه دیپلماسی، کمک سایر نهادهای ذی‌ربط در عرصه سیاست خارجی و نیز تعامل دوجانبه مردم و نهادهای مدنی و مطبوعات با دولت حاصل می‌شود.

محمدعلی بهمنی قاجار