مشاغل خانگی زنانه و مردانه

نگاه به مردها و شغل‌های مربوط به آنها هم نیاز به بازنگری دارد چون یک فرد تنها به این علت که مرد است، محکوم به روی آوردن به کارهایی که به آن بی‌علاقه است و درآمد چندانی هم ندارد، نیست.

شغل‌های دولتی هم واقعا کم است و در کمتر سازمانی جای خالی برای تازه واردها پیدا می‌شود، کارهای پشت میزی را هم به هر کسی نمی‌دهند، پس فقط یک گزینه می‌ماند و آن هم آستین بالا زدن و کارآفرینی و خودکفایی است.

راهی که می‌خواهیم نشانتان بدهیم به مهارت، کمی سرمایه و قدری همت نیاز دارد که هم شما را در خانه و کنار خانواده نگه می‌دارد و هم منبعی دائمی برای کسب درآمد شما می‌شود.

مشاغل خانگی، شغل‌هایی مهارت محور است که طبق تعریف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پنج گروه بزرگ یعنی صنایع دستی، فرش دستباف، امور تولیدات دامی، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، عشایری، امور تولیدات گیاهی، صنعت و خدمات و فعالیت‌های فرهنگی و هنری طبقه‌بندی می‌شود.

در این پنج گروه بیش از 200 شغل وجود دارد که هم زنان و هم مردان می‌توانند با روی آوردن به آن، شغلی خانگی برای خود راه بیندازند.

البته با این که قرار است شغل‌ها را به دو بخش مردانه و زنانه تقسیم نکنیم، ولی به نظر می‌رسد برخی از این شغل‌ها برای زنان و برخی دیگر برای مردان مناسب‌تر است و بهتر و زودتر به نتیجه می‌رسد.

زنانه آستین بالا بزن

شغل‌های مربوط به صنایع دستی که به زیرشاخه‌های نساجی سنتی، بافته‌های داری و زیراندازها، پوشاک سنتی، چاپ‌های سنتی، سفال و سرامیک و کاشی سنتی، صنایع دستی چرمی، هنرهای دستی وابسته به معماری، صنایع دستی فلزی و چوبی و حصیری، دریایی، سنگی، آبگینه، صنایع دستی مستظرفه، پیشه‌های سنتی وابسته به صنایع دستی و رودوزی‌های سنتی برای زنان مناسب‌تر است؛ هرچند منعی برای ورود مردان به این مشاغل هم وجود ندارد.

برای نمونه، در نساجی سنتی، زنان می‌توانند به ابریشم بافی، احرامی بافی (یکی از دستبافته‌های داری است که ماسوره اساس کار آن است و ماکو با الیاف نخی داخل آن جای دارد. در این نوع بافته از خامه پشمی رنگرزی شده به عنوان مواد اولیه استفاده می‌شود)، برک بافی (بَرَک نوعی پارچه نرم و چسبان و ضخیم است که در خراسان از پشم شتر یا کرک بز با دست می‌بافند و از آن جامه زمستانی می‌دوزند)، فرت‌بافی (تهیه منسوجات مختلف ازجمله حوله، چادرشب، سفره، بقچه و لباس زیر به وسیله نخ‌های پنبه‌ای تابیده یا ابریشم)، ترمه‌بافی، شمدبافی، مرس‌بافی (مرس از لباس‌های محلی و صنایع دستی مناطق کردنشین است که با قدمت صدها سال در این مناطق تولید و استفاده می‌شود.

لباس مرس از پشم بز تولید می‌شود و از زیباترین لباس‌های مردانه رایج در مناطق کردنشین است که بیشتر در مراسم شادی و عروسی از آن استفاده می‌شود) یا دارایی بافی (دارایی نوعی پارچه ابریشمی است که به آن ایکات به معنی بستن، گره زدن یا پیچاندن هم گفته می‌شود) مشغول شوند و در بخش بافته‌های داری و زیراندازها به تولید گلیم، گبه، خورجین، حور (حور، بافتی شبیه به گلیم دارد و با همان ابزار کار گلیم بافی بافته می‌شود)، جل اسب، پلاس، چنته (چنته، کیسه یا خورجینی برای حمل وسایل شخصی است که عشایر قشقایی آن را می‌بافند) و مفرش (مَفرَش یکی از صنایع دستی بافتنی داری و زیراندازی ایرانی است و بافتن آن در اردبیل رواج دارد. مفرش، به شکل مکعب مستطیل و شبیه صندوق و چمدان بافته می‌شود و برای حمل اثاثیه استفاده می‌شود) بپردازند.

همچنین در زیرشاخه رودوزی‌های سنتی، زنان می‌توانند به آیینه‌دوزی، ابریشم‌دوزی، بخارادوزی (نوعی سوزن‌دوزی روی پارچه کتان یا کرباس است که با نخ‌های ابریشمی تابیده به صورت تو پر دوخته می‌شود)، پته‌دوزی، پولک‌دوزی، چهل‌تکه‌دوزی، خامه‌دوزی (خامه‌دوزی بسیار شبیه سوزن‌دوزی بلوچ است با این تفاوت که در آن فقط از نخ سفید یک رنگ استفاده می‌شود)، خوس‌دوزی (نوعی سوزن‌دوزی است که برای تزئین پارچه‌های توری استفاده می‌شود)، سکه‌دوزی، زرک‌دوزی، ستاره‌دوزی، شمسه‌دوزی (نوعی سوزن‌دوزی که نمایی از خورشید را تجسم می‌کند و با نخ‌های گلابتون طلایی یا نقره‌ای به همراه نخ ابریشم نتابیده ارغوانی دوخته می‌شود) یا کتیبه‌دوزی (نوعی سرمه‌دوزی است که نقش‌های روی آن با استفاده مقوا، پشم شیشه، ابر یا پشم، برجسته می‌شود)، مرصع‌دوزی (سنگ‌دوزی) یا یراق‌دوزی مشغول شوند.

بجز شاخه صنایع دستی، برای زنان امکان راه انداختن شغل‌های خانگی در بخش‌های قالیبافی، نخ ریسی سنتی فرش، رنگرزی گیاهی خامه، طراحی سنتی قالی و رنگ‌آمیزی نقشه فرش هم وجود دارد.

مردانه آستین بالا بزن

عرصه به همان اندازه که در مشاغل خانگی برای زنان باز است، برای مردان هم گسترده است. در بخش صنعت و خدمات هیچ شغلی برای مردان مناسب‌تر از طراحی و دوخت لباس، شلواردوز، راسته‌دوز، نازک و ضخیم‌دوز، پیراهن‌دوز، سری‌دوز سرویس خواب، ملحفه‌دوزی و پرده‌دوزی نیست.

در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی هم شغل‌هایی همچون تولید و بسته‌بندی کودهای ارگانیک، ورمی کمپوست، تهیه انواع کودهای فسیلی، تهیه، بوجاری و بسته‌بندی بذر، پیاز و غده محصولات زراعی و زینتی، خدمات جمع‌آوری شیر و ابریشم‌کشی خانگی می‌تواند مشاغل پردرآمدی برای مردان باشد.

تکثیر و پرورش ماهیان زینتی، پرورش ماهی در استخرهای دومنظوره، پرورش اردک، بوقلمون، کرم ابریشم، غاز بومی، کبک، گاو شیری، زنبور عسل، بلدرچین و پرواربندی بره و گوساله نیز حرفه‌هایی است که می‌توان به راه انداختن آن در محل زندگی فکر کرد.

عرصه برای فعالیت در بخش صنایع دستی نیز برای مردها باز است. آنها می‌توانند به نمد مالی، ورنی‌بافی (نوعی زیرانداز سنتی منطقه آذربایجان است که از پشم تازه، تمام ابریشم یا پشم کهنه تهیه می‌شود)، زیلوبافی، گیوه‌بافی، چوخه‌بافی، چاروق‌دوزی (نوعی کفش ویژه منطقه خراسان که نوک آن تیز و رو به بالاست و بندهایش به ساق پا بسته می‌شود)، مجسمه مومی، چاپ کلاقه‌ای (نقاشی روی پارچه)، قلمکار، سفال و سرامیک، خرمهره‌سازی، کاشی مشبک، کاشی معرق، کاشی مینایی، نقاشی روی لعابی، مصنوعات چرمی، سراجی سنتی (ساخت کیف و کمربند)، معرق چرم، نقش‌اندازی ضربی روی چرم و گچبری سنتی مشغول شوند.

این شغل‌ها که مختصر درباره‌شان نوشتیم قطره از دریای شغل‌های خانگی بود که اگر کسی همت داشته باشد آهسته آهسته آن را راه می‌اندازد و بتدریج گسترش‌اش می‌دهد و در مدتی نه‌چندان بلند، درآمدی دائمی از آن به دست خواهد آورد.

البته یافتن بازار فروش محصولات تولید شده در خانه بسیار مهم است، پس کسی که به یکی از این حرفه‌ها مشغول می‌شود باید به تناسب آن شغل با نیاز منطقه محل زندگی‌اش فکر کند یا اگر قصد دارد محصولاتش را در گستره‌ای بزرگ‌تر از محل زندگی‌اش بفروشد، باید سلیقه بازار را خوب بشناسد و ابتکار و خلاقیت را چاشنی تولیداتش کند.

در کشور ما فضا برای کار، کم نیست، فقط شاید همت‌ها برای کار کردن کم است، شاید هم مهارت نیروهای کار، چشمگیر نیست. باور کنید کسی که در حرفه‌ای کارکشته است و مهارت دارد هیچ وقت بیکار نمی‌ماند.

مریم خباز - گروه جامعه