روزه گرفتن دیابتی ها فقط با مشورت پزشک

بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت علاقه‌مند هستند بدانند آیا می‌توانند در ماه مبارک رمضان روزه بگیرند یا خیر. لطفا در این باره توضیحاتی بفرمایید.

خیر، روزه گرفتن به افراد دیابتی توصیه نمی‌شود مگر با رعایت چند شرط؛ ازجمله کنترل قند خون، شیوه درمان، میزان سطح اطلاعات و آموزش‌های فرد دیابتی از این بیماری.

بسیاری از دیابتی‌ها برای اطلاع از میزان قند خون خود و کنترل دیابت هر چند وقت یک بار آزمایش می‌دهند و نتیجه‌ای را که به عنوان جواب می‌گیرند ملاک عمل قرار می‌دهند، غافل از این که قند خون ما در طول شبانه‌روز در حال نوسان است و اندازه قند خونی که فقط یک بار در آزمایشگاه گرفته می‌شود لحظه‌ای بوده و بر اساس شرایط آن روز فرد است. متاسفانه بیشتر افراد دیابتی زمانی به آزمایشگاه مراجعه می‌کنند که وضعیت قند خون آن روز آنها با روزهای دیگر تفاوت دارد. منظور این است که خودشان را برای انجام یک آزمایش با وضع مطلوب تطبیق می‌دهند؛ مثلا از چند روز قبل رژیم‌های غذایی و نوع خوراک خود را مطابق اصول دیابت تنظیم می‌کنند. همچنین پرهیزهای مربوط به دیابت را فقط برای انجام آزمایش رعایت می‌کنند. در صورتی که برای کنترل قند خون دو معیار (کنترل‌های روزانه که افراد دیابتی به کمک نوارهای تست قند ادرار یا دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون انجام می‌دهند و آزمایش هموگلوبین A1C که نمایانگر میانگین قند خون سه ماه گذشته فرد دیابتی است) وجود دارد و با رعایت این دو مورد است که می‌توان درباره کنترل مطلوب قند خون فرد دیابتی اظهار نظر کرد.

در روزهای اول روزه‌داری، اندازه‌گیری منظم قند خون در طول روز، حداقل چهار تا پنج مرتبه ضروری است. بهترین زمان برای این کار قبل و دو ساعت پس از سحری و افطاری و همچنین یک بار در طول روز است؛ البته در صورت نیاز، تکرار آن هنگام خواب ضرورت دارد.

قند خون افراد معمولی در حالت ناشتایی 60 تا110 میلی‌گرم درصد (صد سی سی خون) است و معمولا دو ساعت پس از صرف غذا هم به بیش از 140 میلی‌گرم درصد نمی‌رسد. میزان قند افراد دیابتی هم برای کنترل مطلوب دیابت و جلوگیری از عوارض زودرس و دیررس دیابت باید به حد طبیعی نزدیک باشد. میزان قند فرد دیابتی که مایل به روزه‌داری است باید دو ساعت پس از غذا حداکثر 180میلی گرم درصد باشد. افزایش میزان قند بیش از این اندازه خطرناک است.

تعدادی از دیابتی‌ها بدون نیاز به دارو، قند خون خود را کنترل می‌کنند. می‌توان گفت اگر این افراد به شیوه صحیح روزه بگیرند و این روزه گرفتن به کاهش وزن آنان منجر شود، روزه‌داری برای آنان مفید است، اما در افرادی که از قرص استفاده می‌کنند دقت‌های دیگری در مورد روزه گرفتن لازم است، زیرا نخوردن غذا در طول روز به دنبال مصرف قرص قند ممکن است به شرایطی منجر شود که به آن هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) می‌گوییم. حتی در موارد شدید ممکن است به کما یا مرگ نیز منجر شود. این افراد (دیابتی‌های وابسته به قرص) برای گرفتن روزه حتی باید قند خونشان در حد ایده‌آل کنترل شود؛ منظور کنترل روزانه قند خون و آزمایش هموگلوبین A1C است. روزه‌داری با توجه به این شرایط در کنار آموزش‌های مربوط به کنترل دیابت میسر خواهد بود.

روزه‌داری برای دیابتی‌های وابسته به انسولین تقریبا غیرممکن است، زیرا این افراد به دلیل نیاز به تزریق انسولین در فواصل مختلف شبانه‌روز با احتمال وقوع کاهش قند خون روبه‌رو هستند. قطع کردن انسولین به دلیل نخوردن غذا اشتباه است، زیرا بدن ما حتی در شرایطی که غذا نیز مصرف نشود به مقدار انسولین نیازمند است.

متاسفانه بیشتر افراد دیابتی درخصوص تغذیه صحیح در دیابت اطلاعات لازم را ندارند و به تصور غلط، مصرف غذاهایی با قند زود جذب مثل حلوا، خرما، شله‌زرد و... را طی دوران روزه‌داری بلامانع می‌دانند. خوب است این عزیزان توجه داشته باشند، زمان روزه‌داری هم باید مطابق تغذیه صحیح دوره‌های دیگر رفتار کنند. خوردن این نوع خوراکی‌ها در زمان روزه‌داری هم برای آنان مجاز نیست و بهتر است این افراد از مواد نشاسته‌ای دیرجذب مثل نان، میوه و لبنیات استفاده کنند. همچنین این افراد باید توجه داشته باشند مواد نشاسته‌ای را باید به دفعات و در حجم کم‌مصرف کنند.

روزه‌داری در یک فرد دیابتی ممکن است سبب بالا رفتن یا پایین افتادن قند خون شود که در هر دو حالت برای فرد دیابتی خطرناک است. این افراد در صورت تکرار افزایش یا کاهش میزان قند خون باید از ادامه روزه‌داری در روزهای بعد خودداری کنند؛ البته چنانچه قند خون بشدت پایین آمده باشد که علائم هیپوگلیسمی نظیر لرزش دست‌ها، تپش قلب، گرسنگی بسیار شدید و... در فرد بروز کند یا قند خون به میزان بالای 25 میلی‌گرم درصد برسد باید بسرعت روزه را قطع و اقدامات لازم انجام شود؛ در صورت افت شدید قند خون باید از مواد قندی زود جذب مانند نوشابه، آبمیوه یا عسل استفاده شود و در صورت بالا رفتن شدید قند خون لازم است با نظر پزشک معالج، داروهای دیابت مصرف شود.

اول این که فرد دیابتی در زمان روزه‌داری حتما مانند قبل از روزه گرفتن وحتی بیشتر از آن باید قند خون و ادرار خود را کنترل کند تا درصورت افزایش یا کاهش میزان قند خون بسرعت از نتیجه آن اطلاع پیدا کرده و اقدام لازم را انجام بدهد. نکته بعدی در ارتباط با مصرف غذا در طول روزه‌داری است. با توجه به این که مهم‌ترین اصل تغذیه در دیابت مصرف وعده‌های غذایی در دفعات بیشتر و حجم کمتر است (سه وعده اصلی و سه میان وعده) امکان رسیدن به این اصل هنگام روزه‌داری دقیقا ممکن نیست. البته یک فرد دیابتی باید از مصرف غذاهای حجیم در دو وعده سحری و افطاری خودداری کند، به طوری که زمان افطار با مقدار کوچکی از وعده غذایی شروع کند، سپس یک تا دو ساعت بعد بقیه غذای خود را مصرف کند. هنگام سحر نیز باید از مصرف غذاهای حجیم خودداری کرد، چون این مساله ممکن است سبب بالارفتن قند خون در طول روز شود. بنابراین باید میزان مصرف دارو طی روزه‌داری با توجه به کنترل‌های قند خون در طول روز و با نظر پزشک تنظیم شود. در نتیجه از آنجا که رعایت شش نوبت وعده غذایی در زمان روزه‌داری امکان‌پذیر نیست، ضرورت دارد حداقل غذاهای مصرفی از هنگام افطار تا سحر بتدریج در سه تا چهار وعده با حجم کم‌مصرف شود.

خیر، افراد دیابتی برای گرفتن روزه باید تحت نظر پزشک معالج باشند و هیچ فرد دیابتی اجازه ندارد بدون نظر دکتر روزه بگیرد. همچنین بیماران دیابتی برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با انجمن دیابت ایران با شماره 88253113 تماس بگیرند.

فرزانه صدقی