زندگی در سایه «تسبیح صبا»

تسبیح صبا در خلوت سحرگاه روزنه‌ای رو به روشنایی برای مخاطب می‌گشاید تا بنده خدا در لحظات آرام سحر، چشم از دنیا بپوشاند و دل به خالق خود بسپارد.

مجید خواجه‌نژاد، تهیه‌کننده برنامه که حدود 11 سال است در سازمان صدا و سیما فعالیت دارد، می‌گوید: در هر برنامه باید تهیه‌کننده چینش خاص خودش را داشته باشد، چون تا وقتی که عوامل یک گروه برنامه‌ساز از لحاظ فکری با یکدیگر همسو نباشند، نمی‌توان برنامه‌ای جذاب را تقدیم مخاطب کرد.

اهمیت سبک و سیاق ساختار یک برنامه و جزئیات مختلف آن که در مجموع، برنامه تلویزیونی را تشکیل می‌دهند، کمتر از محتوا و بیان آن نیست. به همین منظور از آیتم‌های متنوعی در طول برنامه استفاده می‌شود. تصاویری مرتبط با موضوع برنامه همراه با گفتار متن براساس ماه‌های سال و روزهایی که در تقویم مشخص شده، تنظیم می‌شود. برای نمونه در ایام حج نوع مناجات و اشعاری که در برنامه خوانده می‌شود، با مطالبی که در ایام شهادت معصومین استفاده می‌گردد، متفاوت است.

تصاویری که هر روز از طریق مانیتورینگ سازمان صدا و سیما از سرزمین وحی مکه و مدینه دریافت می‌کنیم، زنده روی آنتن می‌روند، مگر در مواردی که خطوط ارتباطی دچار اشکال شوند. در برخی روزها هم ارتباط مستقیم با کربلا و مشهد مقدس داریم.

این تصاویر باعث می‌شود وقت سحر و خلوت با محبوب، دلنشین‌تر و جذاب‌تر شود، زیرا نشان دهنده یک حس مشترک در عبادت خداوند و سر به خاک بندگی او نهادن میان مسلمانان است. در ضمن اهمیت وقت سحر باعث شده با کمک همکارانم تا پاسی از شب بیدار بمانیم و در برابر عظمت عالم هستی و خالق یکتا، همگام با سحر خیزان و عابدان دست نیاز به سوی یگانه بی همتا ببریم و از پروردگار عالم طلب آمرزش و مغفرت کنیم.

خواجه‌نژاد اظهار می‌کند: تیم برنامه‌ساز تسبیح صبا، همچنین برنامه «قاف تا قبله» اذان مغرب شبکه یک را نیز ارائه می‌کند. ولی باید بگویم یک حس عرفانی و الهی خاصی در زمان اجرای برنامه سحرگاهی تسبیح صبا وجود دارد که قابل توصیف نیست.

وی در خصوص آیتم‌های مختلف برنامه می‌افزاید: این برنامه آیتم‌های متفاوتی از جمله مناجات امام زمان(عج)، تواشیح، ابتهال، تلاوت قرآن و کلام بزرگان دارد که از قبل تولید شده‌اند و در فواصل برنامه پخش می‌شود.

خواجه‌نژاد معتقد است: مهم‌ترین اصل یک برنامه رویکرد آن است. برنامه تسبیح صبا با رویکرد معنوی و مناجاتی‌اش سعی می‌کند در هر برنامه با ارائه نکته‌ای اخلاقی به تبیین اخلاق فردی و اجتماعی و راه‌های گسترش آن در جامعه البته به گونه‌ای غیرمستقیم بپردازد.وی طراحی آیتم‌های متنوع را یکی از عوامل موثر در جذب مخاطب می‌داند و می‌گوید: برای یکنواخت نبودن، علاوه بر مجریان برنامه از صدای گویندگان رادیو رضا خضرایی، رضا کاشفی و احمدرضا صدر نیز استفاده می‌شود. وی اشاره می‌کند نوع بیان، آهنگ صدای افراد و محتوای متن همگی برجذابیت برنامه می‌افزاید.

شاه بیت غزل ارتباط با مخاطب بویژه در برنامه‌های مذهبی، القای حس رابطه عاطفی با مخاطب است. به همین دلیل در برنامه تلاش می‌کنیم از الگوی تعامل مخاطب و رسانه حداکثر استفاده را ببریم و از طریق پیامک برنامه و تلفن پیغامگیر برنامه با بینندگان در ارتباط هستیم. وی می‌‌افزاید: به این نکته اشاره کنم که در ایام ماه مبارک رمضان، برنامه تسبیح صبا پخش نمی‌شود و گروه معارف شبکه یک سیما، باید ویژه برنامه رمضان را تهیه ‌کند.

صدای آشنایی توجه مرا به سوی دیگر اتاق فرمان جلب کرد. درست حدس زده بودم. سیدابوالفضل طباطبایی بود. وی می‌گوید: تابستان 63 کارم را در مشهد شروع کردم و از اواسط بهمن 63 به تهران آمدم و تا چند ماه فقط صدای من پخش می‌شد تا این‌که اوایل سال 64 گوینده پخش شبکه یک تلویزیون شدم و تا سال 72 مشغول به کار بودم.

طباطبایی می‌گوید: از سال 78 در شبکه جهانی جام‌جم فعالیت خود را ادامه دادم، ولی به دلیل علاقه خاصی که به پخش شبکه یک دارم و خود را مدیون این قسمت می‌دانم، فعالیت کاری خود را دوباره در پخش شبکه یک از سر گرفتم و سحرگاه چهارشنبه مجری برنامه تسبیح صبا و در بعضی شب‌ها ناظر پخش و جانشین تهیه‌کننده برنامه هستم.

طباطبایی می‌گوید: هر مجری در این برنامه مسوولیت نویسندگی بخش مربوط به خودش را به‌عهده دارد. صداقت در کلام، رکن و اصول کار ما در این برنامه است. در ضمن مطالبی که می‌خوانم دلنوشته‌های خودم است که در برخی قسمت‌های برنامه براساس نیازی که احساس می‌کنم با مناجات و شعر تلفیق می‌شود. من با این برنامه زندگی می‌کنم.

علی جباری‌کیان، دیگر مجری برنامه است. وی که کارشناس معارف اسلامی است سال 78 گوینده برنامه رادیو معارف و رادیو ایران بود که سال 79 به تلویزیون آمد و در شبکه یک در برنامه‌های مختلفی همچون آفتاب شرقی به فعالیت پرداخت.

جباری می‌گوید: برنامه معارفی اجرا کردن واقعا سخت است. باید در درجه اول پروردگار و ائمه را در نظر گرفت و سپس به روحیات مردم توجه کرد. باید بسیار مراقب باشیم به چه منابعی استناد می‌کنیم و سخنی نگوییم که مخاطب از دین فاصله بگیرد و از راه دین خارج شود.

در عین حال باید به این نکته نیز توجه شود که ما مجری هستیم و توانایی اجرای هر برنامه‌ای را باید داشته باشیم. منظورم از سخت بودن اجرا و احساس مسوولیت در پیشگاه خداوند است. باید آنچه را می‌گوییم، باور داشته باشیم.

برنامه تسبیح صبا زمانی پخش می‌شود که بیننده به‌گونه‌ای از تعلقات مادی فاصله گرفته و دل به خدا سپرده است. در چنین شرایطی تا مجری خود را در حضور خداوند حس نکند، نمی‌تواند با مخاطب ازطریق کلام ارتباط برقرار کند.

به طور کلی در شبانه روز که 3 بار اذان پخش می‌شود، در برنامه زنده، هم مجری و هم دیگر عوامل پخش برنامه شرایطی همچون لحظه تحویل سال را تجربه می‌کنند، زیرا تیک تاک ساعت در لحظه اذان حس خاصی را القا می‌کند.

مهدی آقابیگی که کارشناسی الهیات و معارف اسلامی دارد، در سحرگاه جمعه، مجری برنامه تسبیح‌صباست او سال 75 وارد رادیو و سپس از سال 77 گوینده پخش شبکه یک شده است.

مهدی آقابیگی می‌گوید: برنامه‌های مختلفی را تاکنون اجرا کرده‌ام که می‌توانم از گویندگی خبر در شبکه جهانی جام‌جم، برنامه صبح با خبر شبکه خبر و برنامه قاف تا قبله شبکه یک نام ببرم.

آقا بیگی معتقد است: برنامه تسبیح صبا با یک نگاه زیبا و مناجاتی در سحرگاه توانسته همراه با نوآوری، همصدا و همراز با بیننده در خلوت سپیده دم فضای معنوی و عرفانی ایجاد کند که اگر عوامل برنامه در پیشگاه خداوند با نیت خدایی حاضر شوند، بی‌شک از فضای معنوی‌ای که این برنامه برای مردم ایجاد کرده، بی‌نصیب نمی‌مانند.

وقت نماز و راز و نیاز زمان خلوت هر فردی با خداوند است. معمولا در چنین شرایطی افراد تمایل دارند تنها با معبود یگانه نجوا کنند. ولی براساس پیامک‌های رسیده به برنامه، بعضی بینندگان ابراز لطف کرده و گفته‌اند با مناجات و نجوای این برنامه در وقت سحر صفا می‌کنیم.

سینا معدنی که جانشین تهیه‌کننده و ناظر برنامه است، می‌گوید: برنامه تسبیح صبا در عین سادگی دکور با دیگر برنامه‌هایی که زنده پخش می‌شوند، فرق دارد. در این برنامه مجری با مردم صحبت نمی‌کند، بلکه با حس و حالی زیبا و معنوی با پروردگار به راز و نیاز می‌پردازد. در واقع مجری از طریق کلام با بیننده ارتباط برقرار می‌کند. در لحظات عرفانی و ملکوتی سحر ما سعی کنیم در کنار مخاطب برنامه، از طریق مناجات و دیگر آیتم‌های برنامه مکمل نیایش بیننده باشیم.

سلامت روحی خیلی اهمیت دارد. ما در این برنامه از طریق راز و نیاز با خداوند سعی می‌کنیم در فضایی معنوی همراه با مؤمنان و شب زنده‌داران یک نوع ارتباط حسی و دلی را در لحظات اذان صبح بین خود و بیننده ایجاد کنیم که ما را به سوی یگانه بی همتا سوق دهد.

به همین منظور از تصاویری که از مکه، مدینه و گاهی براساس نیاز و شرایطی از کربلا و مشهد پخش می‌شود بسنده می‌کنیم، زیرا سادگی‌ای که در این تصاویر وجود دارد به اندازه‌ای تاثیرگذار است که دیگر به استفاده از تکنیک‌های تصویری به شکل خاص نیاز نیست. معدنی همچنین می‌گوید: برنامه‌سازی زنده و روتین کار آسانی نیست، اما انرژی‌ای که در کارهای معارفی و مذهبی وجود دارد به نوعی خاص در تیم و عوامل سازنده برنامه القا می‌گردد که باعث نوعی هیجان می‌شود.در ضمن وقتی صدای مردم را از طریق تلفن پیامگیر برنامه می‌شنویم، بیشتر احساس مسوولیت می‌کنیم، چون متوجه می‌شویم چقدر بیننده نکته سنج و ریز بین در آن هنگام داریم که با انتقادهای سازنده و پیشنهاد‌های خود، ما را در جهت بهتر شدن برنامه راهنمایی می‌کنند.

گاهی از مناجات‌های اشخاصی که با برنامه تماس گرفته‌اند، در صورت داشتن کیفیت صدا در برنامه استفاده می‌کنیم.

سینا معدنی در پایان خاطرنشان می‌کند: هدف عوامل برنامه‌ساز تسبیح صبا این است که بتوانیم از طریق این برنامه برای کسانی که در سحرگاه بیننده ما هستند، فضای روحانی و ملکوتی فراهم کنیم و در واقع شرایطی از لحاظ روحی برای مخاطب ایجاد شود که با حضور دل و آرامش قلبی به اقامه نماز صبح بپردازد.