سالم‌ترین روش برای اهدای خون

در 2 دهه اخیر باتوجه به سالم بودن خون خودی (اتولوگ) تلاش‌های عمده مراکز انتقال خون وپزشکان برای تهیه این نوع خون متمرکز شده؛ به‌طوری که در کشورهای پیشرفته هر سال آمار مصرف خون اتولوگ در مقایسه با خون خونگیری از غیر (آلوژنیک) در حال افزایش است.

البته تزریق خون اتولوگ، ایده جدیدی نیست و انتقال مجدد خون جاری شده در حین جراحی از اوایل سال 1818 به کار رفته است. در این میان، ایده تزریق خون اتولوگ قبل از عمل از سال 1930، یعنی زمانی که اولین بانک خون تشکیل شد، به وجود آمد. در این میان، به طور کلی فاکتورهای متعددی وجود دارند که این ایده را به یک روش متداول مبدل کرده اما 2 دلیل اولیه برای انجام تزریق خون اتولوگ، اجتناب از عوارض تزریق خون آلوژنیک و حفظ منابع خونی هستند.

بر این اساس دکتر علیرضا ماهوری، فلوشیپ بیهوشی قلب بیمارستان امام خمینی (ره) ارومیه به استفاده از روش خونگیری حین عمل جراحی اقدام کرده که به کار گرفتن این روش، مشکلات موجود در روش‌های فوق را کاهش داده است. ماهوری در خصوص‌ به کارگیری این روش می‌گوید: پس از بیهوشی کامل بیمار در اتاق عمل حداقل خون مورد نیاز احتمالی از خود بیمار گرفته می‌شود و داخل کیسه‌های خون در دمای اتاق عمل نگهداری می‌شود که پس از اتمام جراحی، خون گرفته شده به بیمار تزریق می‌شود.

وی می‌افزاید: در این روش خونگیری به علت پایین آمدن هموگلوبین خون، خونریزی بیمار حین عمل کمتر شده و خون بیمار با گلبول‌های قرمز زیاد و پلاکت‌های سالم به بیمار تزریق می‌شود. در روش خونگیری از غیر، مشکلاتی از قبیل انتقال برخی بیماری‌های عفونی از جمله هپاتیت، ایدز و سایر بیماری‌های نهفته درخون افراد، کمبود برخی گروه‌های خونی کمیاب، هزینه نگهداری خون در سازمان و غیره وجود دارد که هم اکنون با استفاده از روش خونگیری حین عمل، مشکلات فوق کاهش می‌یابد.

ماهوری، معاون آموزشی بیمارستان امام خمینی ارومیه تصریح می‌کند: در طول مدت زمان تحقیقات و آزمایشاتی که در این بیمارستان روی 101 بیمار قلبی صورت گرفت، نتیجه حاکی بود در صورت استفاده از روش جدید به ازای هر بیمار به طور متوسط بیش از یک واحد خون صرفه جویی می‌شود، یعنی در صورت عدم خونگیری حین عمل طی عمل جراحی 9/1 تا‌ 55/2 واحد خون به ازای هر بیمار تزریق می‌شود، ولی در صورت استفاده از روش جدید خونگیری حین عمل 1 تا‌ 39/1 واحد خون به ازای هر بیمار تزریق می‌شود.

وی درباره به‌کارگیری انواع روش خونگیری از بیماران با هدف استفاده از خون خودی می‌گوید: هم‌اکنون جهت استفاده از خون اتولوگ از 3 روش خونگیری استفاده می‌شود. 1. خونگیری قبل از عمل که در این روش یک ماه قبل از جراحی 4 واحد خون از بیمار گرفته می‌شود 2. روش جمع‌آوری خون ریخته شده حین عمل جراحی در این روش مقدار خون‌های ریخته شده حین جراحی با دستگاهی به نام سل‌سیور جمع‌آوری و شسته می‌شود و پس از گرفتن مواد زائد دوباره به بیمار تزریق می‌شود که این روش مستلزم کادر آموزش‌دیده و دستگاه‌های گرانقیمت است که تهیه آن برای هر بیمارستانی امکان‌پذیر نیست و نیز این روش فقط در مواردی که احتمال خونریزی بیشتر از 2 لیتر در حین عمل وجود داشته باشد، به‌کار می‌رود3. خونگیری حین عمل جراحی که در این روش براساس وضعیت بیمار حدود یک تا 2 واحد خون در ابتدای عمل از بیمار گرفته و در پایان عمل جراحی، خون تازه خود بیمار با پلاکت‌های سالم و گلبول‌های قرمز زیاد به بیمار تزریق می‌شود. در این روش، تنها وسیله مورد نیاز کیسه‌های خون است که سازمان انتقال خون استان به صورت رایگان در اختیار بیمارستان قرار می‌دهد.

در این میان، هرکدام از روش‌ها سود و زیان‌های خاصی دارند. به عنوان مثال مسلما خونگیری قبل از عمل، به صلاح بیماران مبتلا به بیماری ایسکمیک قلبی نبوده و با کاهش هموگلوبین احتمال دارد سمپتوم‌های بیماران تشدید یابد. روش جمع‌آوری خون ریخته شده حین عمل نیز به لحاظ گرانی و محدودیت وسایل مقرون به صرفه نیست.

این در حالی است که در اعمال جراحی پیوند عروق کرونر احتمال خونریزی، بخصوص پس از اتمام بای پس قلبی ریوی بالاست. چرا که خون، هپارینه شده و همچنین در حین بای پس، عملکرد پلاکت‌ها مختل می‌شود. با استفاده از روش آخر، اولین عمل جراحی با استفاده از روش اهدای خون به خود، به روش اتولوگ در مرکز آموزشی درمانی امام خمینی استان آذربایجان‌غربی با موفقیت انجام شد. دکتر علیرضا نجفی، (پی.ام.اچ) انتقال خون افزود: استان آذربایجان‌غربی جزو معدود استان‌های کشور است که با استفاده از این روش برای بیماران اکتیو، خون تهیه می‌کند و این روش یکی از سالم‌ترین روش‌های تزریق خون است. معاون سازمان انتقال خون آذربایجان‌غربی اظهار کرد: این سازمان ضمن ارائه خدمات مشاوره‌ای درخصوص خون و بیماری‌های منتقل شده از راه آن، جهت انجام اهدای خون اتولوگ به صورت رایگان آماده همکاری با بیماران معرفی شده از تمامی مراکز درمانی است.

ملیحه برقی صدقیانی - بهاره صفوی / گروه دانش