جامعه کبیره ، منشور توحیدی امام‌شناسی

امام هادی (ع) در این زیارتنامه به بهترین شکل اوصاف و ویژگی‌های امام معصوم و مفترض‌الطاعه را بیان کرده است و این زیارتنامه را می‌توان منشور امام‌شناسی نامید، به طوری که در کلام برخی بزرگان زیارت جامعه، منشور بلند امامت و هدایت نام گرفته که از کوهسار وجود هادی امت، حضرت ابوالحسن ثالث، علی‌بن محمدالنقی(ع) سرازیر شده است.

این منشور بلند ، هرچند در لباس شرح فضایل و کمالات انسان‌های کامل و خلفای برجسته الهی، یعنی ائمه اطهار(ع) بیان شده است، ولی معارف عمیق توحیدی ولایی آن به‌سان سیلی بنیان‌کن اساس شرک و دوگانه ‌پرستی و بنیاد بیگانه‌گرایی را برمی‌کند و با پیشروی به سوی دشت و دمن امت اسلام، تشنه‌کامان حقیقت معرفت ناب اسلا‌می و شیعی را سیراب می‌کند.

یکی از شبهاتی که برخی درباره زیارت جامعه وارد کرده‌اند، توهم غلو و مبالغه درباره جایگاه ائمه‌معصومین(ع) در این زیارت است، ولی با نگاهی عمیق و عالمانه به فرازهای زیبا و متقن این زیارتنامه بوضوح بطلان این فکر مشخص می‌شود و به روشنی می‌توان دید که هیچ‌گونه غلو و اغراقی در آن وجود ندارد؛ چرا که اولاً آنچه در بیان امام هادی(ع) آمده، هدایت امت به بخشی از کمالات انوار پاک معصومین(ع) است وگرنه فضایل آن ذوات مقدسه بیش از اینهاست. از این جهت زائر در فراز پایانی این مثنوی بلند عاشقانه به اظهار عجز رو‌می‌آورد و در یک جمله می‌گوید:

«سروران من مدح و ثنا و وصف شما بیش از آنچه من شماره کردم است، لیکن من بیش از این نمی‌دانم و نمی‌توانم.»

سر مطلب این است که آن انسان‌های کامل و خلفای الهی، آیینه تمام‌نمای جمال و جلال الهی و آیه‌های بزرگ او هستند و خدا را نشانه‌ای برتر از آنان نیست. حضرت امیر(ع) فرمود: برای خدا، نشانه‌ای بزرگ‌تر از من وجود ندارد و در زیارت آن حضرت می‌گوییم: «السلام علیک یا آیه‌الله العظمی.» آن حضرت می‌فرماید: «در فضل و برتری ما هرچه می‌توانید بگویید، ولی بدانید نه‌تنها به حقیقت فضایلی که خدا برای ما قرار داده است، نمی‌رسید، بلکه به اندکی از آن نیز نمی‌رسید؛ زیرا ما آیات و دلایل خدا، حجت، خلیفه و جانشین، امین، وجه، چشم و زبان او هستیم.»

حامد علی‌اکبرزاده