رادیو، رسانه‌ای توسعه‌آفرین

این وسیله ارتباطی به دلیل فناوری ساده و نیز فراگیر بودن آن می‌تواند با میلیون‌ها نفر ارتباط برقرار کند.

در کتاب آیینه‌های جیبی مک لوهان در باره رادیو چنین آمده است:

رادیو بسیاری از مردم را صمیمانه تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. یک نوع تاثیر رودرروست. به‌وسیله رادیو، نویسنده، گوینده و شنونده در دنیای ارتباطی واحد و مشترکی قدم می‌گذارند. این همان جنبه قوی و صمیمانه رادیوست که می‌تواند یک تجربه خصوصی و شخصی نیز به حساب آید.

رادیو قدرتی عمیق دارد که ناخودآگاه اثر می‌گذارد و همه چیز و همه کس را در برمی‌گیرد.

رادیو می‌تواند ارواح و اجتماع را یکی سازد. قدرت رادیو به توانایی طبل‌ها و شیپورهای قبایل بدوی شباهت دارد. با این همه هنوز بسیاری از نویسندگان برنامه‌های رادیویی به آنچه با این وسیله می‌توانند انجام دهند، آگاهی ندارند.1

این تعریف بیانگر این است که رادیو به دلیل دارا بودن نقش آموزشی اطلاع‌رسانی می‌تواند نقش بسیار فعالی را در پویایی اندیشه انسان‌ها داشته باشد و یکی از معمولی‌ترین و کاربردی‌ترین وسایل ارتباط جمعی در کشورهای در حال توسعه است به دلیل دارا بودن نقش آموزشی اطلاع‌رسانی.

این وسیله ارتباطی دارای 4 ویژگی است:

1 دسترسی ارزان‌قیمت برای مردم.

2 ارتباط آسان با مردمی ‌که وسایل ارتباطی دیگری در اختیار ندارند.

3 همگامی ‌با سایر وسایل ارتباطی.

4 ایجاد علاقه‌مندی به نوآوری‌ها و تشویق مردم در حفظ و نگهداری آنها.

با توجه به چنین ویژگی‌هایی است که رادیو می‌تواند در هر جایی وجود داشته باشد. در خانه، در خودرو، در فروشگاه، در اتاق کار، در مزرعه، در کوهستان و هر جایی که مردم بتوانند در هنگام انجام دادن کارهایشان به آن گوش دهند.

این 4 ویژگی باعث شده که رادیو از 4 قابلیت و توانایی بهره‌مند باشد:

به عنوان یک وسیله ارتباط جمعی به تعداد زیادی از مردم در زمان‌های مختلف دسترسی و اطلاعات را در زمان اندک به مخاطبان خود ا نتقال می‌دهد.

رادیو برای افراد بیسواد و باسواد به یک اندازه می‌تواند مفید باشد، هرچند که برای قشرهای بیسواد و کم‌سواد که امکان استفاده از کتاب و نشریه‌های رایگان کمتر میسر است، کاربرد بیشتری دارد.

از قابلیت زیادی برای طرح موضوع‌های گوناگون در قالب‌های مختلف برخوردار است.

تکمیل‌کننده تاثیر پیام‌های سایر رسانه‌های جمعی است.

اهمیت آموزشی تبلیغی رادیو

جنبه‌های آموزشی تبلیغی رادیو مستلزم دارا بودن نیروی انسانی قوی، معلمانی دلسوز و اندیشمندانی آگاه است تا به وسیله این ابزار ارتباطی، نقش آموزشی و تبلیغی خود را به خوبی ایفا کنند. این دستگاه بویژه در امر آموزش و پرورش می‌تواند فعالیت‌های مفیدی داشته باشد و سهم عمده‌ای را در باسوادی افراد بر عهده بگیرد.

رادیو دورترین نقاط کشور را زیر پوشش دارد و می‌تواند در بسیاری از روستاها و نقاط عشایری دورافتاده به یاری فراگیران در زمینه‌های مختلف اعم از کشاورزی، دامداری و... برخیزد.

پیدایش بخش مستقلی در ایستگاه‌های رادیویی جهان برای برنامه‌های رادیویی روستایی و کشاورزی، ایجاد باشگاه‌های رادیویی روستایی در کشورهایی نظیر هند و نیز تولید برنامه‌های منطقه‌ای و محلی برای مخاطبان خاص و همکاری و تشریک مساعی موسسه‌های مهم دولتی که دست‌اندرکار مسائل روستایی و کشاورزی بودند، در این زمینه به عنوان سرفصل جدیدی در ارتباطات روستایی به شمار می‌رود.

آنچه در این میان بیش از سایر عوامل، دولت‌ها را به توجه و سرمایه‌گذاری در این زمینه ترغیب کرده است، وجود بخش کثیری از جمعیت کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه در مناطق روستایی است و طبیعی است که هر گونه برنامه و طرح حکومتی بدون ارتباط با مردم موفق نخواهد شد. لذا ارتباط با میلیون‌ها نفر از مردم در دورافتاده‌ترین مناطق به‌وسیله رادیو به بهترین نحو ممکن انجام خواهد گرفت. به وسیله رادیو، دولت‌ها می‌توانند در زمان کم، روستاییان را برای اهداف معین، تحت آموزش‌های خاص قرار دهند.

رادیو می‌تواند در زمینه حل مشکلات خانواده نیز موثر باشد. در برنامه‌ها می‌توان مشکلات خانوادگی را مطرح کرد و به رفع مشکلات خانواده‌ها اهتمام داشت.

این امر علاوه بر آن که گره‌گشای مشکلات خانوادگی است، می‌تواند راهگشای دیگر قشرهای جامعه نیز باشد و با ترغیب و تشویق جوانان به ایجاد کانون‌های گرم خانوادگی، به گسترش روابط موثر و سالم افراد جامعه با یکدیگر کمک کند.

رادیو می‌تواند مشکلات هریک از قشرهای اجتماع را بیش از هر رسانه دیگری منعکس کند و در این راه از کمک‌های دستگاه‌های دولتی و ادارات و نهادهای مربوطه بهره‌مند باشد و می‌توان از رادیو برای آموزش جوانان و نوجوانان و کانون‌های ورزشی، فرهنگسرا‌ها و‌‌... سود جست. علاوه بر این آموزش‌های مداوم از طریق گفتار سهم بسزایی در آموزش کارگران و کارمندان جامعه دارد و رادیو می‌تواند این قشر را به بازار کار و ایجاد خلاقیت‌های کاری و آموزش سوق دهد.

شهاب بروجردی

پانوشت:

1: رادیو و ارتباط توسعه‌ای دکتر سیداحمد خاتون‌آبادی انتشارات سروش 1374. ص 65