دریانوردی در امواج کتاب

کتابفروشان و خریداران کتاب در دهلی روزهای تعطیل به یک دریای کتاب متصل می‌شوند و می‌توانند همه نیازهای مکتوب خود را تامین کنند؛ آنها به دریاگنج می‌روند تا به امواج کتاب بپیوندند.

دریاگنج یکی از مناطق تجاری دهلی است که مغازه‌های آن روزهای یکشنبه هر هفته تعطیل است. کتابفروشان هفتگی بازارچه کتاب از این تعطیلی نهایت استفاده را می‌برند و بزرگ‌ترین بازارچه کتاب هند را در این مکان با عنوان «Sunday book bazaar» برپا می‌کنند.

این بازارچه که خریداران کتاب از آن با عنوان بهشت یاد می‌کنند، شامل 200 کتابفروش است که در پیاده‌روهای «دریاگنج» از ساعت 10 صبح میزبان دانش‌آموزان، دانشجویان، استادان و بسیار دیگری از اقشار هندی است که به هر دلیلی در طول هفته نتوانسته‌اند سری به کتابفروشی‌ها بزنند. آنها خود را از سراسر دهلی به این بازارچه می‌رسانند تا کتاب‌های مورد علاقه و نایاب خود را از میان انبوه کتاب‌های موجود، از رمان و کتاب‌های تاریخی گرفته تا علوم پزشکی، معماری و کامپیوتر با قیمتی ارزان‌تر از کتابفروشی‌ها تهیه کنند.

ارزان، دست دوم، با کیفیت

دانشجویان که بیشترین جمعیت این بازار را تشکیل می‌دهند، عمده‌ترین دلیل خود را برای خرید از این بازار، پایین بودن قیمت کتاب‌ها عنوان می‌کنند. یکی از خریداران کتاب این بازار که دانشجوی معماری است و توانسته مجله‌های طراحی و نقشه‌کشی را با قیمت مناسبی تهیه کند، می‌گوید: قیمت کتاب‌های جدید در کتابفروشی‌ها بسیاربالاست و من قدرت خرید آن را ندارم. گرچه طبقه‌بندی کتاب‌های این بازارچه در یک دسته خاص مشکل است، اما با اندک صبوری می‌توانید هر آنچه در پی آن هستید ، اینجا پیدا کنید و به همین دلیل است که من هر یکشنبه به این بازار می‌آیم.

ممکن است این سوال پیش بیاید که چرا قیمت کتاب‌های این بازار ارزان است.

یکی از دلایل ارزان‌تر بودن قیمت کتاب در این بازارچه در مقایسه با کتابفروشی‌ها، دست دوم بودن کتاب‌هاست، گرچه این موضوع بر کیفیت کتاب‌ها اثری نگذاشته و بسیاری از ناشرانی که نتوانسته‌اند چاپ قدیمی کتاب‌های خود را عرضه کنند، این کتاب‌ها را با قیمت پایین‌تر به این دسته از کتابفروشی‌‌ها می‌فروشند.

به گفته یکی از غرفه‌داران در این بازارچه علاوه بر خرید و فروش کتاب، معاوضه کتاب نیز انجام می‌شود. این کتابفروش در حالی که مشغول جدا کردن کتاب‌هایی با زبان انگلیسی و هندی از کتاب‌هایی با زبان عربی و اردوست، می‌گوید: من خیلی از کتاب‌هایم را معاوضه می‌کنم، چرا که خیلی از خارجی‌هایی که در این جا کتاب می‌‌خرند، نمی‌خواهند کتاب را با خود ببرند و من 2 کتاب از آنها می‌گیرم و در عوض یک کتاب به انتخاب خودشان به آنها می‌‌دهم.

«old books are gold books» (کتاب‌های قدیمی، کتاب‌های طلایی‌اند)‌ این را یکی از خریداران کتاب یکشنبه بازار که موفق به خرید چاپ اول کتاب «پیرمرد و دریا( »اثر ارنست همینگوی)‌ شده است، می‌گوید و می‌‌افزاید: من این کتاب را به قیمت 100 روپیه خریدم در حالی که همین نسخه کتاب در ebay ، هفتاد هزار روپیه قیمت‌گذاری شده بود.

تعطیلات به نفع کتاب

بازار کمی خلوت‌تر و ساعت به 5 عصر نزدیک می‌شود. دستفروشان سروسامانی به کتاب‌های به‌هم ریخته‌شان می‌دهند و کم‌کم آماده رفتن می‌شوند. بعضی از آنها که کتابفروشی کوچکی دارند، هفته جدید را با فروش در مغازه‌هایشان سپری می‌کنند. این‌گونه بازارچه‌ها باید قابل توجه ما باشد که روزهای تعطیل‌مان را با گشتزنی در فروشگاه‌های لباس، تماشای تلویزیون و خلاصه هر آن‌چه غیر از مطالعه کتاب، می‌گذرانیم.

این روزها در آستانه برگزاری بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب هستیم و پیش‌بینی‌‌ها حاکی از حضور میلیونی بازدیدکنندگان از بزرگ‌ترین و شاید بتوان گفت مهم‌ترین رخداد فرهنگی سال است. بد نیست لحظاتی از کلمه میلیونی چشم برداشته، نگاهی به عدد 4  البته از نوع دقیقه  که سرانه مطالعه کتاب در روز است، بیندازیم و قبل از حضور در نمایشگاه بیست و دوم زمانی را به کتاب‌های خریداری شده سال قبل اختصاص دهیم.

کتابخانه ملی هند و موج 5/2 میلیونی کتاب

کتابخانه ملی هند بزرگ‌ترین کتابخانه این کشور است که زیرنظر وزارت فرهنگ دولت هند کار می‌کند. این کتابخانه که مساحتی حدود 120 هزار مترمربع دارد و در «کلکته» هند واقع شده، شامل 2 میلیون و 400 هزار جلد کتاب است که از این تعداد 607 هزار جلد کتاب به زبان هندی است. ساختمان اصلی این کتابخانه به بخش‌هایی با نام اتاق مطالعه تقسیم و برای مطالعه اشخاص بالای 18 سال در نظر گرفته شده است. این بخش نشریات و مجلات مختلف خارجی در زمینه‌های مختلف علمی و فنی را نیز شامل می‌شود، طوری که 905 عنوان روزنامه و 88 هزار نقشه در این کتابخانه یافت می‌شود.

ظرفیت هر اتاق مطالعه 814 نفر است و افراد، پس از عضویت در این بخش که به صورت سالانه و کاملا رایگان انجام می‌پذیرد، می‌توانند از تمامی امکانات این قسمت استفاده کنند. همچنین برای افرادی که متقاضی استفاده یکروزه یا دو روزه از این بخش هستند کارت عضویت روزانه صادر می‌شود. اعضا می‌توانند تا 30 صفحه از کتاب یا یک مقاله مورد علاقه خود را نیز کپی بردارند.

نوع دیگر عضویت در این کتابخانه عضویت افراد به صورت محلی است. با این نوع عضویت افراد می‌توانند همزمان 2 کتاب از مجموعه کتاب‌های محدود موجود در این بخش را انتخاب کنند و به امانت ببرند که البته این میزان تا 2 هفته دیگر نیز قابل تمدید است.

عضویت در این بخش کتابخانه نیز همچون عضویت در اتاق مطالعه رایگان است؛ اما شخصی که کتاب را به امانت می‌برد، باید مبلغی معادل 5/1 برابر قیمت کتاب را به عنوان ودیعه بگذارد و زمان برگرداندن کتاب، پول خود را پس بگیرد. این کتابخانه تسهیلاتی نیز برای افرادی که به صورت مستقیم به این کتاب‌ها دسترسی ندارند، فراهم آورده است. این اشخاص می‌توانند از طریق پست، کتاب خود را سفارش دهند و به مدت 3 هفته کتاب را به امانت ببرند که البته این زمان نیز تا 3 هفته دیگر قابل تمدید است.

از دیگر بخش‌های این کتابخانه که به عضویت رسمی نیاز ندارد قسمت مربوط به کودکان است. این مکان با 28 هزار جلد کتاب به زبان‌های انگلیسی، هندی و چند زبان خارجی دیگر، تمامی امکانات و اطلاعات مورد نیاز برای بچه‌ها را در این بخش فراهم آورده است. هر کودکی می‌تواند به این بخش وارد شود و از کتاب‌ها و مجلات موجود استفاده کند؛ اما کتاب‌های این قسمت امانت داده نمی‌شود.

قدیمی‌ترین و نایاب‌ترین کتاب‌ها و نشریات را در بایگانی این کتابخانه می‌توان پیدا کرد. در این بخش بیش از 3200 نسخه کتاب خطی وجود دارد و بسیاری از روزنامه‌های قرن 19 که به زبان‌های عربی، فارسی و سانسکریت است به 5000 حلقه میکروفیلم تبدیل شده است. جدیدترین بخش این کتابخانه خدمات رایانه است که به منظور نوگرایی و به روزرسانی بهتر اطلاعات، از سال 1988 فعالیت خود را آغاز کرده است.

این کتابخانه برای حفظ و نگهداری کتاب‌های قدیمی و نایاب اقدام به اسکن این دسته از کتاب‌ها بر روی سی‌دی کرده است. هم‌اکنون اسکن کتاب‌‌های انگلیسی و هندی که به ترتیب به قبل از سال 1900 و 1920 اختصاص دارند، آغاز شده و تا به حال 6600 کتاب هندی و انگلیسی‌زبان با مجموع 2 میلیون و 500 هزار صفحه بر روی 548 سی‌دی منتشر شده است.

این کتابخانه بجز 3 روز 26 ژانویه (روز جمهوری هند)‌، 5 آگوست (روز استقلال هند)‌ و 2 اکتبر (تولد مهاتما گاندی)‌ که تعطیل است، هر روز از ساعت 9 صبح تا 8 شب و روزهای تعطیل 30/9 صبح تا 6 بعدازظهر باز است.

ترجمه و تنظیم: سارا زاهدیان