موازنه نرم پاکستان

ناامنی‌های اخیر در منطقه سوات پاکستان، مقام‌های آمریکایی را به دلیل تهدیدات احتمالی علیه تاسیسات هسته‌ای این کشور به شدت نگران کرده است. هشدارهای اخیر هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه و رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا درباره خطر دستیابی اعضای القاعده و طالبان به تسلیحات هسته‌ای پاکستان در همین راستا انجام شده است.

در واکنش به این هشدارها، آصف علی زرداری، رئیس‌جمهوری پاکستان تاکید کرده امنیت تاسیسات اتمی این کشور تضمین شده و غرب نباید در این خصوص نگرانی داشته باشد‌.‌ یوسف رضا گیلانی، نخست‌وزیر این کشور نیز تاکید دارد زرادخانه هسته‌ای این کشور امن است و دشمنان نمی‌توانند به این تأسیسات دست پیدا کنند. وی تاکید دارد پاکستان، کشوری متعهد و مسوولیت‌پذیر است.

همزمان با انتشار اخبار مربوط به امنیت تاسیسات هسته‌ای پاکستان، برخی مطبوعات غربی از تهیه طرحی اضطراری نوشتند که قرار است از سوی آمریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) برای تامین امنیت تاسیسات هسته‌ای پاکستان اجرایی شود.

این رسانه‌ها تاکید کرده‌اند  طرح‌های نظامی آمریکا برای توسعه توانایی‌های نیروهای امنیتی و ارتش پاکستان تاکنون شکست خورده و برای یافتن طرح‌های جانشین و ابزارهای مناسب‌تر برای پاکستان تلاش می‌شود. این طرح به‌طور مشترک عملیاتی خواهد شد که هدف آن تحرک فوری برای پایان دادن به خطر سلاح هسته‌ای پاکستان در صورت فروپاشی قدرت مرکزی در این کشور است.

بسیاری از تحلیلگران مسائل پاکستان معتقدند مساله امنیت زرادخانه هسته‌ای این کشور همواره با نگرانی‌هایی در غرب مواجه بوده و دولت اسلام‌آباد نیز به میزان این حساسیت‌ها، رفتار ویژه‌ای از خود بروز می‌دهد و تلاش می‌کند ضمن رفع دغدغه‌های موجود در خصوص امنیت تاسیسات هسته‌ای خود، منافعی را نیز کسب کند.

رفتار پاکستان طی چند سال گذشته  ‌  فارغ از اینکه چه کسی و کدام حزب حاکم بوده است -  نشان داده این کشور در مواجهه با آمریکا به موازنه نرم روی آورده است. برای پاکستانی که به آمریکا وابستگی اقتصادی زیادی دارد مقابله‌جویی و موازنه سخت از نظر عقلی غیرممکن و بسیار هزینه‌ز است و به ناچار باید به موازنه نرم روی آورد.

موازنه سخت زمانی شکل می‌گیرد که دولت‌های ضعیف به این نتیجه می‌رسند که در مقابل سلطه و نفوذ یک دولت قوی بایستند. به گمان آنها هزینه‌ اجازه دادن به قدرت برتر برای تداوم سیاست‌هایش بیش از هزینه مقاومت و ایستادگی دربرابر سلطه‌ غیرقابل پذیرش او است اما موازنه نرم یعنی مجموعه‌ای از اقدام‌های دولت‌های ضعیف‌تر از قدرت برتر، که به گونه‌ای مستقیم برتری نظامی قدرت برتر را به چالش نمی‌طلبد ولی به گونه‌ای غیرمستقیم با خنثی کردن مقاصد به تاخیر انداختن اجرا یا اتمام برنامه‌ها، افزایش هزینه‌ها و تحلیل بردن توان منجر به مهار قدرت برتر می‌شود.

دولت اسلام‌آباد با استفاده از این موازنه تلاش می‌کند وضعیت خود را در مقابل آمریکا تنظیم کند و در این راه از ابزارهای متفاوتی مانند طالبان هراسی  یا مساله امنیت تاسیسات هسته‌ای خود بسیار بهره برده است. دولت پاکستان بعد از سال 2001 میلادی به عنوان متحد آمریکا در جنگ علیه تروریسم شناخته شد.

یکی از دلایلی که اسلام آباد به اتحاد جنگ علیه تروریسم پیوست نگرانی‌های راهبردی این کشور بود. تغییر فاحش توازن قوا در سطح منطقه و ایجاد شکاف در سطح توانایی‌های نظامی و اقتصادی پاکستان از جمله دلایلی بود که این کشور را به سمت اتخاذ موازنه نرم در مقابل برتری جویی‌های آمریکا سوق داد.

چانه‌زنی و کسب منافع مادی مهم‌ترین شاخص‌های موازنه نرم پاکستان طی هشت سال گذشته در مقابل برتری جویی‌های آمریکا محسوب می‌شود.

پیگیری سیاست‌های محدودکننده دولت‌ها در قالب موازنه‌ نرم تنها در واکنش به تهدیدهای امنیتی مطرح شده از سوی قدرت برتر نیست بلکه بیشتر به دلیل آن است که آنها با مجموعه اقدام‌ها یا سیاست‌های دولت سیطره‌جو موافق نبوده و برای محدودکردن آزادی‌عملآن در این عرصه‌ ویژه تلاش می‌کنند.

دولت پاکستان در این مسیر از موازنه دورنی بهره برده که هدف گسترش و تقویت موقعیت خود و نیز کار بست شیوه‌های منظم و غیرمنظم برای کاهش سطح نفوذ قدرت آمریکا بوده و دربرگیرنده‌ هر کوششی برای بالا بردن توانایی‌های خود برای منحرف کردن قدرت برتر از مسیر اصلی پی‌گیری اهدافش است.

آنچه در رفتار دولت پاکستان شاهد هستیم ایجاد موازنه نرم از طریق دیپلماسی (موازنه بیرونی) در مقابل آمریکا است که در این راه از ابزارهای نظامی (موازنه درونی) با هدف چانه زنی و کسب منافع مادی از قدرت برتر استفاده می‌کند.

پاکستان از تاسیسات هسته‌ای خود به مثابه ابزاری اقتصادی استفاده می‌کند که می‌تواند برای این کشور در چانه زنی‌های سیاسی در مواجهه با آمریکا و دیگر کشورهای غربی عامل سود و منفعت باشد.