ضرورت پرداختن به «معلم» ایرانی در رسانه ملی

در کنار تولید انبوه سریال و مجموعه‌های نمایشی ایرانی و قرار گرفتن‌شان در قاب تلویزیون، آثاری غیرایرانی نیز که در کشورهای خارجی ساخته شده‌‌اند خودنمایی می‌کنند.

این تولیدات که در یکی دو سال اخیر جلوه پرفروغی داشته‌‌اند اغلب ساخت کشورهای کره جنوبی و ژاپن بودند. از این میان می‌توان به سریال «افسانه جومونگ» اشاره کرد که در ادامه «جواهری در قصر»‌و به جهت ویژگی‌های محتوایی و دراماتیکی‌اش، توانسته مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند.

و اما مجموعه «معلم» یکی از سریال‌های ویژه اروپایی است که متفاوت از سایر سریال‌های خارجی و پیام‌های تربیتی و آموزشی کارآمد در کنار دیگر سریال‌های خارجی از درخشش خاصی برخوردار است.

این اثر، تلاش‌های ویکتور لوواک را روایت می‌کند که با پشتوانه سال‌ها قضاوت، اکنون به معلمی سیار بدل شده که با استقرار چند روزه در مدرسه‌های مناطق مختلف فرانسه به انجام مسوولیتش می‌پردازد.

مجموعه «معلم»‌ از چند زاویه، قابل توجه و بحث‌برانگیز است. از نظر موضوع، محور قراردادن شخصیت‌ اصلی در هیات معلم، باید برای جامعه و سازندگان آثار نمایشی در کشورمان، الهام‌بخش و الگو باشد. این نکته در ارتباط با اجتماع کنونی ما که افراد و گروه و طبقات انبوهی را با آموزش و پرورش درگیر کرده اهمیت بیشتری دارد.

تاکنون در کشورمان با وجود میلیون‌ها دانش‌آموز و میلیون‌ها نفر دیگری که از جایگاه والدین، مدیران، کارمندان و معلمان با این مقوله ارتباط دارند و همچنین با در نظر گرفتن موقعیت‌ آموزش و پرورش و تاثیر آن در روند توسعه جامعه در ابعاد گوناگون، پرداخت درخوری پیرامون آن حداقل از نظر دراماتیکی نشده است. به سخنی دیگر، در حالی که با بسیاری از سوژه‌هایی روبه‌روییم که به طرح مضامین مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یا خانوادگی می‌پردازند، ساخت مجموعه «معلم» تجربه‌ای است که با توجه به مشکلات و چالش‌های متنوعی که در میان جامعه آموزشی‌مان وجود دارد، قابلیت و ضرورت پرداخت نمایشی غنی و جذاب متناسب با نیازهای کشورمان را دارد.

از ویژگی‌های مجموعه «معلم» انعکاس احساسات و اندیشه کودکان و نوجوانان است. اگرچه، ما نیز تولیداتی داستانی را داشته‌ایم که این رویکرد را دنبال می‌کرده‌اند اما ویژگی‌ این اثر آن است که به نمایش لایه‌های درونی‌تری از آنها می‌پردازد و این پردازش را در چارچوب و فضای مکانی آموزشی، انجام می‌دهد.

در ارتباط با نسبت آموزش و پرورش و این که میزان توجه به کدام یک از آنها در این مجموعه بیشتر بوده، به نظر می‌آید اثر، طرح مضامین پرورشی را مطمح نظر قرار می‌دهد. در این مجموعه، هر چند جلوه‌هایی از تلاش‌های آموزشی معلم را در برخورد با رفتار کودکان و نوجوانان نظاره می‌کنیم اما این کوشش‌ها در زمینه آموزش زندگی و انسانی زیستن است و نه آموزش دروس رسمی.

به عنوان مثال، در یکی از قسمت‌های مجموعه، با عنوان «برابری» تم داستان، درباره تبعیض نژادی و نکوهش آن است و به این طریق، روایت از جهت مفهومی صفات انسانی و ارزش‌های اخلاقی را در دانش‌آموزان تقویت می‌کند. در این میان شیوه‌های رفتاری معلم با آنها را نیز باید از همین منظر نگریست، به گونه‌ای که با طرح هر موضوع و مشکلی، معلم می‌کوشد با سوال و پرسش‌های مشخص و مشارکت بچه‌ها در اظهارنظر، آنها را ترغیب کند تا زاویه دید و سطح نگاه خود را به جامعه، تاریخ، طبیعت و قابلیت‌های درونی خود وسیع و عمیق‌تر کنند.

در مجموعه «معلم» با شیوه‌ای از شخصیت‌پردازی مواجهیم که مخالفینی هم در میان منتقدان دارد. به پندار آنان مثبت بودن و سفیدنمایی مطلق شخصیت اصلی و عناصری را که از این منظر در معلم می‌بینیم وی را به الگویی دست نیافتنی و ایده‌آلیستی بدل می‌کند. این خصوصیت، همچنین امکان پیش‌بینی فرجام نهایی داستان را آماده کرده، از این رو به کمرنگ‌تر شدن جذابیت‌های دراماتیکی می‌انجامد. از نگاهی دیگر، توفیق معلم در حل همه مشکلات و حضور به موقع وی، به هنگام وقوع رویدادهای مهم، از نظر این گروه از منتقدان، زمینه تعمیق ارتباط مخاطب را با شخصیت معلم فراهم نمی‌کند. با این وجود باید دانست که شمار قابل توجهی از منتقدان دیگر، این مجموعه را اثری موفق ارزیابی کرده و به آن نمره خوبی داده‌اند.

مجموعه نمایشی «معلم» براساس فیلم 90 دقیقه‌ای طراحی شده، محصول مشترک کشورهای فرانسه و سوئد است و توسط کارگردانان گوناگونی ساخته شده است. این اثر از سال 1993 تا 2004 روی آنتن شبکه تلویزیونی فرانسه رفت و اینک پس از پخش آن در آخرین چهارشنبه 87 از شبکه 2 سیما بینندگان منتظر مشخص شدن زمان پخش قسمت‌های جدید این مجموعه هستند.

محمدرضا کریمی