شهادت ، بعثت دوباره انسان

چون شهید آوینی یک حکیم و روشنفکر به معنای واقعی بود که افکارش در مستندات و فیلم‌هایی که می‌ساخت جلوه پیدا کرده‌اند ، مستنداتی که در زمان جنگ بیشترین تاثیر را بر مردم داشتند اما اکنون که عموم مردم بیشتر شهید آوینی را به خاطر مجموعه روایت فتح می‌شناسند بهتر است از یک دریچه نو به این مجموعه نگاه کنیم و آن دریچه می‌تواند تعریف خود شهید آوینی از روایت فتح باشد.

آقا مرتضی درتعریف روایت فتح گفته است: روایت فتح؛ روایت بعثت دوباره انسان است؛ سفری به قلمرو انس، به آنجا که بر سجاده نمازآتش گسترانده اند.اگر این تعریف را بررسی کنیم به اندیشه ژرف شهید آوینی پی می‌بریم.

شهید آوینی در این تعریف از بعثت دوباره انسان سخن می‌گوید. او معتقد است بعثت دوباره انسان نیاز به برانگیختگی دوباره دارد   خودش بر این باور بود که انقلاب اسلامی‌ ما شرایط این بعثت دوباره را به‌وجود آورده است، چنان‌که در مباحث توسعه همیشه بر این نکته تاکید داشت که انسان باید دوباره به فطرت خود برگردد و نقدی که بر تفکر غرب داشت این بود که هدف خلقت، رفاه انسان نیست بلکه باید استعدادهای انسان شناسایی شود تا او بتواند به فطرت خود رجوع کند  آوینی بر این باور بود که جنگ و شهادت رزمندگان اسلام باعث شد انسان بار دیگر به فطرت خود برگردد، هرچند شهید آوینی با جنگ موافق نبود به‌گونه‌ای که در جایی گفته است همه جنگ‌ها بد هستند الا جنگ در راه خدا.

به این خاطر جنگ ما را محفلی برای بعثت دوباره انسان می‌دانست چون بر این باور بود که این جنگ هویت دینی دارد. نکته قابل تامل اینجاست که شهید آوینی در آثارش از شهادت زیاد سخن می‌گوید چون اوج بعثت انسان را شهادت می‌داند اما در هیچ‌کدام از این آثار جنازه شهدا را نشان نمی‌دهد.

شهید آوینی در ادامه تعریفش از روایت فتح می‌گوید: روایت فتح سفری است به دنیای انس.در نوشته‌ای دیگر انس را چنین تفسیر کرده است: خانه، خانه الفت‌های دنیایی است، کوچه کوچه تعلقات است و شهر محفل عادات و شهدا، انیس حق هستند و در زمین خود را از خانه انس دور افتاده می‌بینند... دلتنگند. اینجا (جبهه) انس و حضور اجر آوارگی برای حق است... آوارگی، آوارگی، آوارگی.

در ادامه شهید آوینی گفته است: به آنجا که بر سجاده نماز، آتش گسترده‌اند این جمله یعنی اظهار تعبد انسان باید با سوختن همراه باشد مانند شمع و پروانه.

بنابراین اگر می‌خواهیم در حق سید شهید جفا نکنیم بهتر است از این زاویه به روایت فتح بنگریم و قبول کنیم شهید آوینی، حکیمی‌ روشنفکر است که از زمانه خود خیلی جلوتر بوده است. نسل امروز شیفته تفکرات شهید آوینی است، بنابراین نباید بگوییم او فقط مستندساز است بلکه باید با انتشار آثار وی و فرهنگ‌سازی درباره این حکیم پیشرو به نسل جوان بگوییم که شهید آوینی افکارش را در مستنداتی که می‌ساخت به نمایش گذاشته است هر چند این تفکرات را می‌توانیم در مقالات و نقدهایی که بر فیلم‌های سینمایی هم می‌نوشت ببینیم.

شهید آوینی بین جوانان طرفداران زیادی دارد فقط باید درباره شناساندن او کم کاری نکنیم و فقط به مناسبت سالروز شهادت شهید آوینی به سراغ او نرویم، بلکه باید در همه روزهای سال مروج درست افکار این حکیم بزرگ باشیم.

پژمان لشگری‌پور
مدیرگروه فیلم و سریال شبکه 2