ماهی قرمز هم می‌تواند عامل بیماری باشد

برخی می‌گویند ماهی قرمز نماد باروری و آغاز فصلی نو در زندگی است و برخی معتقدند نماد طراوت و حیات است و باعث آرامش می‌شود. اما آیا واقعا باید این موجود زنده و دوست‌داشتنی را در کنار معابر و به صورت کاملا غیربهداشتی به فروش رساند یا این که گاهی فراموش می‌کنیم در قرن بیست و یکم قرار داریم و از لحاظ بهداشت بیماری‌ها و بهداشت روانی، نگهداری و عرضه در این شرایط پسندیده جامعه ما نیست. به هر حال چند سالی است که این صحبت‌ها و موارد شبیه به آن توسط کارشناسان بهداشتی مطرح می‌شود، ولی متاسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

نام علمی ماهی قرمز کاراسیوس اوراتوس، از خانواده کپور ماهیان و خاستگاه اولیه آن کشور چین است. با گذشت زمان، این ماهی به نقاط دیگر جهان بخصوص ایران معرفی شده است تا آنجا که هر ساله میلیون ها قطعه ماهی قرمز بر سر سفره‌های هفت‌سین می‌آیند و مهمان‌خانه‌های ما می‌شوند.

شرایط نگهداری ماهی قرمز

ماهی قرمز به عواملی نظیر هوا، دما، آب و غذا به مقدار مناسب نیاز دارد تا هم خود سالم بماند و هم احتمالا سلامت ما را به مخاطره نیندازد.

دما: ماهی قرمز در دمای بالای 25 درجه سانتی‌گراد آسیب‌پذیر است و تغییرات ناگهانی دما باعث مرگ ماهی می‌شود. مناسب‌ترین دما برای ماهی قرمز بین 10 تا 25 درجه سانتیگراد است.

هوا: ماهی‌ها به اکسیژن موجود در هوا احتیاج مبرم دارند و این اکسیژن از طریق سطح هوایی که با آب در تماس است، وارد ظرف نگهداری ماهی می‌شود. بنابراین هرچه سطح مقطع بالای تنگ بزرگ‌تر باشد، اکسیژن بیشتری به ماهی می‌رسد.

آب: استفاده از آب شهری برای ماهی قرمز مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، فقط برای خارج شدن کلر، پیش از عوض کردن آب ظرف حاوی ماهی، بگذارید آب به مدت حداقل 24 ساعت در ظرف مجزا بماند که با این عمل هم کلر موجود در آب از بین می‌رود و هم آب دمای محیط را پیدا می‌کند. بهتر است هر هفته یک یا دو نوبت و فقط نیمی از آب ظرف ماهی تعویض شود.

غذا: اگر در شبانه روز یک یا دو نوبت غذا به ماهی بدهیم، نیاز آن برطرف می‌شود. همچنین غذاهای کم‌پروتئین و سرشار از کربوهیدرات مناسب هستند و تا حد امکان از غذاهای آماده آن هم به اندازه‌ای که در آب باقی نماند بهتر است استفاده شود.

مراحل نظارت‌های دامپزشکی

کارشناسان دامپزشکی طی نظارت‌های ادواری که از مراکز تهیه، تکثیر و پرورش ماهیان به عمل می‌آورند، ضمن نمونه‌برداری از آب و ماهی موارد بیماری‌های ویروسی، باکتریایی، انگلی و قارچی را که ازسوی سازمان بهداشت جهانی‌(OIE )به عنوان بیماری‌های اولویت‌دار اعلام شده است، در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌دهند و با موارد غیربهداشتی برخورد می‌کنند. همچنین شرایط اختصاصی حمل و نقل برای این مراکز در نظر گرفته شده است که ماهی‌ها با خودروهای مناسب و بهداشتی به مراکز عرضه انتقال داده شوند.

در صورت رعایت نکردن بهداشت، این موجود زنده نیز می‌تواند همانند سایر موجودات بیماری‌زا شود که مهم‌ترین آنها بیماری‌های گوارشی و زخم‌های پوستی هستند. در همین ارتباط کودکان، افراد مسن و کسانی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند از سایرین حساس‌ترند. از میان بیماری‌های مشترک بین آبزیان و انسان که ممکن است مخاطرات بهداشتی به همراه داشته باشد، می‌توان به اریزپیلوئید، ویبریوز، سالمونلوز، میکو باکتریوم ماریوم، کلوستریدیوم بوتولینوم، یرسینیوز و غیره اشاره کرد.

رعایت نکات بهداشتی زیر میتواند مانع از بروز بیماری‌های قابل انتقال از ماهیان به انسان شود و ضمنا در سلامت و طول عمر ماهیان موثر است:

1 - ماهی قرمز شب عید خود را از مراکز معتبر تحت نظارت دامپزشکی تهیه کنید.

2 - از دست زدن به ماهی قرمز یا آب محفظه مربوط به آن بدون دستکش خودداری کنید.

3 - دست‌ها و ظروف استفاده شده هنگام آب ماهی را با آب و صابون بشویید.

4 - در صورت مشاهده زخم‌های پوستی و علائم بیماری‌های گوارشی مثل دل درد و اسهال، به پزشک مراجعه کنید.

5 - آب مورد استفاده برای ماهیان باید بهداشتی باشد و پیش از مصرف حداقل به مدت 24 ساعت برای تبادل گازها و خروج گلر در ظرف دهان گشاد نگهداری شود.

6 - دست زدن به ماهی باعث آسیب دیدن پوشش سطحی ماهی می‌شود و ماهی را نسبت به باکتری‌ها و انگل‌های موجود در آب حساس و آسیب‌پذیر می‌سازد.

7 - افرادی که حساس هستند یا سابقه آلرژی دارند، از دست زدن به ماهی خودداری کنند.

8 - از رها کردن ماهیان زینتی در رودخانه، تالاب‌ها و آب‌های آزاد خودداری کنید.

توجه: مراکز بهداشتی و مجاز مکان‌های مسقفی هستند که از نظر بهداشتی قابل شستشو و ضدعفونی باشند و آب بهداشتی کافی، ظروف، لوازم فروش، نگهداری و حمل و نقل نیز داشته باشند.

این حیوان کوچک خانگی که بسیار جذاب و دوست داشتنی می‌باشد در صورت مراقب مناسب می‌تواند تا چند سال در کنار ما در منزل زندگی کند.

اما متاسفانه به خاطر قیمت ارزان آن اغلب بهای لازم به آن داده نمی‌شود و در شرایط نامناسب نگهداری می‌شود و بیش از چند ماه عمر نمی‌کند. باید دانست که قیمت ارزان این ماهی‌های زیبا نباید با ارزان بودن جان این موجودات زیبا اشتباه گرفته شود. لذا لازم است برای فراهم آوردن شرایط مناسب زندگی آنها مواردی را رعایت کنیم.

ظرف نگهداری

اولین موضوعی که می‌تواند به عنوان یک عامل مهم در عمر بیشتر ماهی موثر باشد محل زندگی آن است. ظروفی که در آنها ماهی فروخته می‌شود اغلب کوچک می‌باشد و نباید اشتباه کرد و ماهی‌ها را در همان ظروف کوچک نگاه داشت. ماهی‌ها به اکسیژن موجود در آب احتیاج دارند و این اکسیژن از طریق سطح هوایی که با آب در تماس است وارد آب می‌شود. هرچه سطح مقطع بالای تنگ کوچکتر باشد اکسیژن کمتری می‌تواند وارد آب شود. پس سعی کنید تا آنجا که ممکن است از ظروف کوچک برای نگهداری ماهی‌ها استفاده نکنید.

دکتر داوود امان‌الهی