روسیه به دنبال جای پایی در آمریکای ‌لاتین

ملاقات مدودف و چاوز با اولین رزمایش دریایی مشترک روسیه، ونزوئلا در سواحل ونزوئلا که با مشارکت رزمناوهای هسته‌ای روسیه برگزار شد و همچنین انتشار خبرهایی در مود توافق اصولی مسکو و کاراکاس برای ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای ونزوئلا مقارن شد.

اگرچه دو کشور تاکید دارند هدف از همکاری‌های نوظهورشان توسعه مشارکت اقتصادی است اما به هر حال مسائل ژئوپولتیک بخش قابل‌ توجهی از همکاری‌های این دو را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.

سفر مدودف به آمریکای‌لاتین به نوعی با هدف مقابله با اقدامات آمریکا در اروپای‌شرقی انجام ‌شد و از دگرسو فرصتی برای رهبران مخالف ایالات‌متحده چون ‌چاوز است تا عرصه سیاست جهانی را به سوی دوری جستن از واشنگتن متمایل کنند.

 سقوط قیمت‌های نفت هر دو کشور را که برای تامین نقدینگی خود به درآمدهای نفت اتکا دارند با مشکل مواجه کرده اما چاوز از منظر روس‌ها به منزله دروازه ورود به آمریکای‌لاتین بویژه در زمینه عقد قراردادهای تسلیحاتی و ایجاد جبهه‌ای جدید در برابر آمریکا تلقی می‌َشود.

جوانا مدلون فردمن،‌ از کارشناسان امور آمریکای ‌لاتین در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، پایتخت آمریکا می‌گوید: این سفر را باید به مثابه بیانیه‌ای تفسیر کرد که از تغییر حال و هوای سیاسی در عرصه جهانی حکایت دارد.

او با اشاره به اهدافی که مدودف در این سفر دنبال می‌کند، می‌افزاید: این تغییر تهدیدی نظامی علیه آمریکا به همراه ندارد اما نمی‌توان تبعات سیاسی آن را نادیده انگاشت.

ونزوئلا همین حالا هم بزرگ‌ترین خریدار تسلیحاتی از روسیه است تا آنجا که دو طرف از سال 2005 میلادی تاکنون قراردادهایی به ارزش 4/4 میلیارد دلار به امضا رسانده‌اند. اقلام خریداری شده 54 فروند هلیکوپتر، 24 فروند جت جنگی سوخو و 5 هزار قبضه تفنگ دورزن را شامل می‌شود که در نوع خود قرار دادی قابل توجه است.

با این حال در دیدار اخیر مدودف و چاوز بود که دو طرف از طرح‌های خود برای تقویت دامنه همکار‌ی‌های دوجانبه پرده برداشتند. این همکاری‌ها فروش زیردریایی به ونزوئلا و ساخت اولین راکتور هسته‌ای این کشور در استان زولیا را در بر می‌گیرد. چاوز پیشتر با اشاره به این که برزیل و آرژانتین هم برق هسته‌ای دارند خواستار دستیابی به فناوری هسته‌‌ای صلح آمیز برای تولید برق شده بود.

چاوز از دیر باز از لزوم مقابله با تهدیدات ایالات‌متحده بویژه پس از کودتای نظامی سال 2004 میلادی گفته است که موجب شد برای مدت کوتاهی قدرت را از دست بدهد و با بازگشت به قدرت از آمریکا به عنوان حامی پشت پرده کودتاچیان یاد کند.

مشخص نیست سقوط قیمت‌های نفت چه تاثیری بر توانایی چاوز در انجام تعهداتش در قبال خریدهای تسلیحاتی از روسیه و سایر توافق‌نامه‌هایی که با روس‌ها منعقد کرده است، خواهد داشت.

به عنوان مثال بودجه دفاعی ونزوئلا در سال جاری میلادی در حدود 5.17 درصد کل بودجه این کشور بود که در سال 2009 به 5.35 درصد افزایش یافته ولی با توجه به کاهش قیمت نفت پاسخگوی خریدهای تسلیحاتی هنگفت از روسیه نخواهد بود.

علاوه بر این نگرانی‌هایی هم در مورد دوستی در حال شکوفایی با مسکو، جایی که چاوز 3 برابر در سال جاری از آن دیدار به عمل آورد، وجود دارد. به اعتقاد مخالفان چاوز، خریدهای تسلیحاتی گسترده به علاوه دوستی نوظهور او با کشورهایی که دشمن ایالات‌متحده تلقی می‌شوند، موجب خواهد شد کاراکاس به جبهه‌ای علیه آمریکا در سطح منطقه تبدیل شود.

سفر مدودف به آمریکای‌لاتین توقف کوتاهی در هاوانا، پایتخت کوبا را هم در بر می‌گرفت. او با این سفر اولین دیدار هشت سال گذشته رئیس‌جمهور روسیه از کوبا،‌کشوری که زمانی تنها متحد شوروی در آمریکای‌لاتین بود را به انجام رساند. این سفر به منزله تلاش برای احیای روابط اتحاد جماهیر شوروی با کوبا تعبیر شده که پس از فروپاشی نظام کمونیستی شوروی دچار نقصان شد.

مدودف در بدو ورود به کوبا از اعطای وامی به میزان 335 میلیون دلار به هاوانا برای خرید کالا و خدمات از روسیه خبر داد که در مقایسه با مجموع حجم مبادلات تجاری دو طرف در سال 2007 میلادی که از 300 میلیون دلار فراتر نرفت متضمن جهشی قابل توجه است.

مسکو تاکید دارد نگاهش به آمریکای‌لاتین نگاهی اقتصادی است و حتی با رویکرد چین که صرفا به دنبال تامین مواد اولیه مورد نیازش از این منطقه است، تفاوت دارد. با این حال همان طور که  یوگنی باژانف، جانشین مدیر آکادمی علوم دیپلماتیک مسکو می‌گوید منافع سیاسی افزایش همکاری‌های مسکو با کشورهای آمریکای‌لاتین بخصوص در سایه ناخرسندی روس‌ها از طرح آمریکا برای استقرار اجزای سامانه دفاع موشکی در شرق اروپا و پافشاری واشنگتن بر الحاق گرجستان و اوکراین به ناتو غیرقابل انکار است.

مدودف در آمریکای‌لاتین به زمینی مستعدی قدم گذاشت که به دلیل نارضایتی از عملکرد یکجانبه‌گرایانه ایالات‌متحده آماده همکاری در جهت مقابله با سیاست‌های واشنگتن است. کشورهای آمریکای‌لاتین که از دیرباز شاهد سلطه‌طلبی آمریکا بوده‌اند از ایده جهان چندقطبی روسیه حمایت می‌کنند و در آن سوی ماجرا هم روسیه که شاهد وخامت روابطش با اروپایی‌ها و ایالات‌متحده است به طور طبیعی به دنبال ایجاد ائتلاف‌های جدید و ایجاد موازنه در عرصه بین‌المللی است.

واشنگتن برای مقابله با این موج به دنبال راهی برای مهار حضور روبه‌فزونی چین و روسیه در آمریکای‌لاتین است. پس از حملات یازدهم سپتامبر 2001 آمریکای‌لاتین تقریبا به طور کامل از فهرست اولویت‌های واشنگتن خارج شده بود اما تحولات اخیر این منطقه را به این فهرست بازگرداند. اکنون آمریکایی‌ها نگران تکرار چرخه نزدیکی روسیه  ونزوئلا در سایر جاهای آمریکای‌لاتین بوده و در اندیشه‌ یافتن راهی برای توقف این چرخه هستند.

مترجم: شیما خیری
منبع: کریستین ساینس مانیتور