گورستان ‌‌خاطره‌انگیز ‌شمال ‌تهران‌

این باغ در بخشی از اراضی امامزاده قاسم قرار گرفته که روزگاری از زمره ییلاقات دلانگیز شمیران به شمار میرفت. باغ در انتهای یکی از خیابانهای فرعی منشعب از خیابان دربند با درختان تنومند و قد کشیده قرار دارد که تا حدودی سیمای سنتی و طبیعی خود را حفظ کرده است. باغ ظهیرالدوله با مساحتی قریب به 4300 مترمربع از دوسوی شمال و شرق به خیابان ظهیرالدوله و شهید الفت محدود است. نـام بـاغ بـرگـرفـتـه از نام علیخان ظهیرالدوله رجل بانفوذ، مشروطهخواه و عارفمسلک قرن 13 ه.ق است که اصل و نسب وی بـه طایفه دولو از طوایف بزرگ قاجار تعلق داشته است. ظهیرالدوله چندی با حفظ سمت وزارت تشریفات ناصرالدین شاه به حکومت مازندران منصوب شد. ولی پس از مدت کوتاهی حکومت همدان به وی اعطا شد، پس از آن به تناوب، چندی حاکم گیلان، مازندران، کرمانشاهان و شمیران بود. وی در گیرودار انقلاب مشروطیت در صف مشروطهخواهان قرار گرفت. بارزترین خصیصه ظهیرالدوله که تا حدودی او را از دیگر رجال قاجار متمایز میسازد، گرایشهای صوفیانه او است. وی از مریدان صفی علیشاه از اقطاب بانفوذ سلسله نعمت اللهی بود و هنگامی که در سال 1316 ه.ق. صفی علیشاه درگذشت وی بر مسند استاد نشست. در گستره باغ ظهیرالدوله چهرههای شاخص فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کثیری مدفون شدهاند که حضورشان اهمیت ویژهای به این باغ تاریخی داده است. چند تن از مشهورترین چهرههای نامآور عبارتند از: ملکالشعرای بهار شاعر و سخنور معاصر، رشید یاسمی ادیب و استاد تاریخ، ایرج میرزا شاعر بزرگ معاصر، رهی معیری غزلسرای متاخر، فروغ فرخزاد شاعر معاصر، دکتر محمدحسین لقمان ادهم پایهگذار دانشکده طب، حسین مسرور چکامهسرای شهیر، منوچهر مهران موسس و مدیر ورزشگاه و مجله نیرو و راستی، توفیق جهانبخت قهرمان جهانی کشتی و نیز سیاستمداران و روزنامهنگاران برجستهای همچون دکتر حسین فاطمی، محمد مسعود، امیر حشمت نـیساری، سرتیپ حیدرقلی پسیان، کلنل کاظم سیاح، سرتیپ سیفالله شهاب، سرلشگر محمود انصاری و... و نیز استادان موسیقی نظیر ابوالحسن صبا، روحاله خالقی، درویشخان، حسین تهرانی، حبیب سماعی، حسین صبا، داریوش رفیعی، قمرالملوک وزیری و مرتضی محجوبی. به استناد سنگنبشتههای موجود میتوان عمری حدود 90 سال برای باغ ظهیرالدوله متصور شد. اما به اعتبار ارزشها و یادگارهای فرهنگی و تاریخی نهفته در آن، یکی از مهمترین گورستانهای تاریخی ایران محسوب میشود.