آرام باش، تیغ را غلاف کن!

پسر چاقو را کشید روی تن مرد کناری. مرد فریاد زد. دور تا دورشان آدم جمع شده بود. هیچ‌کس نفهمید چاقو از کجا و کی کشیده شد. از بازوی مرد خون بیرون زد...

اتفاقات مربوط به سلاح‌های سرد «چاقو، گاز‌ اشک‌آور و ...» در این 6، 7 ساله، یعنی با شروع دهه 80 به شدت افزایش یافته است. یکی از دلایل بروز این سوانح، در دسترس بودن این سلاح‌ها و همراه داشتن آنها و عدم کنترل‌ افراد روی خشم هیجانی‌شان است. به هر حال گزارش ما راه ساده خرید یک سلاح سرد تا وقوع جرم و بزه را نشان می‌دهد. همچنین ما در این گزارش به راه‌های پیشگیری هم اشاره داشتهایم.

همین‌طور که راسته خیابان آزادی را به سمت میدان می‌رفت، از دور دستفروش‌ها و مرد‌های خم‌شده روی بساط را دید. جلوتر رفت. بساط چــاقــو‌فــروشــی بـود. چـاقـوهـای رنـگ بـه رنـگ ضامن‌‌دار کوچک و بزرگ را نگاه کرد. مردها چاقوهای توی جیب‌شان را بیرون می‌آوردند، به هم نشان می‌دادند و یک چاقوی تازه هم انتخاب می‌کردند. او هم...
چـاقـو کـه انـگـار تـنـهـا وسـیـلـه تفننی بود که می‌خریدند و با خودشان نگه می‌داشتند، مدتی است به یکی از وسایل بسیار مصرف شده در بسیاری قتل‌ها و نزاع‌ها تبدیل شده است. این موضوع به قدری چشمگیر است که تنها آمار مربوط به قتل با سلاح سرد در سال 1385، 40 درصد کل آمار قتل را تشکیل می‌دهد و این در حالی است که قوانینی هم در این‌باره وجود دارد.

یکی از کارشناسان نیروی انتظامی می‌گوید آمار بزه با چاقو آنقدر شدت یافته که 18 درصد تجاوز به عنف هم تهدیدشان را با چاقو انجام می‌دهند.

چرا چاقو؟

دکتر مصطفی اقلیما، رئیس انجمن مددکاری ایران در گفتگو با خبرنگار تپش می‌گوید: این‌که افراد با خودشان چاقو حمل می‌کنند همیشه به دلیل این نیست که تمایل به بزه و جرم دارند یا این‌که قصد دارند از آن استفاده کنند. در واقع گاهی در میان افراد به دلایل مختلف تاریخی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و... احساس عدم امنیت به وجود می‌آید. در این زمان افراد می‌خواهند با حمل یک وسیله دفاعی در وجودشان احساس امنیت به وجود بیاورند.
هر چند شاید این راه مناسبی نباشد البته اقلیما در گفته‌هایش عنوان می‌کند که چاقو نمونه مثالی از سلاح سرد است و این سلاح و وسیله دفاعی می‌تواند هر چیزی باشد.

او ادامه می‌دهد: در دوره زمانی کنونی روابط اجتماعی به سمت روابط خشن پیش رفته است. یعنی آن حس عدم امنیت حالا تبدیل به شکل دیگری شده است. به نظرم بهتر است راهکارهایی اندیشیده شود تا کسی سلاح با خودش حمل نکند.

به هر حال توانایی حفظ خونسردی و کنترل بر خشم، رفتاری است که همه نمی‌توانند بروز دهند. اصـلا شـاید داشتن یک چاقوی معمولی برای پوست کندن میوه و ... اتفاقی معمولی باشد. اما حالا افراد چاقوهایی می‌خرند که ظاهرشان نشان مــی‌دهـد کـارکـرد دیـگـری دارنـد. اسـپـری‌هـای اشک‌آور هم همین‌طور. الان خیلی از دخترها و پسرها را می‌شود دید که گاز ‌اشک‌آور با خودشان حمل می‌کنند.

هر چند طبق قانون مجازات اسلامی و براساس ماده 617 و 618، هر شخصی با هیاهو و جنجال یا حرکات غیر متعارف یا تعرض به افراد موجب به‌‌هم زدن نظم و آسایش شود یا به وسیله چاقو یا هر نوع وسیله دیگر تظاهر و قدرت‌نمایی کرده یا با مزاحمت اشخاص را مورد تهدید یا اخاذی قرار دهد،‌ در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از 6 ماه تا 2 سال و در برخی موارد 74 ضربه شلاق مجازات می‌شود. اما تنها این قانون باعث نشده که بزه و جرم با سلاح سرد، حالا از هر نوع ممکن آن،‌ کاهش یابد.

محدودیت‌های نیروی انتظامی

16 سالش بیشتر نیست. آنچنان هیجان‌زده و عصبی است که درست یادش نمی‌آید چه اتفاقی افتاده است. چند ماه قبل دوستش را در یک درگیری ساده بچه‌گانه با چاقو به قتل رسانده است . رضای 16‌‌ساله درگیر پرونده قتلی است که انگار هیچ دخالتی در آن نداشته است. دوستانشان تعریف می‌کنند که روز درگیری از صبح با هم بیرون رفته بودیم. رضا به خاطر اتفاقات خانه‌شان تا حدی عصبی بود. سر بازی فوتبال با محسن دعوایشان شد. ما خیال کردیم یک درگیری لفظی ساده است. تا این که شروع کردند به کتک‌کاری. بعد هم...

نگاهی سطحی و گذرا به رویداد نشان می‌دهد کـه شاید اگر چاقویی همراه رضا نبود دعوا و درگیری به شکل دیگری به پایان می‌رسید. سردار سیداصغر جعفری که معاون پلیس آگاهی نیروی انتظامی است  در تاریخ 10 اردیبهشت در پاسخ خبرنگاری که سوالی را در همین زمینه مطرح کرده بود،‌ می‌گوید: «پلیس تا انتهای اختیاراتش جلو رفته  و در این خصوص نیز بخشنامه‌ای تدوین و به تمام واحدهای انتظامی اعلام کرده است. براساس این بخشنامه هر کس چاقوی نامتعارف حمل کند، مورد ظـن پلیس قرار گرفته و مامور نیروی انتظامی می‌تواند او را به عنوان مظنون دستگیر کند.» او ادامه می‌دهد: «این حداکثر توان نیروی انتظامی است که اثـبات کند جرمی با چاقوی نامتعارف صورت نگرفته است چراکه اصل حمل چاقو جرم نیست، اما مرجع قانونگذار در جامعه ما مجلس شورای اسلامی است از این رو باید حداقل قانونی برای برخورد وجود داشته باشد.» به هر حال اتفاق‌ها همین طور ادامه دارند و نیروی انتظامی در انتظار پاسخی از سوی قانونگذاران است.

سرهنگ عبدالله قاسمی، رئیس اداره اجتماعی پلیس آگاهی نیروی انتظامی در همین باره می‌گوید: هم‌اکنون نزدیک به یک سال از مطرح شدن منع استفاده از سلاح نامتعارف از سوی پلیس و آگاهی می‌گذرد، اما متاسفانه به رغم تصویب طرح یک فوریتی آن هنوز در صحن علنی مجلس اعلام نشده و به تصویب نرسیده است. براساس آمارها در سال 86، یک‌سوم قتل‌ها به وسیله چاقوی نامتعارف بوده است و افراد در زمان خشم و هیجانی چنین رفتاری بروز داده‌اند.

سخن آخر

هرچند همراه داشتن سلاح سرد طبق آنچه آمارها نشان می‌دهند و تجربیات ما در سال‌های اخیر باورپذیرمان می‌کند، باعث گسترش قتل و بزهکاری می‌شود، اما باید از نقطه‌نظری دیگر هم به ماجرا نگاه کرد. داشتن چاقو و حتی وسیله دفاعی البته از نوع متعارف می‌تواند امری عادی باشد به شرط آن که افراد قادر به کنترل خشم، هیجانات و رفتارهای خشمگینانه‌شان باشند. دکتر اقلیما در این باره می‌گوید: «بهتر است افراد این ریسک را نکنند، در خیلی از مواقع انسان‌ها قادر به کنترل خشم خودشان نیستند. یعنی هیجانات ذهن آنها را از تفکر بازمی‌دارد.»
به هر حال نگاهی دوباره به داشتن یا نداشتن چاقو مساله‌ای است که انگار این روزها بشدت لازم است.

حدیث ضابطی