حرف اول و آخر را «قصه» خوب می‌زند

چند ماه کار تحقیقاتی انجام شد

با شروع ماه رمضان، بازار مخاطبان سریال‌های تلویزیونی داغ می‌شود و یک مسابقه ناگفته شکل می‌گیرد اما شاید این سوال برایتان به وجود آمده باشد که فیلمنامه‌های این آثار چگونه انتخاب می‌‌شوند. مهران رسام تهیه‌کننده سریال روز حسرت  که از شبکه یک سیما پخش می‌شود  در این باره می‌گوید: گاهی یک طرح از سوی نویسنده معرفی می‌شود و گاهی هم از سوی تلویزیون پیشنهاد می‌شود. تلویزیون سال گذشته بعد از موفقیت سریال اغما تصمیم گرفت سریال دیگری در همان حال و هوا بسازد. به این منظور علیرضا افخمی چندماه کار تحقیقاتی انجام داد و در همین حین هم روی جزئیات داستان کار شد. من از 2 ماه پیش به این کار پیوستم. رسام در جواب این سوال که آیا مسائل مبتلابه مردم در این گونه آثار اولویت‌بندی شده است، می‌گوید: قطعا یک اولویت‌بندی در نظر گرفته شده است. مثلا اگر سال گذشته مساله  «ازدواج» مطرح بود، برای سال‌های دیگر مسائل دیگری در نظر گرفته شده، جدا از این، نوعی تقسیم‌بندی در بین شبکه‌ها برای پرداختن به موضوعات مختلف وجود دارد. مثل این که امسال دیدیم 2 شبکه کار جدی داشتند و 2 شبکه دیگر کارهای طنز ارائه کردند. رسام در ادامه با اشاره به حضور تعیین‌کننده فیلمنامه می‌گوید چیزی که در این سال‌ها مشخص شد، این است که حرف اول و آخر را در موفقیت یا عدم موفقیت یک کار تنها متن فیلمنامه می‌زند. بقیه عوامل تنها می‌توانند کاری کنند که کار بهتر شود ما می‌دانیم که بهترین کارگردان دنیا هم نمی‌تواند از یک فیلمنامه بد یک کار خوب بسازد. ما باید بیشتر از اینها روی فیلمنامه سرمایه‌گذاری کنیم. گروه‌های فیلمسازی نسبتا خوبی داریم، در حالی که نویسنده خوب آنچنانی نداریم. در حال حاضر می‌شود از روی متن یک اثر تشخیص داد که آن اثر در صورت ساخت با استقبال روبه‌رو می‌شود یا نه.

یک روند رو به رشد

رحمان سیفی‌آزاد، مدیر گروه فیلم و سریال شبکه 2 نیز که در حال حاضر سریال دیدنی «مثل هیچ‌کس» را روی آنتن دارد، درباره انتخاب موضوعات فیلمنامه سریال‌های ماه مبارک رمضان می‌گوید: موضوعاتی که برای سریال های این ماه انتخاب می‌شود، براساس اهدافی است که برای شبکه‌های مختلف تعریف شده است. البته گاهی اوقات جهتگیری کلی روی تم خاصی مثل آزمایش الهی معطوف می‌شود.

سیفی‌آزاد درباره روند کیفی می‌گوید: کیفیت سریال‌های تلویزیونی ماه رمضان همیشه رو به رشد بوده و در این باره مسوولان برنامه‌ریزی کرده‌اند. به عبارتی، ویژگی تلویزیون این است که مخاطب و سلیقه‌اش شما را به سمتی می‌برد که کارها رو به بهتر شدن باشد. شما اگر این مسیر را دنبال کنید این روند را می‌بینید. اگرچه گاهی آثار ضعیف هم ساخته شده اما برآیند کلی، حاکی از رو به رشد بودن این آثار است.

مدیر گروه فیلم و سریال شبکه 2 همچنین درباره این که چرا قصه بعضی سریال‌ها در ماه رمضان اتفاق نمی‌افتد، می‌گوید: این موضوع به فضای قصه بستگی دارد، اگر ضرورت ایجاب کند که بر فرض روزه گرفتن آدم‌های قصه ارتباط تماتیک با عناصر دیگر دارد و به فضای کلی کار کمک می‌کند قطعا قصه در ماه رمضان روی خواهد داد. ولی فضای بعضی داستان‌ها به اندازه کافی معنوی هست و دیگر نیازی نیست که به آن، سمت و سوی دیگری بدهیم.

نمی‌شود پیش‌بینی کرد

سروش صحت، یکی از نویسندگان سریال بزنگاه که از شبکه 3 پخش می‌شود، درباره چگونگی انتخاب این طرح برای ساخت می‌گوید: فیلمنامه‌ای که من و ایمان صفایی می‌نویسم یک طرح 23 صفحه‌ای بود که قبلا تصویب شده بود. البته قبل از من یکی از دوستان 8-7 قسمت نوشته بود ولی به دلایلی از من خواسته شد فیلمنامه کار را بنویسم.

 ما قرار بود با محوریت یک خانواده که مشکلات تقسیم ارث دارند و اشتباهاتی که در ادامه مرتکب می‌شوند، یک کار مفرح بنویسیم. صحت در ادامه با توضیح این‌که همچنان سرگرم نوشتن قسمت‌های پایانی سریال است درباره کیفیت آثار ساخته‌شده که با نام سریال‌های ماه مبارک رمضان شناخته می‌شوند، می‌گوید: فکر می‌کنم هر جریانی که ادامه پیدا کند دچار افت و خیز می‌شود. یک‌ جاهایی خیلی به چشم می‌آید و یک جاهایی هم نه. اما مهم این است که این حرکت تداوم داشته باشد. در حال حاضر همه‌ساله مردم منتظر هستند که مخاطب سریال‌های ماه مبارک رمضان باشند. خیلی هم نمی‌شود این روند را پیش‌بینی کرد. گاهی وقت‌ها به نظر موفق است و گاهی وقت‌ها هم موفق نیست. اما در نهایت فکر می‌کنم می‌توان به این روند خوشبین بود.

لزوم استفاده از ایده‌های تازه‌

امیرعباس پیام، نویسنده سریال مامور بدرقه هم که از شبکه تهران پخش می‌شود درباره نحوه انتخاب فیلمنامه سریال می‌گوید: تا آنجا که من می‌دانم تا آخر اردیبهشت‌ماه بجز چند طرح معدود، هیچ طرحی به شبکه معرفی نشده بود و گزینه انتخاب هم خیلی کم بود یا بهتر بگویم تنها یک طرح برای انتخاب بود.

پیام در ادامه می‌گوید: مهم‌ترین مشکل ما به عنوان فیلمنامه‌نویس این است که پروسه ساخت دیر شکل می‌گیرد. ما تنها 4 یا 5 ماه مانده به ماه رمضان کار ساخت آثار را شروع می‌کنیم.

همه آثار تلویزیونی قاعدتا باید حاوی پیام باشند اما امیرعباس پیام در این باره به نکته ظریفی اشاره می‌کند: رفته رفته پیام‌های اخلاقی این آثار به حوزه شعار نزدیک می‌شوند و این برای رسانه‌ای مثل تلویزیون می‌تواند یک آفت باشد. ما در ساخت یک اثر هنری در درجه اول نباید به پیام فکر کنیم. هر اثر هنری اگر درست ساخته شود خواه ناخواه حاوی پیام نیز خواهد بود که بمراتب از پیامی که ما برای آن طراحی می‌کنیم می‌تواند تاثیرگذارتر باشد ولی وقتی ما پیام یک اثر هنری را به اندازه یک سخنرانی پایین بیاوریم و آن را مدام تکرار کنیم مطمئنا مخاطب به آن روی خوش نشان خواهد داد.

او البته در ادامه به نکته دیگری هم اشاره می‌کند: سازندگان آثار ماه رمضانی کاملا شناخته‌ شده‌اند. فکر می‌کنم بهتر است از هنرمندان تازه‌تر با فکر و ایده‌های جدید استفاده شود.

به هر رو آنچه مهم است، این است که سریال‌های ماه مبارک رمضان برای مخاطب این سال‌های تلویزیون کاملا شناخته شده است و پخش مداوم آنها و حساسیت روی کیفیت آنها می‌رساند که این موضوع از سوی مسوولان تلویزیون نیز مورد توجه است. موجی که پخش سریال‌های ماه مبارک رمضان در جامعه ایجاد می‌کند این توقع را پدید می‌آورد که کارهای ماندگارتری در این حوزه خلق شوند؛ اتفاقی که در درجه اول باید روی قصه و فیلمنامه کارها بیفتد.