آلزایمر، ‌متفاوت‌ با ‌آنچه‌ می‌پنداریم‌

بسیاری از ما معتقدیم که بیماران آلزایمری متوجه وقایعی که در اطراف آنها رخ می‌دهد، نیستند یا بیماران آلزایمری پرخاشگر و خشن هستند. تصورات دیگری هم از این بیماری در بین مردم وجود دارد: آلزایمر یعنی پایان زندگی، آلزایمر قابل پیشگیری است، آلزایمر قابل درمان است، از دست دادن حافظه مساوی با آلزایمر است، آلزایمر تنها بیماری افراد سالمند است، آلزایمر به دلیل دغدغه‌های بیشتر آقایان در آنها شایع‌تر است.

اغلب افرادی که به آلزایمر مبتلا هستند، نسبت به وقایعی که در اطراف آنها روی می‌دهد آگاهی دارند، ولی ممکن است برخی از آنها که در مراحل شدید بیماری هستند، با این مساله مشکل داشته باشند. اگر فکر کنیم ارتباط آنها با دنیای ما به طور کامل قطع شده، ممکن است رفتارهایی از ما سر بزند یا حرف‌هایی بزنیم که موجب رنجش آنها شود، در حالی که اصلا چنین قصدی نداشته‌ایم. واقعیت این است که بیماران آلزایمری همان انسان‌های سابق هستند و شما باید در مقابلشان با احترام رفتار نمایید. برخی رفتارهای خشن یا بی‌ادبانه از سوی این بیماران ممکن است نتیجه رفتارهای نامناسب ما باشد؛ ضمن این که از دست دادن حافظه اغلب ناامیدکننده و ترس‌آور است. شاید اگر ما هم در چنین شرایط وحشتناکی قرار بگیریم چنین رفتارهایی داشته باشیم، با آگاهی از بیماری و تغییر رفتار در مقابل بیمار می‌توان از واکنش‌های خشن و پرخاشگرانه اجتناب کرد.

زندگی همچنان ادامه دارد

بیشتر افرادی که دچار آلزایمر هستند، زندگی فعالی را دنبال می‌کنند. آنها هدفمند هستند و به هیچ‌وجه احساس نمی‌کنند زندگی‌شان به پایان رسیده است. تشخیص بموقع بیماری و انجام اقدامات لازم، نقش مهمی را در بهبودی فرد ایفا می‌کند. اگر شما این‌گونه فکر کنید که آلزایمر پایان زندگی است، بیمار نیز این تصور اشتباه را خواهد پذیرفت. بنابراین باید برای بیماران محیط مناسب و خدمات ویژه را فراهم آورید، از آنها حمایت کنید و آنها را به فعالیت تشویق نمایید.

فریب تبلیغات را نخوریم

به این دلیل که هنوز علت ایجاد آلزایمر مشخص نشده است، پیشگیری از آن معنی ندارد. بهتر است همواره سلامت ذهن و بدن خود را با ورزش، رژیم غذایی سالم و مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه و ماهی حفظ کنید و همچنین سعی کنید همیشه مغز خود را نیز با ورزش‌های فکری، ریاضیات و... فعال نگاه دارید. داروها و رژیم‌های غذایی که برای پیشگیری یا درمان آلزایمر معرفی و تبلیغ می‌شوند، اساس علمی ندارند و فقط در صورت تجویز پزشک برای جلوگیری از پیشرفت بیماری قابل استفاده هستند. برای آلزایمر هیچ نوع درمان قطعی کشف نشده است. البته چند نوع دارو و روش‌های درمانی در حال بررسی است که نتایج خوش‌بینانه‌ای به همراه داشته است.

چه کسانی به آلزایمر دچار می‌شود؟

بروز بیماری ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد ازجمله: عوامل وراثتی، روش زندگی، عوامل محیطی و... هر چند عوامل وراثتی نقش مهمی در این بیماری دارد ولی تنها 5 تا 10 درصد از کل بیماران از این طریق مبتلا شده‌اند. تحقیق و بررسی روی عوامل ژنتیک و غیرژنتیک همچنان ادامه دارد. خیلی از افراد دچار اختلال حافظه هستند، اما بدان معنا نیست که دچار آلزایمر شده‌اند. اگر از دست دادن حافظه روی کیفیت زندگی روزمره تاثیر گذارد و فرد توانایی قضاوت و استدلال و استنتاج و سایر مهارت‌های ارتباطی خود را از دست دهد باید برای تشخیص به پزشک مراجعه کند. هرچند افزایش سن با افزایش خطر ابتلا به بیماری همراه است، اما آلزایمر مخصوص افراد سالخورده نیست. این بیماری در افراد 40 سال به بالا مشاهده شده است یعنی از سنین میانسالی احتمال ابتلا وجود دارد. در ضمن این بیماری در میان خانم‌ها و آقایان از شیوع برابری برخوردار است. این تفکر که <آلزایمر به دلیل دغدغه‌های بیشتر آقایان در آنها شایع‌تر است> از اساس دارای دو ایراد است؛ اول این که از کجا معلوم است دغدغه‌های ذهنی آقایان بیشتر باشد و دوم این که آلزایمر چه ارتباطی با دغدغه‌های ذهن دارد؟!

خیلی دور، خیلی نزدیک‌

به توانایی دریافت‌ (register)، ذخیره کردن‌ (store) و در نهایت بازیافتن‌ (retrieve) اطلاعات، حافظه می‌گویند. توانایی دریافت اطلاعات از طریق حس‌های مختلف، حاصل توجه فرد است. ذخیره کردن اطلاعات توسط قسمتی از مغز به نام سیستم لیمبیک صورت می‌گیرد و بازیافت اطلاعات، توانایی دسترسی به اطلاعات ذخیره شده است.
حافظه براساس زمان دریافت و ذخیره شدن اطلاعات به 3 نوع فوری، نزدیک و دور تقسیم می‌شود. برای بررسی حافظه فوری اعدادی را به شخص می‌گوییم و از او می‌خواهیم آنها را تکرار کند. در معاینه حافظه اخیر (نزدیک) 3 یا 4 کلمه به فرد گفته می‌شود و 3 دقیقه بعد از او خواسته می‌شود که آنها را به یاد آورد. برای بررسی حافظه دور از او سوالاتی در مورد وقایع گذشته می‌پرسیم مثلا چند سال پیش در کدام شهر کشورمان زلزله شدیدی آمد؟

در صورتی که حافظه فوری مشکل داشته باشد، یعنی اختلال در دریافت داده‌ها وجود دارد. اختلال در حافظه اخیر ناشی از ناتوانی در ذخیره‌سازی مناسب اطلاعات و بروز مشکل در حافظه دور به مفهوم اختلال در بازیافت اطلاعات است.

به طور کلی در بیماری آلزایمر حافظه اخیر بیشترین آسیب را می‌بیند و در مرحله بعد حافظه دور دچار مشکل می‌شود.

آلزایمر از کجا شروع می‌شود؟

معمولا اولین علامت، اختلال در حافظه اخیر است که بیشتر اوقات توسط خانواده فرد کشف می‌شود. با پیشرفت اختلال، حافظه بیمار جهتگیری نسبت به زمان و سپس مکان را از دست می‌دهد. در مراحل بعدی ممکن است اختلال در تکلم، اختلال در محاسبه، اختلال در نامگذاری و به یاد آوردن اسامی افراد و اشیا و در نهایت اختلال در شناخت هویت خود فرد دیده شود. در صورت عدم حمایت روانی و برخوردهای نامناسب افسردگی یکی از علایم زودرس بیماری است. در افرادی که دچار افسردگی شده‌اند، بی‌قراری و آشفتگی مشاهده می‌شود.

در مراحل انتهایی بیماری، ممکن است علایم روانی نظیر هذیان و توهم بروز یابد. تشنج نیز در مراحل انتهایی بیماری دیده می‌شود. عدم تحرک در این مرحله به دلیل سختی عضلات، همچنین پیشرفت افسردگی و کاهش تمایل به تحرک می‌تواند موجب عفونت و در نهایت مرگ بیمار شود.

در ضمن ارزیابی‌های آزمایشگاهی به تشخیص بیماری کمک نمی‌کنند فقط از این لحاظ کمک‌کننده هستند که بیماری‌های دیگر رد شوند. البته در ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن تغییراتی دیده می‌شود که البته این تغییرات در افراد سالمند سالم نیز تا حدودی دیده می‌شود و تشخیص این که این تغییرات در حد بیماری یا طبیعی است را پزشک متخصص به عهده دارد.

دکترمیثم رضایی‌