زعفران راهبردی برای عبور از بحران آب

در شرایط کم‌آبی کنونی، صرفه‌جویی در هر قطره آب از زمین، گامی مؤثر در حفظ منابع زیرزمینی است. کاهش برداشت از چاه‌ها و قنات‌ها در ماه‌های گرم سال، گامی اساسی در احیای سفره‌های آب زیرزمینی و تضمین پایداری بلندمدت آنها به شمار می‌رود. درعین‌حال، بهره‌گیری از محصولاتی که با تغییرات اقلیمی همخوانی دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زعفران، با مقاومت نسبی بالای خود در‌برابر خشکی و شوری خاک، گزینه‌ای ایده‌آل برای شرایط آب‌وهوایی کنونی و آینده محسوب می‌شود.با توجه به این‌که درحال‌حاضر ایران خاستگاه اصلی زعفران بوده و ۹۰درصد تولید جهانی این محصول را به خود اختصاص داده، مدتی است کشاورزان کردستانی با توجه به شرایط اقلیمی منطقه و تمایل به کشت محصولات کم‌آب‌بر، ازجمله زعفران روی آورده‌اند.
   
رونق اقتصاد روستایی
برای کشاورزانی که سال‌ها به کشت سنتی چند محصول محدود عادت کرده‌اند، جذاب‌ترین ویژگی زعفران، درآمدزایی چشمگیر آن از مساحتی اندک است.در همین رابطه رئیس سازمان جهادکشاورزی استان کردستان با بیان این‌که زعفران نه‌تنها از نظر اقتصادی اهمیت بالایی دارد، بلکه سازگاری آن با شرایط آب‌وهوایی کردستان موجب استقبال کشاورزان از آن شده است، می‌گوید: «زعفران تنها به ۱۰درصد از آب مورد نیاز محصولاتی مانند سیب‌زمینی، صیفی‌جات یا هندوانه نیاز دارد و حتی بدون آبیاری نیز قادر به رشد است.»
سعدی نقشبندی با تأکید بر لزوم توجه به مشاغل روستایی و تشویق جوانان به ایجاد شغل پایدار، ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون زمین‌هایی وجود دارد که گروهی از کردها روی آنها به کشت زعفران مشغولند. در این زمین‌ها و واحدهای کشت زعفران، نزدیک به ۴۰نفر به‌صورت مستقیم و دائم، و بیش از ۳۰۰ نفر به‌طور فصلی اشتغال دارند. بنابراین، با تکیه بر این محصول استراتژیک که درآمدزایی بالایی دارد، می‌توان گام‌های بزرگ‌تری برداشت و با استقرار صنایع تبدیلی و فرآوری، مشاغل بیشتری ایجاد کرد.»
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های زعفران، تقاضای بالا و پایدار آن در بازارهای داخلی و خارجی است که به فعالان این حوزه امکان می‌دهد حتی در زمین‌های کوچک، به درآمدهای قابل‌توجه و سودآوری دست یابند. ایجاد اشتغال پایدار به‌ویژه برای زنان هم از دیگر امتیازات کشت زعفران است، چون مراحل جداسازی و پاک‌کردن گل زعفران کاری است که به‌خوبی توسط زنان و در محیط خانه قابل انجام است و درحال‌حاضر هم در مناطقی که کارشان تولید این محصول است، سهم مهمی در اقتصاد خانوارهای روستایی دارد؛ موضوعی که رئیس سازمان جهادکشاورزی استان کردستان هم به آن اشاره کرده و با تاکید بر کاهش وابستگی به محصولات پرریسک می‌گوید: «در بسیاری از مناطق، اقتصاد کشاورزان به یک یا دو محصول پرآب‌بر و با نوسان قیمت بالا وابسته است، اما زعفران می‌تواند به تنوع‌بخشی و افزایش ثبات درآمدی آنها کمک کند.»

آموزش روش‌های نوین کشاورزی
دکتر سیدرامین خداوردی، کارشناس حوزه کشاورزی، با تأکید بر ضرورت آموزش علمی و ترویج روش‌های نوین برای هر هکتار کشت، به جام‌جم می‌گوید: «بیایید اجازه بدهیم یک روستایی کشت زعفران را به‌صورت سنتی یاد بگیرد. ما می‌توانیم با ارائه بسته‌های آموزشی جامع ــ شامل فیلم‌های کاربردی، نرم‌افزارهای تعاملی و نشریات تخصصی که تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت و بسته‌بندی را پوشش می‌دهند ــ راه‌های درآمدزایی بهینه با کمترین هزینه را به او آموزش دهیم. این آموزش‌ها باید براساس یافته‌های پژوهشی روز باشد.»
او ادامه می‌دهد: «تشکیل تعاونی‌های محلی برای تهیه و توزیع پیاز زعفران با کیفیت و سازگار با شرایط اقلیمی کردستان، یکی از پایه‌های موفقیت است. در این میان کشاورز باید بداند از روز اول پشتیبانی و محصولاتش تضمینی خریده می‌شود. حمایت نهادهای دولتی و تعاونی‌ها از طریق اعطای تسهیلات کم‌بهره و ایجاد سیستم خرید تضمینی زعفران، انگیزه و امنیت لازم را برای کشاورزان به ارمغان می‌آورد.» خداوردی با تأکید بر ضرورت برندسازی و بازاریابی برای همه محصولات کشاورزی می‌گوید: «اکنون که کردستان گام در مسیر کشت زعفران نهاده، ایجاد برند استانی زعفران کردستان و حمایت از بازاریابی و فروش آن در بازارهای ملی و بین‌المللی، حلقه نهایی موفقیت این زنجیره ارزش به شمار می‌رود.» توسعه کشت زعفران در کردستان تنها یک تغییر محصول ساده نیست، بلکه یک تحول راهبردی در نظام کشاورزی است. این تحول می‌تواند به حفظ منابع آب برای نسل‌های آینده، افزایش درآمد کشاورزان و درنهایت، تقویت پایداری و امنیت غذایی منطقه منجر شود. موفقیت این طرح در گرو عزم جدی همه دست‌اندرکاران، از کشاورز تا سیاست‌گذار، و اجرای دقیق برنامه‌های علمی و عملیاتی است.