پروژه‌های آبرسانی، تلاش برای عبور از تنش آبی

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا،به گفته کارشناسان، خشک شدن تالاب‌ها و کاهش آبدهی رودخانه‌ها به همراه فرونشست زمین، از جمله تبعات این بحران هستند. به منظور مقابله با این چالش‌ها، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس از اجرای ۹۹ پروژه حیاتی آبرسانی در سطح استان خبر داد که هدف آن تأمین آب پایدار برای بیش از یک میلیون نفر جمعیت تحت پوشش است.

سیاوش بهروز، مدیر مطالعات پایه آب منطقه‌ای فارس با یادآوری اینکه براساس مطالعات جهانی در صورت تداوم روند کنونی مواجهه انسان با آب، تا سال ۲۰۵۰ افزون بر ۷۵ درصد جمعیت کره زمین با کمبود آب مواجه خواهند بود، گفت: هم‌اکنون افزون بر ۱.۸ میلیارد نفر در سراسر جهان با کمبود حاد آب مواجه هستند.

او ضمن بیان اینکه از نگاه بانک جهانی تامین یک هزار و ۱۰۱ مترمکعب آب برای هر نفر در سال به مفهوم امنیت آبی است، افزود: در برخی نقاط جهان از جمله ایران، این عدد به کمتر از یک هزار متر مکعب رسیده و این معنای مواجهه با کمبود آب است.

مدیر دفتر مطالعات پایه شرکت آب منطقه‌ای فارس با اشاره به کافی بودن منابع آب کره زمین، عمده دلیل نداشتن دسترسی به این مایه حیات را توزیع ناهمگون، برداشت بی‌رویه، استفاده نادرست از منابع آب و... دانست و گفت: امروز پژواک زنگ خطر کمبود آب برای هر شهروند هوشمندی، قابل شنیدن است.

بهروز افزود: چالش‌های عمده‌ای که سرعت حرکت بشر را در مسیر کمبود آب بیشتر کرده، شامل رشد جمعیت، نیاز به تامین امنیت غذایی و در نتیجه توسعه کشاورزی، فعالیت‌های اقتصادی روز افزون، بهبود استاندارد‌های زندگی و افزایش طول عمر، ضرورت حفظ اکوسیستم آبی و خاکی، کنترل نشدن آلودگی‌هایی که منابع آب را تهدید می‌کند و تغییرات اقلیمی است.

وی با بیان اینکه براساس پیش‌بینی‌ها سرانه منابع آبی تجدید شونده ایران تا ۱۴۰۰ به حدود ۸۰۰ مترمکعب کاهش یابد، یادآور شد: این در حالی است که مرز کم‌آبی تعیین شده از منظر جهانی یک هزار مترمکعب برای هر نفر در سال است.

نفس‌های به شمارش افتاده آب در فارس

مدیر دفتر مطالعات پایه شرکت آب منطقه‌ای فارس گفت: متوسط بارندگی بلندمدت ۳۶ ساله استان حدود ۳۰۰ میلی‌متر است؛ طی سال‌های ۶۷ تاکنون بیش از ۲۱ سال به شکل متناوب میزان بارندگی سالانه کمتر از متوسط بوده و گاهی به کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر هم رسیده است.

بهروز با اشاره به کاهش چشمگیر آبدهی رودخانه‌های فارس براساس داده‌های ایستگاه‌های هیدرومتری طی ۱۷ سال گذشته، افزود: میزان آبدهی رودخانه‌های این استان در پنج سال اخیر به کمتر از پنج متر برثانیه کاهش یافته است.

وی، وضعیت ذخیره آب در سد‌های فارس را نیز در قیاس با میانگین بلندمدت، کاهشی توصیف و خاطرنشان کرد: از مهرماه ۱۳۹۰ تاکنون حجم مفید و آب قابل استفاده سد‌های فارس که متاثر از بارندگی است، روندی نزولی ثبت کرده و بسیار نگران کننده است.

افت یک تا ۲۰ متری تراز آب‌های زیرزمینی فارس

مدیر دفتر مطالعات پایه شرکت آب منطقه‌ای فارس در خصوص تراز آب زیرزمینی در استان و افت این شاخص نیز هشدار داد و گفت: این شاخص در محدوده‌های مطالعاتی مختلف فارس بین یک تا ۲۰ متر کاهش داشته و در حداقل هفت محدوده شاهد افت بیش از ۱۰ متر تراز آب زیرزمینی هستیم.

بهروز یکی از شاخص‌های مهم در بررسی وضعیت آبخوان را هدایت الکتریکی آب ذکر کرد و افزود: افزایش هدایت الکتریکی آب نشان‌دهنده افت کیفی است و متاسفانه بررسی‌ها نشان دهنده افزایش این شاخص در اکثر محدوده‌های مطالعاتی فارس بوده و این تغییرات بازه‌ای بین ۱۰۰ تا ۲۲۵۰ میکروموس بر سانتیمتر را شامل می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: میزان افزایش هدایت الکتریکی آب در ۱۷ محدوده مطالعاتی استان فارس بین ۷۵۰ تا ۲۲۵۰ میکروموس بر سانتیمتر، ثبت شده که به معنای شوری و غیرقابل استفاده بودن آب است.

گسترش دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی در فارس

این کارشناس با تاکید براینکه اکثر قریب به اتفاق دشت‌های فارس جزو محدوده‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی به لحاظ برداشت آب از منابع زیرزمینی قرار دارد، گفت: هم اکنون ۶۱ محدوده ممنوعه، ۳۵ محدوده ممنوعه بحرانی در استان شناسایی شده است.

بهروز بیان کرد: براساس مطالعات سال ۱۳۹۸، بالغ بر ۸۸.۶ درصد از کل آب زیرزمینی استحصال شده و ۹۵ درصد آب سطحی موجود در بخش کشاورزی فارس مصرف می‌شود.

او ادامه داد: میزان مصرف آب در بخش شرب از منابع زیرزمینی و سطحی مجموعا ۷.۴ درصد و میزان مصرف بخش صنعت از این منابع آب حدود یک درصد بوده است.

بهروز ادامه داد: وابستگی به منابع آب زیرزمینی، صرف افزون بر ۹۰ درصد آب موجود در بخش کشاورزی، افت چشمگیر و مداوم تراز آب زیرزمینی، کاهش قابل توجه کیفیت آب، کاهش آبدهی رودخانه‌ها، کاهش ذخایر سدها، استمرار خشکسالی، وقوع سیلاب و کاهش میزان نفوذ آب در زمین، عوامل مهم موثر بر کمبود منابع آب در فارس به شمار می‌رود.

تالاب‌هایی که می‌میرند

مدیر مطالعات پایه آب منطقه‌ای فارس با بیان اینکه تالاب‌های بختگان، طشک و کمجان از کنوانسیون رامسر به کنوانسیون مونترو (تالاب‌های در معرض تهدید) منتقل شده‌اند، گفت: متاسفانه طی سال‌های اخیر شاهد خشک شدن و کاهش شدید آبدهی اکثر رودخانه‌ها، خشکیدن بسیاری از تالاب‌های ارزشمند، از بین رفتن کشاورزی در پایین دست حوضه‌های آبریز، خالی از سکنه شدن بعضی روستا‌ها بوده‌ایم و این روند تداوم دارد.

بهروز، مواجهه با فرونشست را آخرین نقطه حیات زمین دانست و یادآور شد: در مرودشت، خرامه، فخرآباد، کویر قطروئیه، قره‌بلاغ، لامرد و ... میزان فرونشست خیلی زیاد و در سایر نقاط استان فارس نیز زیاد گزارش شده است.

این کارشناس، بر لزوم همکاری همه بخش‌ها برای مواجهه صحیح با منابع آب تاکید و تصریح کرد: اگر امروز رفتار خود را با آب تغییر ندهیم، به زودی شاهد گسترش و تعمیق مخاطرات ناشی از بحران کم‌آبی در همه بخش‌ها خواهیم بود.

اقدامات اجرایی برای عبور از تنش آبی در فارس

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس پیش از این با اشاره به اجرای ۹۹ پروژه مهم برای عبور از تنش آبی در سطح استان، اعلام کرده بود که شرکت آب و فاضلاب استان، امسال ۹۹ پروژه حیاتی را در ۳۳ شهرستان استان شامل ۴۱ شهر و ۳۷۳ روستا به اجرا درآورده که هدف آن بهره‌مندی یک میلیون و ۲۲۰ هزار نفر جمعیت تحت پوشش از خدمات پایدار آبرسانی است.

به گفته محمود رضایی کوچی، این پروژه‌ها شامل احداث ۱۵ هزارو ۸۵۰ مترمکعب مخزن ذخیره آب، ۶۸۰ کیلومتر لوله‌گذاری، حفر و تجهیز ۴۶ حلقه چاه آب، اجرای ۲۹ کیلومتر برق‌رسانی، احداث و تجهیز ۱۲ باب ایستگاه پمپاژ و راه‌اندازی یک واحد آب‌شیرین‌کن هزار مترمکعبی با اعتباری بیش از ۱۴ هزار میلیارد ریال است و از مجموع ۹۹ پروژه مذکور، ۵۳ پروژه در هفته دولت و مابقی در تابستان پیش رو و دهه مبارک فجر به بهره‌برداری خواهند رسید.