اینجا همه چیز مردمی است. اینجا خوببودن و خوبزیستن و خوببرخوردکردن جزو ملزومات اولیه است. اینکه ادب و احترام به بزرگترها واجب عینی است را در جمال مداحی که با او مصاحبه کردیم میدیدیم، که در همه کلام خود جز ابراز ادب به ساحت پیشکسوتان سخنی نداشت.جوان نامآشنای زنجانی، جلیل محمدی متولد سال ۶۴، کارشناس رشته الکترونیک و دارای دو فرزند پسر با نامهای حسین و ابوالفضل و اصالتا زنجانی است که در مدح و ثنای اهلبیت(ع) سیر میکند. فردی باادب و سربهزیر که در کارزار دین و مذهب عمر میگذراند و با لبخندی که دائم بر گوشه لب داشت معلوم میشد از بودن در این مسیر لذت میبرد. اتاق محل کار و گفتوگوی او شبیه سنگر بود و آرامش در آن موج میزد.
وقتی از آقای محمدی، زمان شروع خواندن و مداحی را جویا شدم، گفت: چیزی که به یاد دارم سال ۷۲ با چهار نفر از دوستان در کوچه، دسته عزاداری آوردیم و من آنجا میخواندم. خیلی جالب بود که همسایهها نذری و پول نقدی به ما دادند و ما پنج نفر با آن پول خوراکی خریدیم و خوردیم.در هفتسالگی در محافل خانوادگی مداحی میکردم و بعدها در نوجوانی و از اواخر سال ۷۷ با دوستانی چون حاجمهدی رسولی و آقای حنیفه در هیات امامسجاد(ع) واقع در شهرکآزادگان با هم بودیم و رسما روضهخوانی را آغاز کردم. در همان ایام بنده با حاجسیدیوسف شبیری آشنا شدم و قطعبهیقین این آشنایی یکی از مهمترین مراحل زندگی من محسوب میشود، چراکه ایشان اثرات زیادی در زندگی روحی و معنوی بنده گذاشتند.
درس مرام
جلیل محمدی با اشاره به هدایتها و آموختههایی که از آقای حاجسیدیوسف شبیری داشته گفت: بنده مرام و مسلک مداحی را از ایشان فراگرفتهام. همچنین علاوه بر ایشان از انفاس اساتیدی چون استاد حاجآقا عینیفرد، استاد کلامی، استاد حاجآقا حری بهصورت مستقیم و بهصورت غیرمستقیم از محضر بزرگوارانی مانند مرحوم کافی، حاجمنصور ارضی و حاجمحمود کریمی بهرهمند شدم و همه این عزیزان تاثیرگذاران بر سبک و سیاق مداحی بنده محسوب میشوند و بابت آن خدا را شکر میکنم. محمدی درخصوص تاسیس هیأت عاشوراییان گفت: در دهه ۸۰، زمانی که حدود ۲۵ سال داشتم، به همراه ۱۰ نفر از دوستانم هیأت عاشوراییان را راهاندازی کردیم. وی افزود: با وجود راهاندازی هیأت، سالها جا و مکانی برای استقرار دائمی نداشتیم و چندین سال بهصورت چرخشی در مساجد مختلف فعالیت میکردیم. وی ادامه داد: در این مدت مشکلاتی برای استقرار هیأت پیشآمد و ما ناچار بودیم در سالهای طولانی در مساجد مختلف شهر بهصورت موقت مراسم را برگزار کنیم. اما بحمدالله با تلاش اعضای هیأت، اکنون در تکیه اکبریه بهطور دائمی مستقر شدهایم.
مساجد خالی مساوی سنگرهای خالی
وی ضمن اشاره به تاکیدات رهبری بر استفاده بهینه از مساجد افزود: همانطورکه حضرتامام(ره)فرمودند مسجد سنگر است، ولی با عملکرد برخی هیاتامناها در مساجد، بعضی از سنگرها خلوت است. این موضوع یکی از معضلات هیئآت مذهبی است که با وجود حجم بالای مساجد در سطح کشور، برخی هیئآت جا و مکانی برای فعالیت ندارند. نقد بزرگ ما به مسئولین فرهنگی کشوری همین موضوع است که چرا هیاتها که از قضا کار فرهنگی و خیریه و عامالمنفعه انجام میدهند و ریالی از جایی بودجه دریافت نمیکنند درخصوص مکان استقرار خود دچار این همه مشکلات باشند.
محمدی در ادامه افزود: باید توجه داشته باشیم که این موضوع باعث آسیبهای جدی به تشکلهای مذهبی میشود و تقاضا داریم یک بازنگری در قوانین مسجدداری داشته باشند تا بچههایی که کار فرهنگی و مذهبی و هیاتی میکنند لااقل در این خصوص مشکلی نداشته باشند. وقتی از ایشان درباره طرح یا پیشنهادی برای این خلأ و ممانعت هیاتامناها پرسیدم، محمدی اظهار داشت: اگر از اعضای هر هیاتی که در مسجد مستقر هستند در هیاتامنای مساجد حضور داشته باشند، مشکلات بهمراتب کمتر خواهد شد. او همچنین اضافه کرد که یکی از مسائل قابل توجه این است که برخی از افرادی که در هیاتامنای مساجد فعالیت دارند، از آگاهی کافی نسبت به اهمیت این موضوع برخوردار نیستند و این امر میتواند آسیبزا باشد.
تکیه۸۰ ساله
محمدی در ادامه به نکتهای دیگر اشاره کرد و گفت: اگر رفتار ما با جوانان و نوجوانان در مساجد به شکل بهتری انجام میشد ممکن بود سرنوشت بسیاری از آنها متفاوت باشد. متأسفانه نتوانستهایم در شناسایی و پرورش استعدادهای جوانان از همین مساجد نقش مؤثری ایفا کنیم.وی با تاکید بر وجود مشکلات موجود، عنوان داشت: نزدیک به سه سال است که در تکیه اکبریه، یکی از تکیههای قدیمی و با قدمت ۸۰ساله شهر، مستقر شدهایم. در این مدت علاوه بر برپایی هیأت هفتگی عاشوراییان، فعالیتهای مختلف فرهنگی، ورزشی، آموزشی و امور خیریه نیز انجام دادهایم.
حضور جوانان پرشور است
مداح جوان با اشاره کوتاهی به برگزاری مراسم هفتگی هیات عاشوراییان که هر هفته روزهای چهارشنبه با قرائت قرآن، سخنرانی، مراسم مناسبتی مداحی و روضهخوانی برگزار میشود گفت: شکر خدا در برنامه هفتگی هیات ما حضور جوانان پررنگ و پرشور است.محمدی در ادامه بحث مداحی اظهار داشت: خواندن و عشق به اهلبیت(ع) در خانواده ما موروثی است. چیزی که از بچگی به یاد دارم، پدر مرحوم بنده عاشق و دلداده امامحسین(ع) بود و دائم ذکر صلوات داشت و مادرم هم بانویی اهل رعایت و حسینی بود و طبق شنیدههایم جد مادری بنده یکی از افراد خیر زمان خودشان بودند، بهطوریکه ثمره تلاش یکسال خود را خرج رفتن به کربلا میکردند.
استعداد یا محیط زندگی
وی درخصوص تاثیر محیط زندگی و داشتن استعداد و کشف آن توسط والدین گفت: همانطور که میدانید خانواده و محیط منشأ اثر بر فرد است و این در بنده هم صدق میکند، چون تشویق و حمایت خانواده و کشف استعداد از طرف آنها و پرورش و همراهی برای این موضوع اصلیترین کمک آنهاست. استعداد یا محیط به تنهایی کافی نیست.
محمدی با اشاره به مؤلفههای موجود در مداحی اضافه کرد: خوبشنیدن، داشتن حنجره و صدای خوب، فن بیان مناسب و ارتباط گیری از مهمترین فاکتورهاست. ناگفته نماند بعضی از این موارد به مرور زمان و با تمرین بهتر و پختهتر میشود مانند تمرین صداسازی، زبان بدن و ... . البته همه اینها در صورتی محقق میشود که شرایط محیطی هم فراهم باشد و این دو موضوع مکمل هم است.وی اظهار داشت: برای بنده هم همینگونه بوده است. استعداد ذاتی همراه با تشویقها و حمایتها و محیط و فضای مذهبی حاکم بر خانه و خانواده بیشترین اثرگذاری را داشته است. در کنار آن بعدها همراهی همسرم و خانواده ایشان که خانوادهای کاملا مذهبی هستند کمک شایانی برای بنده بوده است و شکر خدا همه این موارد را بنده در زندگی داشتم و الان با خیالی آسوده به هنر مداحی میپردازم.
محمدی با تاکید براینکه اگر مناسبتهای سال را تجمیع کنیم حدودا شش ماه سال مراسم داریم (دو ماه محرم و صفر، رمضان، فاطمیه و ...) گفت: درواقع وجود همسری که شش ماه نبود بنده را تحمل میکند و تربیت فرزندان و نگهداری از زندگی مشترک را بر عهده دارد نعمتی است که بایستی اول از خدا و اهلبیت(ع) تشکر کنم و بعد از خود ایشان سپاسگزار باشم.
معیار انتخاب شعر، دلم است
وی درباره شعرهای خواندهشده در مجالس روضه خودشان گفت: در غزلیات از اشعار مختلفی از اساتیدی چون آقای لطیفیان، آقای رحیمی، آقای برقعی، استاد کلامی و آقای حنیفه بهره میبرم و در بحث سبکها هم از شعرای مختلف کشوری و استانی استفاده میکنم و الان توفیق دارم بیشتر از سبکهای شاعر عزیز شهرمان کربلایی محسن داداشی بهره ببرم.محمدی با اشاره به معیارهای اولیه برای انتخاب اشعار گفت: شعر اول باید به دل خودم بنشیند. وی افزود: زمانی که شعری به دل من بنشیند، مطمئنا به دل مخاطب نیز خواهد نشست. او همچنین به معیار دوم اشاره کرد و گفت که در شعر باید از کلمات امروزی و قابلفهم استفاده و شأن اهلبیت(ع) حفظ شود. سومین معیار انتخاب شعر او، زبان حال مخاطب است که هرچه خودمانیتر باشد، دلنشینتر و مؤثرتر خواهد بود. وقتی که از محمدی فرق مداحی امروز را با گذشته پرسیدم وی ضمن تاکید بر اینکه در بعضی موارد محتوا و فخامت و بصیرتدهی شعر امروز خیلی قوی تر از اشعار گذشته است افزود: به نظر بنده هر نسل نسبت به نسل بعد از خود نگاه انتقادی دارد که طبیعی هم هست ولی ما بایستی به فرموده رهبری در مداحی تمرکز کنیم. ایشان در جایی فرمودند اگر کرامت و شأن اهلبیت(ع) را در اشعار و مداحی حفظ کنیم، تغییر فرم و روش ارائه اشکالی ندارد، البته در فرم درست و اسلامی آن.
از محمدی درخصوص آینده مداحی در ایران سؤال کردم، که گفت: گلایههایی از برخی مداحان و نوع اجرای مراسمات وجود دارد اما بنده به نسل آینده خیلی امیدوارم. تعداد افراد جوان که در این راه بهدرستی حرکت میکنند بسیار زیاد است، آن تعداد معدودی که مورد نقد هستند بسیار کم است و بنده اعتقاد دارم آنها نیز با گذر زمان و بالارفتن سن و تجربه در مسیر درست قدم خواهند نهاد. محمدی درباره اینکه امامحسین(ع) با شما چه کرده است گفت: اگر امامحسین(ع) نبود ما بیدستوپاها در باتلاق دنیا غرق بودیم. ایشان کشتی نجات همه بشریت هستند، ولی باید به یاد داشته باشیم عالم گرفتار امامحسین(ع) است و ایشان به مادر بزرگوار خود حضرتزهرا(س) پناه میبرند و این تنها راه نجات است.
ذکر حضرت مادر
روایتی از اهلبیت(ع) دیدم که در مواقع گرفتاری، ایشان نیز دائم ذکر حضرتزهرا(س) را میگفتند و به تبعیت از ایشان ما نیز هرجا کارد به استخوانمان برسد ذکر صلوات بر حضرت زهرا(س) را بر لب داریم و دست به دامن مادر عالمیم. وی درباره معجزاتی که در دستگاه اهلبیت(ع) دیدهاند گفت: به اعتقاد بنده تجمع این همه قلوب در کنار هم، معجزه جاری است و چیزی بالاتر از این وجود ندارد که افراد مختلف از نسلها و تیپهای مختلف پای علم امامحسین(ع) هستند. اینکه ما در روضهها شاهد متحولشدن افراد و بهتبعآن خوشبختی آنها در کنار خانوادههایشان بودیم بزرگترین معجزه است. ما شفای روحی و جسمی زیادی را دیده و میبینیم، اما معجزه واقعی امامحسین(ع)، همین نزدیکی و همبستگی قلوب است. پرورش شهیدانی همچون حاجقاسم سلیمانی نیز از همین اعجازهاست.
صله، برکت است
مداح جوان شهر ما ضمن تاکید بر اینکه صله برکات خود را دارد بیان داشت: خود بنده شغل دارم و از مداحی ارتزاق نمیکنم و گاهی اگر صلهای به ما بدهند روی چشم خود میگذارم ولی به نظرم اگر مداحی به شغل تبدیل شود، شما دیگر مداح اهلبیت(ع) نیستید! مداح اهلبیت(ع) یعنی مدح کسی که دوستش میدارید ولی اگر روی آن قیمتگذاری کنید دیگر اسمش مداحی نیست.محمدی گفت: من به جرات درباره زنجان، شهر خودم میگویم عموم مداحان ما اینگونه نیستند و حتی مداحان ما درآمدی که از شغلهای خودشان دارند را خرج هیاتها میکنند.
مداحی جای کسب درآمد نیست
محمدی با اشاره به فرهنگ ادب حاکم بر مداحان شهر زنجان افزود: بزرگان هر شهر مسیر حرکت را مشخص میکنند. در زنجان، وجود اساتید و بزرگان که بهدنبال تعیین صله و ... نبودند و همیشه در حال حمایت از محرومان بودهاند، موجب شده است که جوانترها نیز در این مسیر روشن بهدرستی حرکت کنند.فرهنگ درستی در مداحی زنجان جاری شده است که مکتب اهلبیت(ع) جای کسب درآمد نیست.این مداح جوان ضمن اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری درخصوص اینکه هرکس که به کیان ایران و اسلام اعتقاد دارد انقلابی محسوب میشود اضافه کرد: نباید مردم و جامعه را چند دسته کنیم و باید قدردان نعمت الهی باشیم. اینکه خدا به ما لطف کرده و مداح آلالله شدیم و مردم به ما لطف دارند همه این احترامها بهخاطر وجود امامحسین(ع) است. وی با اشاره به اینکه هر جا خدمت کنیم زیر سایه بزرگان هستیم گفت: بنده علاوه بر هیات هفتگی عاشوراییان، سالهاست در حسینیه اعظم زنجان نیز توفیق حضور دارم و در شهرهای مختلف کشور نیز انجام وظیفه میکنم. همچنین سه سال متوالی به دعوت شیعیان استانبول در کشور ترکیه در مناسبتهای عید غدیر، نیمهشعبان و فاطمیه حاضر بودهام.چیزی که محمدی مطرح میکرد این بود: باید قدردان فضای معنوی کشور باشیم. بنده این کمبود معنویت را در ترکیه و بین شیعیان آنجا بعینه دیدم و اینکه آنها بسیار تشنه و شیفته نوای مداحان ایران عزیز ما هستند خیلی مشهود است.