سنت‌های زیبای نوروزی که خاطره شدند

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، گرچه آیین‌های زیبای خانه تکانی، درست کردن نان شیرین، تهیه آجیل محلی، چهارشنبه سوری، خیرات به یاد درگذشتگان، عوض کردن لباس سیاه صاحبان عزا، چاله گرم کنون یا سفره پر کنون و آشتی دادن افرادی که با هم کدورتی دارند از سنت‌های نوروزی مردم استان کهگیلویه و بویراحمد است که همچنان رواج دارد، اما برخی رسم‌ها به فراموشی سپرده شده اند که یادی از آنان خالی از لطف نیست.

نوروز در فرهنگ قدیم مردم کهگیلویه و بویراحمد جایگاه ویژه‌ای داشت به گونه‌ای که حلول سال نو دروازه‌ای رو به امید و روشنایی است و در باور مردم آن زمان حلول سال نو و بهار مقدمه و پیشاهنگ زندگی در یک سال آینده است، به همین خاطر با هزار امید و آرزو نماد‌های زندگی را در آیین‌های نوروزی شکل می‌دادند.

آیین‌های نوروزی مردم این دیار بر محور‌های شادی، برکت، زایندگی، سرسبزی و نشاط، تندرستی، نور و روشنایی استوار بود به همین علت سنت‌های نوروزی را شوق انجام می‌دادند.

برنامه ریزی برای تولد جوجه در روز عید نوروز

شهروندان کهگیلویه وبویراحمد در روزگاران کهن بیست روز پیش از فرا رسیدن سال نــــــو تعدادی تخم مرغ را در سبد مخصوص می‌گذاشتند و مرغ را روی آن می‌خواباندند تا روز عید جوجه‌ها متولد شوند در آن زمان مردم بر این باور بودند که تولد جوجه‌ها همزمان با تحویل سال نو باعث برکت و زایش در آن سال می‌شود.

در آن دوران شهروندان ساکن کهگیلویه و بویراحمد که بخش عمده‌ای از آنان در روستا‌ها زندگی می‌کردند و از رهگذر درآمد پرورش دام و طیور روزگار می‌گذارندند با نیت داشتن سالی پر رونق، در اواخر دهه نخست اسفند ماه اقدام به تولید جوجه می‌کردند تا به یمن تولد جوجه‌ها در نخستین روز‌های بهار امیدوار به سالی پردرآمد باشند.

عیدی دادن‌های متفاوت

عیدی دادن و عیدی گرفتن از سنت‌های زیبای نوروز باستانی در کشورمان است، اما تا نیم قرن پیش مردم روستا‌های کهگیلویه و بویراحمد با روش‌های جالبی این آیین را انجام می‌دادند که با تغییر شیوه زندگی اکنون به فراموشی سپرده شده است.

سنت‌های زیبای نوروزی که خاطره شدند، عیدی دادن، بسته به نوع جوامع (سنتی و مدرن) متفاوت است به عنوان مثال در جوامع سنتی رسم بر این است که هدیه و پیشکش عید را به صورت جنسی گوسفند، کله قند، پارچه، آجیل تهیه می‌کردند.

از آنجا که عیدی ملا‌های مکتب خانه‌های قدیمی باید از سوی دانش آموزان تامین می‌شد یکی از دغدغه‌های کودکان پس از تحویل سال نو تامین عیدی معلمانشان بود در آن روزگاران بچه‌ها سرودی را برای پدر، مادر، عمو و سایر بستگان می‌خواندند تا از آنان برای آموزگاران خود عیدی بگیرند مانند این اشعار:

نوروز نو باز آمده بلبل به آواز آمده
کار جهان ساز آمده بابا بده نوروزی ام
تا بَر خورم از روزی ام

بابا تو هستی تاج سر از من مکن قطع نظر.
چون از ملا دارم خطر بابا بده نوروزی ام
تا بر خورم از روزی ام

ملا به دارم میزند صد چوب به لارم می‌زند
خفیف و خوارم می‌کند بابا بده نوروزی ام
تا بر خورم از روزی ام‌ای مادر حوری سرشت جای تو بادا در بهشت
ملا به من عیدی نوشت یک خلعت خوبی نوشت
مادر بده نوروزی ام تا برخورم از روزی ام

عمو تو هم چیزی بده یک کیز مویزی بده
یا اشتفی (طلا) ریزی بده عمو بده نوروزی ام
تا بر خورم از روزی ام

عیدی بردن ساکنان مناطق روستایی برای خان یکی دیگر آیین‌های مرسوم بوده، یکی از هدیه‌های مخصوص که برای خان می‌بردند خوراکی به نام «مَیدَه» بود، مَیدَه نوعی شیرینی یا حلواست که با استفاده از آرد گندم و شیره انگور تهیــــه می‌شد به این ترتیب که مقداری آرد گندم و دوشاب را با هم مخلوط می‌کردند سپس آن را در ظرف مسطحی مانند سینی ریخته تا خشک شود و سپس با چاقو آن را به شکل قالب‌های کوچک برش میدادند. این شیرینی در واقع چیزی شبیه به سوهان امروزی بود.

سیر و سیاحت‌های نوروزی در روزگاران گذشته

سیر و سیاحت از سنت‌های به یاد ماندنی مردم این دیار در دوران گذشته بوده، اما شکل آن با سفر‌های امروز تفاوت داشت.

در گذشته‌های دور سیر و سیاحت به صورت کاروانی انجام می‌گرفت و مسافران اسباب سفر را بر روی چهارپایان می‌گذاشتند و خانواده‌ها پیاده راهی سفر می‌شدند.

در راه هر یک از افراد کاروان به شکلی مردم را سرگرم می‌کردند تا حلاوت سفر برای کاروانیان بیشتر شود، خواندن اشعاری در مدح خداوند متعال و بزرگان دین (چاوشی خوانی) و شعر‌های محلی شاد و کل و سرود از برنامه‌های طول سفر بود.

پخت نان

در روزگاران گذشته پخت نان یکی از آیین‌های مهم پیش از تحویل سال نزد مردم کهگیلویه و بویراحمد بود که به شکل‌های معمولی و شیرین درست می‌شد که این سنت اکنون در برخی روستا‌ها همچنان مرسوم است.

در فرهنگ کهگیلویه و بویراحمد نان مقدس و مایه برکت زندگی است، به همین دلیل پیش از تحـویل سال بانوان به تعداد زیاد نان می‌پختند و سبد نان خانه را پر می‌کردند و یک برگ سبز از درختان مثمر در کنار نان‌ها می‌گذاشتند تا خانواده سالی خوب و پر خیر و برکت داشته باشد.

کهگیلویه و بویراحمد را به دیار آریوبرزن سردار نامی ایران در دوره هخامنشی می‌شناسند، این استان بخشی از تمدن عیلام بوده و در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آریایی‌ها جزیی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بود.

کهگیلویه و بویراحمد در دوره‌های تاریخی مختلف با نام‌هایی بلاد شاپور، جبال گیلویه و کهگیلویه شناخته شده است.

استان کهگیلویه و بویراحمد با حدود ۷۲۶ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد.