پایان رویای ناتو برای اوکراین

طبق گفته کسانی که در طول جنگ با پوتین صحبت کرده‌اند، بزرگ‌ترین آرزوی پوتین ایجاد یک ساختار امنیتی جدید است که به روسیه اجازه دهد یک حوزه نفوذ در اروپا ایجاد کند، مشابه آنچه که کنفرانس یالتا برای اتحاد شوروی در پایان جنگ جهانی دوم فراهم کرد. حالا ممکن است آمریکا آماده باشد تا به او این امکان را بدهد. 

پس از ماه‌ها گمانه‌‌زنی، دولت ترامپ از تاریخ ۱۲ فوریه (24بهمن) استراتژی خود را برای پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین آغاز کرد. این راهبرد، شامل یک تماس بین رئیس‌‌جمهور آمریکا و رئیس‌‌جمهور روسیه و همچنین تماس ترامپ با زلنسکی، رئیس‌‌جمهور اوکراین و درنهایت بیانیه‌ای مهم از سوی پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا در مقر ناتو در بروکسل بود. وزیر دفاع آمریکا آرزوهای اوکراین برای پیوستن به ناتو و بازپس‌گیری سرزمین‌هایش از روسیه را رد کرده است. پوتین و ترامپ در مورد همکاری اقتصادی دوجانبه صحبت کردند که نشان می‌دهد آمریکا آماده است تحریم‌های خود علیه مسکو را کاهش دهد و ترامپ به نظر می‌رسد که قصد دارد تعهدات آمریکا را نسبت به ناتو کاهش دهد و به کشورهای اروپایی این وظیفه را واگذار کند که صلح را حفظ کنند.

منتقدان تماس ترامپ با پوتین را محکوم کردند. آنها می‌گویند، ترامپ در فضای مجازی لحن اغراق‌‌آمیزی داشت که با جنگ روسیه علیه اوکراین و فشار و خرابکاری مسکو علیه آمریکا و متحدانش همخوانی نداشت. 

نظر مساعد به پوتین 

این‌که تماس با پوتین قبل از تماس با زلنسکی انجام شد، نشان می‌دهد که دولت ترامپ به روسیه نظر مساعدی دارد. ترامپ معمولا در تعامل با مقامات، به‌‌ویژه مقامات اقتدارگرا، لحنی گرم دارد که ممکن است به‌‌سرعت تغییر کند. باید گفت که این دو تماس آغاز مذاکرات را نشان می‌دهند.

در روزهای آینده اطلاعات بیشتری درباره این موضوع منتشر می‌شود، چون مقامات ارشد دولت آمریکا از جمله معاون رئیسجمهور و وزیر خارجه به کنفرانس امنیتی مونیخ می‌روند. ملاقات برنامه‌‌ریزی‌‌شده ونس با زلنسکی، تحت نظارت خواهد بود.

استراتژی هگست 

 اما اظهارات هگست در جلسه وزیران دفاع ناتو در بروکسل به‌‌وضوح نشان‌‌دهنده یک استراتژی است.

هگست سه نکته اساسی مطرح کرد که اعترضات فوری اوکراینی‌ها و بسیاری از دوستان اوکراین را برانگیخت. او، بازگرداندن مرزهای بین‌المللی اوکراین که در سال ۱۹۹۱ ایجاد شده را غیرواقعی خواند؛ تاکید کرد که عضویت اوکراین در ناتو، یک نتیجه واقعی از یک توافقنامه مذاکره‌‌شده نیست و گفت در حالی که تضمین‌های امنیتی پس از جنگ برای اوکراین لازم است، این تضمین‌ها باید توسط نیروهای اروپایی و غیراروپایی پشتیبانی شود، نه این‌که نیروهای آمریکا در اوکراین مستقر شوند و نه بخشی از یک ماموریت ناتو.

منتقدان، از جمله اوکراینی‌ها، سریعا اظهارات هگست را به عنوان امتیازاتی یکجانبه از سوی آمریکا به روسیه محکوم کردند که باعث تضعیف موقعیت مذاکره‌ای آمریکا قبل از آغاز هرگونه مذاکره شد. بررسی دقیق‌تر سخنان هگست نشان می‌دهد که ممکن است رویکردی دقیق‌تر و شاید قوی‌تر از سوی دولت ترامپ وجود داشته باشد.
بازگرداندن مرزهای اوکراین از سال ۱۹۹۱ درواقع از طریق راه‌‌حل‌های نظامی در کوتاه‌‌مدت ممکن نیست. 

رهبران اوکراین و بیشتر دوستان اوکراین به این موضوع اذعان کرده‌اند. به نظر می‌رسید که هگست هدف فوری آمریکا را آتش‌‌بس در محل می‌داند، چیزی که از مدتی قبل هم مشخص بوده است. او اوکراین را مجبور به واگذاری قلمرو نکرده است و همچنین اشاره نکرد که امریکا آماده است تا اشغال روسیه از حدود ۲۰ درصد از اوکراین را به رسمیت بشناسد.

توپ در زمین اروپایی‌ها 

کارشناسان معتقدند بستن درب عضویت اوکراین در ناتو یک امتیاز بی‌‌پاسخ به روسیه خواهد بود که موقعیت آمریکا را بدون هیچ دلیلی در این بین تضعیف می‌کند.
روشن است که آمریکا هیچ‌‌گاه نیروهایی را در اوکراین مستقر نخواهد کرد و کشورهای اروپایی باید نیرویی برای پشتیبانی از آتش‌‌بس ایجاد کنند. همچنین روشن بوده که اروپایی‌ها بر حمایت آمریکا، از جمله پشتیبانی نظامی، درصورت حمله به نیروهای‌شان در اوکراین توسط روسیه، تاکید خواهند کرد. چنین پشتیبانی‌ می‌تواند شامل نیروی هوایی و سایر وسایلی باشد که از خط قرمز هگست برای اعزام نیروهای آمریکایی به اوکراین عبور نکند. هگست توپ را علنا به زمین اروپایی‌ها انداخت اما این موضوع در هرصورت قرار بود رخ دهد.

چرخش آمریکایی

الکساندر گابوئف، مدیر اندیشکده کارنگی روسیه در برلین گفت: وضعیت اکنون برای پوتین از هر زمان دیگری در طول این جنگ سه‌‌ساله مطلوب‌تر به نظر می‌رسد. اگر آمریکا فقط به ‌طور یکجانبه حمایت نظامی و دیپلماتیک خود از اوکراین را خاتمه دهد و همچنین اشتراک‌‌گذاری اطلاعات را متوقف کند، اوکراین در موقعیت بسیار دشواری قرار خواهد گرفت و حتی اگر اروپایی‌ها بیشتر وارد شوند، خارج شدن از این وضعیت برای زلنسکی دشوار خواهد بود.

صحبت تلفنی ترامپ با پوتین، نشانه‌ای از تغییری عمده در سیاست آمریکا تحت ریاست جمهوری جو بایدن بود که وعده داده بود به حمایت از اوکراین تا زمانی که لازم باشد، ادامه دهد و با سایر کشورهای غربی برای ایزوله کردن روسیه همکاری کند.

 حالا آمریکا گفته که پیروزی طبق خواسته‌های اوکراین، واقع‌بینانه نیست، تغییری که مسکو آن را بازگشت به عقلانیت می‌داند.

مقامات ارشد اوکراینی و غربی گفتند که احتمالا ترامپ و پوتین سعی خواهند کرد آتش‌بس را در یکی از دو تاریخ مهم پیش‌رو حاصل کنند: عید پاک، که هر دو کلیساهای ارتدوکس و کاتولیک در تاریخ ۲۰ آوریل امسال آن را جشن می‌گیرند؛ یا نهم می، که روسیه پیروزی شوروی بر نازی‌ها در جنگ جهانی دوم را جشن می‌گیرد.

یک مقام اوکراینی گفت: پوتین می‌خواهد این توافق در روزی برجسته انجام شود.

فایننشال‌تایمز هم نوشته که کرملین گفته پوتین از ترامپ برای حضور در مراسم‌های نهم می ‌در مسکو استقبال خواهد کرد. دو رئیس‌جمهور همچنین عربستان را به‌ عنوان مکانی برای ملاقات بعدی خود انتخاب کرده‌اند.

پوتین به ترامپ گفته که می‌خواهد دلایل این درگیری را حل کند که نشان می‌دهد روسیه همچنان هدف خود را برای جلوگیری از پیوستن اوکراین به غرب و بازگشت به نظم امنیتی پس از جنگ سرد دنبال می‌کند. مسکو همچنین خواهان این است که اوکراین کنترل چهار منطقه جنوب‌شرقی خود را که هیچ‌‌یک از آنها به‌ طور کامل تحت کنترل روسیه نیستند، واگذار و انتظار دارد که غرب تمامی تحریم‌هایی که از سال ۲۰۱۴ علیه این کشور اعمال کرده، لغو کند.

دیمیتری ترینین، استاد پژوهش در دانشگاه عالی اقتصاد مسکو گفت: از آنجایی که روسیه در میدان جنگ برتری دارد، پوتین اگر ترامپ به تمام خواسته‌هایش پاسخ ندهد، ممکن است جنگ را ادامه دهد. روس‌ها جدی هستند که مسأله اوکراین را حل کنند. آنها برای صلح دست به کار نشده‌اند. آنها می‌دانند که تنها تضمین‌هایی که می‌توانند به آنها اعتماد کنند، همان‌هایی است که خودشان می‌توانند فراهم کنند. 

غافلگیری کی‌یف 

اوکراین و متحدان اروپایی‌اش از تمایل ظاهری ترامپ به پذیرش خواسته‌های پوتین شگفت‌زده شده‌اند.

کاجا کالاس، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پرسید: چرا ما به روسیه هرچیزی که می‌خواهد می‌دهیم. حتی پیش از شروع مذاکرات؟

یک مقام اروپایی هم گفت: این واقعا غیرمنتظره است که ترامپ چنین بازی کرده است. من فکر نمی‌کنم دیگر هیچ موقعیت مذاکره‌ای باقی‌مانده باشد، او همه‌چیز را رو کرده است.

در هیأتی که ترامپ برای مذاکره با روسیه منصوب کرده، کیث کلوگ، نماینده ویژه او در این بحران نیست. کسی که یکی از مقامات ارشد آمریکاست که خواهان افزایش فشار تحریمی بر مسکو و ادامه ارسال سلاح به اوکراین بود.

یک مقام ارشد سابق آمریکا گفت: نبود کلوگ نشان می‌دهد که دولت آمریکا قصد ندارد نگرانی‌های اساسی اوکراین را جدی بگیرد. پوتین همین موضوع را به ‌عنوان تایید دیدگاه خود نسبت به جهان و گامی به سمت تحقق رویایش برای ایجاد شکاف واقعی میان آمریکا و اروپا خواهد دید.

تمایل ترامپ برای پایان دادن سریع به جنگ، کی‌یف را غافلگیر کرده است. فردی نزدیک به زلنسکی به روزنامه فایننشیال‌تایمز گفت که رئیس‌جمهور اوکراین از تماس ترامپ با پوتین تا زمانی که رئیس‌‌جمهور آمریکا با کی‌یف تماس گرفت، خبر نداشت.

کی‌یف امیدوار بود که بتواند ترامپ را قانع کند تا موضع مشترکی برای آوردن روسیه به میز مذاکره ایجاد کند و در ازای حمایت آمریکا، دسترسی به ذخایر فلزات خاکی کمیاب خود را ارائه دهد.

در حال حاضر، کی‌یف و متحدان اروپایی‌اش از بیرون با نگرانی به این تماس نگاه می‌کنند و نگران این هستند که آمریکا توافقی نامطلوب با پوتین برای پایان جنگ امضا و آنها را مجبور به پرداخت هزینه‌های آن کند.

ولادیمیر کولیک، استاد علوم سیاسی در مدرسه اقتصاد کی‌یف گفت: ترامپ ثابت کرده که همان‌طور که از او می‌ترسیدیم، بد است. او آماده است با پوتین توافق کند؛ حتی به این قیمت که اوکراین هزینه این توافق را بپردازد. حالا سؤال این است که اوکراین و اروپا چه خواهند کرد؟