«تتو» در قید و بند نظارت

همچنان‌که براساس گزارش اخیر رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت تنها در شش‌ماهه نخست امسال، ۲۴.۷۶۰ بیمار مبتلا به HIV در کشور شناسایی شده‌اند که ۲۴.۱ درصد از این افراد دلیل ابتلای خود را اعلام نکرده‌اند و به گفته کارشناسان بهداشت، یکی از دلایل احتمالی، ارتباط این بیماری با فعالیت‌های پرخطر مانند تتو‌های غیربهداشتی است. رشد قارچ‌گونه تتوکاران زیرزمینی و غیرمجاز و افزایش گرایش افراد جامعه به‌ویژه جوانان و نوجوانان، این موضوع را تهدیدی جدی برای بهداشت عمومی کشور تبدیل کرده است تا جایی که حالا مدیرکل فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی سازمان غذا و دارو از تدوین دستورالعمل نظارت بر فرآورده‌های نانو و تتو به‌منظور تضمین سلامت مصرف‌کنندگان و جلوگیری از عوارض جانبی خبر داده است.

اگرچه قدمت تتو و خالکوبی به سالیان گذشته و نمادی از هویت گروه خاصی از جوامع بازمی‌گردد، اما این موضوع امروزه تحت تاثیر فضای مجازی و تبلیغات در کشور ما نیز به یکی از موضوعات پرطرفدار در میان افراد به‌ویژه جوانان و نوجوانان تبدیل شده است. بر همین اساس چند سالی است که تبلیغات در فضای مجازی به سمت افزایش طرفداران تتو و خالکوبی و رونق این بازار در حرکت است و روز به روز بر تعداد تتوکاران و مشتریان این صنعت اضافه می‌شود. بااین‌حال، اما در کشور ما به‌دلیل وجود قوانین و محدودیت‌ها فعالیت‌هایی نظیر تتو و خالکوبی بدن جزو مشاغل غیررسمی و غیرمجاز است و به‌همین‌دلیل غالبا در فضای زیرزمینی انجام می‌شود. گسترش این مسأله تا جایی پیش رفته که پا را از یک چالش فرهنگی فراتر گذاشته و آن را به یک تهدید جدی برای بهداشت عمومی کشور تبدیل کرده است، چون در شرایطی که هنوز بسیاری افراد از امکانات بهداشتی استاندارد برخوردار نیستند، انجام تتو در محیط‌های غیرمجاز می‌تواند به‌راحتی به انتقال بیماری‌هایی، چون HIV و هپاتیت منجر شود. 

دوگانه تتو و HIV
هرچند که نمی‌توان آمار دقیقی از ابتلا به بیماری‌های خاص از طریق تتو در ایران و بسیاری از کشور‌های دیگر ارائه داد، اما گزارش‌ها و تحقیقات موجود نشان می‌دهند که عدم رعایت اصول بهداشتی در این فرآیند می‌تواند به ابتلا به بیماری‌هایی مانند HIV و هپاتیت منجر شود. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالانه بیش از دومیلیون نفر در سراسر جهان به‌دلیل انتقال بیماری‌های ویروسی از طریق تزریق غیربهداشتی (که می‌تواند شامل تتو و خالکوبی نیز باشد) به این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند. همچنین در برخی کشور‌ها که تتو در آن‌ها غیرقانونی یا کنترل‌نشده است، موارد ابتلا به بیماری‌هایی مانند هپاتیت C و HIV در بین افرادی که تتو کرده‌اند، بیشتر گزارش شده است. مثلا تحقیقی در آلمان نشان داده که ۲۶ درصد از کسانی که تتو کرده‌اند، در معرض ابتلا به هپاتیت C قرار دارند. متاسفانه در ایران آمار دقیقی از ارتباط بین بیماری‌ها و تتو یا خالکوبی وجود ندارد، اما بااین‌حال آنچه غیرقابل انکار است رشد تقاضا و مراکز زیرزمینی و رونق کنونی این صنعت در کشور و به‌دنبال‌آن به مخاطره‌افتادن سلامت عمومی جامعه است. 

زهر سوزن‌های غیراستریل در بدن
دکتر خلیل صداقت‌پیشه، متخصص پوست و مو و کارشناس پزشکی‌قانونی در گفتگو با جام‌جم با بیان این‌که تتو یکی از روش‌هایی است که با سوراخ‌کردن پوست رنگ‌ها را داخل آن جا می‌دهند، می‌گوید: در دنیا افرادی هستند که این کار را با شناخت کامل لایه‌های پوست و نوع مواد مورد استفاده انجام می‌دهند، اما در برخی جوامع ازجمله کشور ما این کار به‌صورت تجربی انجام می‌شود و به‌همین‌دلیل اطلاعی زیادی از استریل بودن ابزار‌ها ندارند.

وی با بیان این‌که اصولا هرکاری که با سوراخ‌کردن پوست همراه باشد، باید توسط پزشک یا پرستار صورت گیرد، می‌افزاید: اگرچه برخی میکروب‌های شایع ممکن است با الکل تمیز و ضدعفونی شوند، اما برخی ویروس‌ها با شست‌وشو و الکل هم تمیز نمی‌شوند و نیاز به دستگاه‌های استریل‌کننده دارند. متاسفانه برخی از افراد گمان می‌کنند اگر این نکات بهداشتی رعایت نشود، نهایتا به یک عفونت منجر می‌شود که با مصرف چند دارو می‌توان آن را برطرف کرد؛ درصورتی‌که همیشه این‌طور نیست. صداقت‌پیشه ادامه می‌دهد: انتقال ویروس هپاتیت و زگیل بیماری‌ای نیست که صرفا چند روز بعد خودش را نشان دهد، چراکه علائم برخی بیماری‌ها سال‌ها بعد نمایان می‌شود، به گونه‌ای که دیگر حتی فرد نمی‌تواند تشخیص دهد بیماری‌اش از کجا آمده است. 

این متخصص پوست با بیان این‌که ماده‌ای که وارد پوست می‌شود باید شناخته‌شده باشد، می‌گوید: گاهی تزریق رنگ زیر پوست با واکنش‌های شدیدی مواجه می‌شود که به‌راحتی ورود جوهر نمی‌توان آن را از پوست خارج کرد. وی ادامه می‌دهد: چند مورد مراجعه‌کننده داشتم که قبلا در ناحیه ابرو تتو انجام داده بودند و سال‌ها بعد روی محل تتو اقدام به کاشت ابرو کردند. در این موارد، به محض ورود سوزن به ناحیه ابرو برای کاشت، ماده رنگی زیر پوست جابه‌جا شده و مشکلات فراوانی برای فرد ایجاد کرده بود. این وضعیت به قدری حاد بود که درنهایت مجبور به برداشتن کامل ابرو با جراحی شدند.

گام بعدی؛ آگاه‌سازی
صداقت‌پیشه اقدام اخیر سازمان غذا و دارو در تدوین دستورالعمل نظارتی برای فعالیت‌های مرتبط با تتو و محصولات نانو را اقدامی مؤثر در کاهش خطرات می‌داند و می‌گوید: در هر حوزه‌ای که نظارت وجود داشته باشد، مشکلات نیز به نسبت آن کاهش می‌یابد، چراکه وقتی یک موضوع به حال خود رها شود، تخلفات به حدی افزایش می‌یابد که دامن بسیاری از مردم را می‌گیرد. این کارشناس پزشکی‌قانونی می‌افزاید: وزارت بهداشت باید نظارت کند افراد تتوکار شرایط استریل را یاد بگیرند و مجوزی هم که می‌خواهند برای این افراد صادر کنند زیر نظر یک فرد متخصص باشد. همچنین افرادی هم که تخلف می‌کنند و کارشان به مراکز پزشکی‌قانونی می‌رسد، باید به مردم معرفی شوند تا با افزایش سطح آگاهی، کمتر شاهد مراجعه به افراد غیرمجاز و تبعات آن باشیم.

سخن آخر
حالا سازمان غذا و دارو در تلاش است تا با تدوین دستورالعمل‌های نظارتی، شرایط بهداشتی و قانونی برای فعالیت‌های مرتبط با تتو و محصولات نانو (که در فرآیند‌های مربوط به تتو و خالکوبی استفاده می‌شود) را فراهم‌آورد. این اقدام، اگرچه به نظر می‌رسد که به معنای رسمیت‌دادن به این شغل است، اما می‌تواند به نوعی از رشد زیرزمینی این صنعت جلوگیری و به کنترل خطرات بهداشتی نیز کمک کند. البته امید است تا این دستورالعمل به گونه‌ای تدوین شود تا کارآمدی لازم را در برابر بازار پرسود این صنعت و سود‌های کلان فعالیت‌های زیرزمینی را داشته باشد.