سازو کار رباتیک برای رونق اقتصاد دانش‌بنیان

هرساله کنفرانس رباتیک و مکاترونیک از سوی انجمن رباتیک ایران با هدف ارائه آخرین یافته‌ها ودستاورد‌های علمی این حوزه در یکی از دانشگاه‌های برتر تهران برگزارمی‌شود.ایجاد ارتباط مستقیم میان پژوهشگران ونمایندگان صنعت به‌منظور ارتقای همکاری‌ها و بهبود سطح علمی ازجمله اهدافی است که در این کنفرانس دنبال می‌شود. دوازدهمین دوره از این کنفرانس، امسال نیز به‌منظور فراهم‌آوردن بستری مناسب برای تبادل نظر و تجربیات میان پژوهشگران و فعالان صنعتی درحوزه رباتیک و مکاترونیک از ۲۷ تا ۲۹ آذر در دانشگاه ‌امیرکبیر برگزار شد؛ کنفرانسی که حتی در شرایط تعطیلی دانشگاه‌ها به علت آلودگی هوا و برودت مورد استقبال دانشجویان، پژوهشگران و دانش‌آموزان قرارگرفت. همچنین همزمان با کنفرانس، نمایشگاه حامیان صنعت، مسابقه خلاقیت و ‌ایده‌ها نیز در دو سطح دانش‌آموزی و دانشجویی برپا شد تا شرکت‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و تیم‌های دانشجویی، ‌ایده‌ها، طرح‌ها، خلاقیت‌ها و پیشرفت‌های علمی و صنعتی حوزه رباتیک رابه اشتراک بگذارند. امسال همچنین مسابقات فدراسیون جهانی فیرا نیز پیرامون موضوع خودرو‌های خودران دربخش شبیه‌ساز و واقعی درکنار نمایشگاه خلاقیت و نوآوری برگزار شد.۵۰ گروه در بخش نمایشگاه‌ ایده و خلاقیت و۱۲ تیم نیز در حوزه خودرو‌های خودران و شبیه‌ساز خودرو‌های خودران در دو روز به رقابت پرداختند و در اختتامیه این کنفرانس نیز به برگزیدگان این مسابقات جوایزی اهدا شد.
اگر بخواهیم نگاهی اجمالی به مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی دررباتیک داشته باشیم می‌توان به ربات‌های صنعتی (برای انجام کارهای خطرناک در خطوط تولید و کارخانه‌ها)، ربات‎های پذیرش (برای هتل‎ها، اقامتگاه‌های مختلف، بانک‎ها و بیمارستان‌ها)، ربات‎های خدماتی فروشگاه‎ها (برای جمع‌آوری کالا‌ها، نمایش و ارائه محصولات، فرآیند خرید و فروش)، ربات‎های پزشکی (برای انجام جراحی‎های دقیق)، ربات‎های آموزشی (برای کمک به یادگیری) و ربات‎های اجتماعی(برای برقراری ارتباط و تعامل با انسان‌‎ها و کمک و نگهداری از افراد معلول) اشاره کرد. ربات‌هایی که می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی انسان‎ها کمک کنند. از ربات‎های صنعتی تا ربات‎های خدماتی و آموزشی همه نشان‌دهنده‌ ظرفیت‌‏های بی‌نظیر هوش مصنوعی در رباتیک دارند. این امر باعث شده اکنون رباتیک و هوش مصنوعی جزو اولویت‌های تمام کشورها قرار می‌گیرد. ایران نیز باید به این حوزه توجه ویژه‎ای داشته باشد. در غیر این صورت از قافله علم و دانش در این حوزه عقب خواهند ماند.
     
تقویت ارتباط بین صنعت و دانشگاه
دکتر حمیدرضا دخت تقی‌راد، سرپرست دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیرالدین‌طوسی و رئیس انجمن رباتیک دراین‌باره می‌گوید: این کنفرانس بزرگ‌ترین رویداد علمی رباتیک درکشوراست.تقریبا تمام مقالات علمی که ازسوی دانشجویان ومحققان انجام می‌شود حوزه رباتیک را پوشش می‌دهد. در نمایه‌سازی نیز در نمایه‌های بین‌المللی قرار دارد. ازاین‌رو نیاز محققان برای ارائه مقالات در خارج از کشور را تا حد زیادی رفع می‌کند. علاوه‌برآن بحث‌های مختلفی در حوزه‌های دانشجویی و دانش‌آموزی داریم و همزمان با برگزاری این کنفرانس، مسابقات رباتیک و ‌ایده‌ها نیز برگزار می‌شود.وی می‌افزاید: همچنین به‌منظور برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه، کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده‌ایم. انجمن رباتیک حدود ۱۲سال است که یک کمیته صنعت دارد.دراین کمیته انجمن‌های صنفی رباتیک‌کشوردعوت می‌شوندتامحصولات‌شان راارائه دهندوجذب نیرو‌های دانشگاهی‌رانیز‌درمحل کنفرانس‌ها داشته باشند. خوشبختانه استقبال خوبی از این مسأله شده و حامیان به‌واسطه نفع متقابل دانشگاه، صنعت و کنفرانس، حمایت‌های لازم را انجام داده‌اند.
به گفته دکتر تقی‌راد،این کمیته به‌عنوان کلینیک صنعت مطرح است. وی تصریح می‌کند: موانع، سؤالات، مشکلات و درخواست‌هایی که وجود دارد، در سامانه انجمن ثبت می‌شود و پژوهشگران به آنها پاسخ می‌دهند و با ایجاد ارتباط B۲B مسائل صنعت به‌صورت مستمر برطرف می‌شود. همچنین دو سری نمایشگاه نیز برگزاری کرده‌ایم. نمایشگاه صنعتی در نمایشگاه بین‌المللی و نمایشگاه خلاقیت و ‌ایده‌ها را در دانشگاه برگزار کرده‌ایم. 
     
رباتیک ایران از جنبه تئوریک قابل رقابت با دنیاست 
دکتر حیدرعلی طالبی، استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه امیرکبیر و دبیر برگزاری دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی رباتیک و مکاترونیک می‌گوید: برخلاف این‌که تصور می‌شود رباتیک باعث بیکاری عده‌ای خواهد شد، اما  مسیر جدیدی را نیز برای اشتغال و رفاه بیشتر مردم ایجاد خواهد کرد. رباتیک در کنار هوش مصنوعی مطرح است، زیرا رباتی که جسم مکانیکی دارد باید هوشی داشته باشد تا بتواند در راه کمک به انسان (به‌عنوان دستیار) یا به‌عنوان موجودی مستقل کاری انجام دهد. از این جهت این دو حوزه از اولویت‌های اول تحقیقات دنیا محسوب می‌شود.وی می‌افزاید: خوشبختانه ایران اکنون در حوزه رباتیک جایگاه خوبی دارد و ربات‌ها در بحث پزشکی و صنعتی وارد شده‌اند. از جنبه تئوریک نیز کاملا با دانشگاه‎های برتر دنیا رقابت می‌کنیم اما به علت این‌که هزینه‎های تحقیقات در این حوزه بسیار زیاد است از نظر صنعتی هنوز به جایگاه شایسته‎ای دست پیدا نکرده‎ایم و در مرحله نیمه‌صنعتی به سر می‎بریم.
دکتر طالبی تصریح می‌کند: امسال همزمان با برگزاری این کنفرانس، مسابقه خلاقیت و ایده‌های دانش‌آموزان و دانشجویان را برپا کردیم؛ در این مسابقه ۴۰ تیم به رقابت با یکدیگر پرداختند. همچنین در کنار کنفرانس نمایشگاه حامیان مالی صنعت را داریم تا حمایت مقامات بخش دولتی و صنعتی را به خودمان جلب کنیم؛ در این بخش هنوز در ابتدای کار هستیم.
     
تحقق اقتصاد دانش‌بنیان با توجه بیشتر به حوزه رباتیک
دکتر سروش صادق‌نژاد، عضو کمیته راهبردی دوازدهمین کنفرانس رباتیک و مکاترونیک و مسئول برگزاری رباتیک ونمایشگاه ایده و خلاقیت نیز می‌گوید:چند سال است که درحاشیه این کنفرانس،نمایشگاه خلاقیت و نوآوری برگزار می‌شود.همچنین امسال با همکاری فدراسیون جهانی فیرا در کنار این نمایشگاه، شبیه‌سازی خودروهای خودران را دنبال کرده‌ایم.وی می‌افزاید: تجاری‌سازی در یک موضوع نیاز به علم دارد. اکنون برای داشتن این علم نیازمند ترویج آن هستیم. از ابزارهای ترویج علم،برگزاری رویدادهایی است‌که نسل دانش‌آموز،کودکان ونوجوانان ودانشجویان راهدف قرارمی‌دهد.این رویداد درحوزه بزرگسالان نیز کمک می‌کند تا بحث صنعت، بازار و عملیاتی‌کردن ایده‌ها و علوم را داشته باشیم. همه این اجزا مانند زنجیره‎ای در کنار هم هستند که می‎توانند ما را به سمت اقتصاد دانش‌بنیان سوق دهند.
دکتر صادق‌نژاد خاطرنشان می‌کند: حوزه رباتیک از شاخه‌های مورد توجه حوزه هوش مصنوعی است که امروزه با همه حوزه‌های اجتماعی، صنعتی و پزشکی عجین شده است و از اولویت‎های علوم تحقیقاتی محسوب می‎شود. از این‌رو اگر در این زمینه غفلت کنیم ازصنعت واقتصاد این حوزه عقب خواهیم ماندودرنهایت به کشورهای دیگروابسته خواهیم شد.به‌همین‌خاطر پژوهشگران، صنعتگران و تلاشگران این حوزه دست به دست یکدیگر داده‎‌اند تا با برگزاری این برنامه‎ها، توجه به حوزه رباتیک و تاسیس واحدهای صنفی و انجمن‎های مختلف این موضوع را به گوش دولت و حاکمیت برسانند.
     
خدمات‌رسانی ربات ایرانی در رستوران‎ها 
پژوهشگران یکی ازشرکت‌های دانش‌بنیان ایران‌موفق به‌طراحی وساخت رباتی شده‌‎اند که دررستوران‎ها وکافه‎‌هاخدمات‌رسانی می‎کنند.
یعقوب صالحی، از پژوهشگران این شرکت می‌گوید: این ربات می‎تواند در خانه‎ها، بیمارستان‌ها و رستوران‎ها خدمات‌رسانی انجام دهد. تجهیزات و حسگرهای هریک از این ربات‎ها با یکدیگر متفاوت است. ابتدا این ربات در زمان شیوع کرونا به‌عنوان ربات کمک‌پرستار در بیمارستان‎ها طراحی شد اما پس از آن به ربات خدماتی تغییر کاربری داد؛ این ربات می‎تواند در رستوران‎ها و کافه‎ها ارائه خدمت داشته باشد.وی می‌افزاید: در ابتدا نقشه‌برداری با ربات انجام می‌شود و سپس ربات نقشه را درحافظه داخلی‌اش ذخیره می‌کند. زمانی که مشتری از روی پنل درخواست خود را ثبت می‎کند، ربات به سمت آشپزخانه می‌رود و درخواست مشتری را به آشپز یا متصدی کافه ارائه می‌دهد. ربات موقعیت خود و مشتری را می‎شناسد و می‌تواند خدمات‌رسانی انجام دهد.
     
یادگیری آسان‌تر با کمک ربات‌های آموزشی
پژوهشگران یکی از شرکت‌های دانش‎بنیان موفق به طراحی و ساخت ربات‎های آموزشی شده‌اند؛ ربات‎هایی که به یادگیری بهتر دانش‎آموزان کمک می‎کنند.
​​​​​​​محمد مدینه‌ای، از پژوهشگران این شرکت می‌گوید: کار اصلی شرکت، تولید ربات‌های آموزشی برای کودکان(ازپنج سال به بالا)ودانشجویان است. اکنون تجهیزات خاصی برای آزمایشگاه‌ها، دانشگاه‎ها و مدارس ساخته‌ایم. این تجهیزات برای تحقیقات مناسب هستند. برای مثال رباتی ساخته‎ایم که توانایی حرکت در محور X و Y دارد. این ربات می‌تواند برای انجام کارهای پژوهشی مورد استفاده قرار گیرد.وی می‎افزاید: ربات دلتای این مجموعه نیز سه درجه آزادی دارد که می‎تواند در محور X، Y و Z حرکت کند. محاسبات این ربات سخت‎تر و حرکت سریع‌تری دارد. بازوهای رباتیک ساخته‌شده این مجموعه نیز با شش درجه آزادی برای شبیه‌سازی پرواز برای دانشجویان هوافضا، مکانیک و برق ساخته شده است.
   
ترمیم شکستگی با نانوذرات مغناطیسی
یکی از دانش‌آموزان حاضر در نمایشگاه خلاقیت و ایده‎های این کنفرانس نیز موفق به ساخت نانوذره‎ای شده است که می‎تواند روند درمان شکستگی استخوان را تسریع دهد.
غزل عطاری، دانش‌آموز پایه یازدهم و مخترع این طرح می‌گوید: هنگامی که استخوانی شکسته می‎شود، شش تا ۱۵ هفته زمان نیاز دارد تا بهبود پیدا کند. در این طرح بنا داریم زمان بهبود استخوان را کوتاه‎تر کنیم. اخیرا برای درمان شکستگی‎ها از یک روشی به نام هایپر ترمیا با استفاده از نانوذرات استفاده می‏شود. این نانوذره در دستگاه هایپرترمیای مغناطیسی بارگذاری شده و میدان مغناطیسی ایجاد می‎کند. در میدان مغناطیسی گرما ایجاد شده و درمان بیماران سریع‌تر انجام می‎شود.وی می‏افزاید: در این طرح سه نانوذره HAP، ۲SiO و Fe۳O۴ با یکدیگر ترکیب شده و به‌صورت تزریقی یا با کمک نانورباتی به محل شکستگی تزریق می‎شود. هریک از این نانوذرات خواص متفاوتی دارند که ترکیب هر سه این نانوذرات باعث تسریع روند درمان می‎شود. 
     
ساخت صندلی ویژه کودکان فلج مغزی
پژوهشگران یک تیم مهندسی حاضردرنمایشگاه خلاقیت‌وایده‎ها نیزطرحی برای ساخت‌صندلی ویژه کودکان فلج مغزی ارائه کرده‌اند.
محمدهادی رحمانی، از اعضای این تیم می‎گوید: ایده اولیه این تیم ساخت صندلی تطبیقی ویژه کودکان فلج مغزی است؛ کودکانی که توانایی حرکت و حفظ بدن خودشان را ندارند و مدت زمان زیادی از روز را در حالت خوابیده سپری می‌کنند. این امر عوارض زیادی برای آنها به‌دنبال دارد و سیستم‎های مختلف بدن‎شان مانند سیستم تنفسی را درگیر می‎کند. همچنین این بیماران با مشکل کاهش تراکم و ضعف عضلات مواجه هستند.
وی می‌افزاید: این صندلی می‌تواند به بهبود مهارت‌ها و کیفیت زندگی این افراد کمک کند. با استفاده از این صندلی، وضعیت بدن این افراد حفظ می‌شود و آنها قادرند از حالت خوابیده خارج شوند و در وضعیت نشسته قرار بگیرند تا بتوانند فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهند.
     
رباتی انسان‌نما که آتش را خاموش می‏کند
یکی از دانش‎آموزان حاضر دراین نمایشگاه نیزموفق به ساخت رباتی انسان‎نما شده است؛رباتی که می‎توانددرصورت بروز آتش‌سوزی، آتش را مهار کند.
حامد تقوی، مخترع این ربات، می‌گوید: سعی شده است درکی از فضای بیرون به ربات داده شود. برای مثال، این ربات با استفاده از بینایی ماشین قادر است دست‌ها را تشخیص داده و به آنها واکنش نشان دهد. همچنین، تعدادی حسگر لمسی روی این ربات نصب شده است که در زمان لمس توسط مخاطب، فعال می‌شوند. علاوه‌بر‌این، ربات مجهزبه حسگر آتش است که در صورت بروز آتش‌سوزی، قادر به خاموش کردن آن خواهد بود.وی می‏افزاید: این ربات حسگر ضربان قلب نیز دارد که اگر شدت ضربان قلب بالا باشد آن را اطلاع می‎دهد. همچنین آپشن‎هایی نیز برای زندگی بهتر انسان‎ها دارد؛ برای مثال حسگر باران دارد که می‎تواند زمان بارش باران را پیش‌بینی و اعلام کند.