اربعین؛ آیین جهانی و نقش ایماژ در روایت رسانه‌ها

پدیده‌هاورخدادهای بزرگ تاریخی، نه‌تنها درزمان و مکان وقوع‌شان منشأ تحولات عظیم بوده؛ بلکه تاثیرات عمیق اجتماعی و سیاسی آنها تا سال‌ها و بلکه قرن‌ها باقی مانده تا بدانجا که برخی از آنها که باآرمان‌ها و اهداف شمول‌تری که آزادی نوع بشر را از پلیدی‌ها و پلشتی‌ها سرلوحه اهداف خود قرارداده به مثابه مکاتب و ادیان جلوه‌گر شده و زندگی بشر را متاثر از خود ساخته و راه و رسم زندگی به وی آموخته است در حوزه اجتماعی و به‌ویژه در دوران معاصر نیز شاهد رویداد‌های جمعی تاثیرگذاری در سطح جهان بوده‌‌ایم که مانند وقوع انقلاب‌ها وتحولات گوناگون اجتماعی،هر‌یک بااهداف،گستره، کم وکیف دامنه تحولات خاصی برتجربه‌های بشر افزوده‌اند. در این میان اما بزرگداشت آیین اربعین حسینی در یکی از مهم‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان با محوریت بی‌بدیل حرم امام حسین(ع) درسرزمین کربلای معلی درشرایطی طلوع کرد که جامعه جهانی باعبورازگذرگاه‌های حساس تاریخی وآکنده ازتجربه‌ها و مبارزه‌های متفاوت در برابر ظلم‌ستیزی و فریاد مظلوم‌خواهی در جهان، سویی جدید و توانمندی را انتظار می‌کشید و محور توجه تمام مردم دارای فطرت‌های پاک و آزادیخواه جهان شد.تحقیقات و مشاهدات میدانی برآنند که در هزاره سوم با تمام خصوصیات و نوآوری‌های همه‌جانبه‌اش، زیارت‌کردن در اغلب ادیان، از جمله مناسک و مراسم‌هایی است که به نحو فزاینده‌ای با اقبال افراد و گروه‌ها روبه‌رو شده است. زیارت امروزه، نه‌تنها به‌دلیل تسهیل سفر رفتن و در دسترس بودن زیارتگاه‌ها و نه‌فقط بنابر توصیه ادیان به مؤمنان خود، هنوز در جریان است. دلیل تعیین‌کننده زنده‌ماندن زیارت و گرایش فزاینده به آن، معنا بخشیدن به زندگی افراد و گروه‌ها و مواجه ساختن آنها با معنویت، معجزه و اموری از این قبیل است 
یکی از جمله دلایل افزایش تمایل به زیارت در میان ادیان و مذاهب مختلف، گرایش افراد به جست‌وجوی هویت ملی و فرهنگی است. در این میان جهانی شدن، یکی از انواع زیارت که در سال‌های اخیر به پدیده‌ای مهم و غیرقابل انکار تبدیل شده است، پیاده‌روی اربعین حسینی است؛ آیینی که از یک سنت محلی عراقی به یک رسم فراملی تبدیل شده و در روزهای مشخصی هرساله با حضور میلیونی مردم جهان، میعادگاه گروه‌های مختلف شیعی است.مراسم سالانه اربعین در عراق، با جذب میلیون‌ها زائر از سراسر دنیا، یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های آیینی در یک مکان مقدس را به‌وجود آورده است. سفر زائران به سوی کربلا از راه‌های مختلفی انجام می‌شود، ولی بخش عمده‌ای از این زائران، زیارت را به صورت پیاده انجام می‌دهند. در این راهپیمایی گروه‌های مختلف سنی و جنسیتی مشارکت می‌کنند و بعضا با در دست داشتن پرچم‌هایی با شعارهای مختلف مذهبی، به سوی کربلا در حال حرکت هستند. در این مسیر عراقی‌های محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه بین‌المللی، با برپاکردن چادرها و خانه‌های موقت موکب، ایستگاهی برای نوشیدن، استراحت و خدمات بهداشتی و حتی درمانی زائران پیاده، ترتیب داده‌اند این آیین، به مبارزات امام حسین(ع) و خاندان اهل‌بیت(ع) در ۱۰محرم۶۱ هجری قمری برابر ۱۳ اکتبر ۶۸۰ میلادی معروف به روز عاشورا که در شهر کربلا اتفاق افتاد، اشاره دارد. حوادثی که از جمله معنادارترین و نمادین‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام به‌شمار می‌آید.
گردهمایی سالانه اربعین، فرصتی برای قدرت‌نمایی شیعه در برابر دیگر مذاهب دینی و سیاسی است؛ به ویژه در سال‌های اخیر با قدرت یافتن بنیادگرایان سلفی همچون داعش و تبلیغات ضدشیعی آنان، ضریب این تأثیرگذاری بیشتر هم شده است. این آیین می‌تواند بازخوردهای مهمی در تحولات منطقه داشته باشد و تمایلات واگرایانه یا همگرایانه از خود بجا بگذارد. پیاده‌روی اربعین باتوجه به این‌که پدیده‌ای ایدئولوژیک است و درعین حال جنبه‌های سیاسی و فرهنگی نیز دارد، موضوعی جذاب برای رسانه‌ای شدن و ورود به جهان بی‌انتهای مجازی است که در روایت انسان رسانه‌های سال‌های اخیر به‌شدت مورد توجه زائران و حاضران در این راهپیمایی جهانی قرار گرفته است.در جهان امروز که با تمام توان سعی بر آن دارد تا مردم را از شناخت حقیقت‌های جهان و واقعیت‌های موجود دور نگه دارد، رویداد مهم جهانی اربعین ‌محور اتحاد مسلمانان می‌شود و تولید آثار فاخر هنری در حوزه معارف شیعی و مبتنی بر مطالعه و نیاز‌سنجی و پژوهش‌محور بر‌اساس ذائقه مخاطبان نسل نوظهور رسانه‌ها و نواندیش نوگرا می‌تواند به جلوگیری از شیعه‌هراسی و اسلام‌هراسی رایج در فضای جهان کمک موثری داشته باشد‌. اسلام‌هراسی و تبلیغات وسیع رسانه‌های یهودی در این حوزه مسأله‌ای است که امروزه با گسترش فعالیت‌های افراط‌گرایانه و وجودداعش و تبلیغات وسیع رسانه‌ها به صورت‌های مختلف، دامنگیر مسلمانان و کشورهای اسلامی شده است. هرچند اسلام‌هراسی، مسأله جدیدی نبوده ونیست وریشه این عداوت تاریخی از زمان شروع اسلام آغاز شده است ودرمکه ومدینه نیز مخالفان اسلام، تهمت‌هایی را به اسلام و مسلمانان می‌زدند و تلاش می‌کردند تا چهره و اهداف مسلمانان را مخدوش کنند. ضدیت بااسلام و این‌گونه برخورد‌ها با دین الهی تداوم داشته و دارد؛ همان‌طور که در دوران جنگ‌های صلیبی هم شدت گرفته بوددر عصرحاضر نیز،جریان جدید اسلام‌هراسی باحضور صهیونیست‌ها و قدرت رسانه‌ای در اختیارشان، تلاش وافری را از خود نشان داده‌اند تا با راهکارهای رسانه‌ای، مواجهه با این موضوع به نتیجه برسد.
وهابیت که برداشتی افراطی و غلط از آموزه‌ها و تعالیم دین مبین اسلام است، نقش بسیار موثری در گسترش تروریسم و کشت و کشتار در سال‌های اخیر داشته و بسیاری ازاین جنایات به غلط به نام اسلام و مسلمانان نوشته است، اما نکته مهم آن است که حتی وقتی به بسیاری از مراجع و مستندات غربی، ازمقالات وبسایت‌های معتبرغربی تا کلام سیاستمداران آنان، مراجعه می‌کنیم در‌می‌یابیم که آنان نیز قائل به سیاسی بودن این جریان افراطی هستند و تصریح می‌کنند که این جریان تحت حمایت تفکر ضد‌شیعی است. با تمام این تفاسیر اربعین سرآغازی بر پایان فتنه‌های رسانه‌ای و جنگ نرم دشمنان تشیع و مسلمانان است و حضور جمعیتی بالغ بر پنج برابر حجاج در طول سال نشان از تجمع مسلمانان کشورهای جهان در کنار غیر‌مسلمانان دارد و نشان از اتحاد و رویش پررنگ و نمادین ظلم‌ستیزی در مسیر منتهی به زیارتگاه مظلوم‌ترین شخصیت خلقت را فریاد می‌زند.در این میان نقش هنرمندان، فعالان رسانه‌ای، خبرنگاران، عکاسان و مستند‌سازان نمود و بروزی خاص دارد و نتیجه محتوای تولید شده در بیان واقعیت‌های موجود در بازه زمانی اربعین در مسیری مشخص و مکانی معین می‌تواند در تنویر افکار عمومی جهانیان موثر باشد. از آنجا که عکس در حال حاضر به مثابه یک رسانه در انتقال مفاهیم موثر و مفید است، ایماژ و نقش تصویر درتولید محتوای اربعینی با رشد فزاینده رسانه‌های نو‌ظهور و تلفن‌های هوشمند دارای اهمیت مضاعفی است.
تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی مبتنی برعکس بسان اینستاگرام،موجب انقلاب بزرگی درعکاسی شده‌اند وابعاد و وجوه عکاسی سنتی را دچار تغییر و تحول کرده‌اند. از این‌رو عکاسی درسا‌ل‌های اخیر به امری سیال و همه جایی مبدل شده و الگوی جدیدی را از ثبت وجوه بصری جهان، پیش کشیده است.عکاسی درعصر شبکه‌های اجتماعی، به بازتولید، اشتراک و تفسیر جهان مشغول است و فعالیت عکاسانه که در گذشته به صورت مجزا وحتی ناهمزمان انجام می‌گرفت را در‌هم ادغام کرده است و علاوه برآن خود را نیز بازتولید می‌کند.تولید محتوای تصویری و گرفتن عکس، ویرایش‌کردن و نمایش‌دادن در معنا پیوسته در حال تولید شدن است و آنچه در تولید معنا نقش دارد، تنها عکس‌هایی که بارگذاری می‌شود، نیست؛ بلکه فیلترها و هشتگ‌هایی که ضمن بارگذاری عکس توسط افراد انتخاب می‌شوند نیز درتولید معنا مؤثرند. پس افراد باانتخاب‌های خود و کنش متقابلی که با منابع فیلترها، هشتگ‌ها دارند همواره در شکل‌گیری معنا سهیم هستند.هشتگ،یکی از کاربردهای مهم فضای مجازی است که کاربران به‌واسطه آن می‌توانندهمراه با اشتراک عکس، افرادی باتمایلات وعلایق مشخص رابه هم متصل کنند. هشتگ‌ها، عکس‌ها را دسته‌بندی می‌کنند و کاربران از طریق آنها، احساسات ونظرات خودرا درباره محتوای عکسی که منتشر کرده‌اند بیان می‌کنند.بازنمایی پیاده‌روی اربعین در فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی پر‌مخاطب و فعال جهانی نیز به‌واسطه  هشتگ‌های متعددی انجام شده است که خواندن آنها به‌عنوان نشانه‌های برون‌متنی، ذهن مخاطب را در درک عکس‌ها جهت‌دهی می‌کند.