رونق اقتصاد دانش‌بنیان با تقویت زیرساخت‌ها

درآستانه روز‌های پایانی فعالیت دولت سیزدهم، سامانه‌ای باعنوان سامانه «پایش زیرساخت‌های زیست‌بوم نوآوری» با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور رونمایی شد. از این پس به کمک این سامانه، شبکه‌سازی و اشتراک‌گذاری زیرساخت‌های شتاب‌دهی، کارخانه‌های نوآوری، آزمایشگاه‌ها، مراکز هم‌آفرینی و سایر زیرساخت‌ها تسهیل می‌شود و تمام افرادی که نیازمند استفاده از زیرساخت‌های کارگاه،محل استقرار،هم‌آفرینی، تولید فناوری و نوآوری (از‌جمله آزمایشگاه‌ها، مراکز نوآوری) و...هستند،می‌توانندازتمام زیرساخت‌های موجوددرکشورآگاه شوندومنطبق باتوانایی ونیازشان،ازخدمات وامکانات این زیرساخت‌های نوآورانه بهره بگیرند.در گفت‌وگو باسید‌محمدجواد صدری‌مهر،دستیار معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور در ساماندهی وتوسعه زیرساخت فناوری و نوآوری، اهمیت راه‌اندازی این سامانه را بررسی کرده‌ایم.تجربه جوامع مختلف نشان می‌دهد توسعه متوازن و پایدار در زمینه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی مبتنی بر توسعه علم و فناوری است. همچنین این امر در جوامع محقق نمی‌شود مگر این‌که سیاست‌گذاری‌ها، راهبرد‌ها و برنامه‌ریزی‌های منظم ودقیقی به شرط ایجاد زیرساخت‌های مناسب به‌وجود آید. اکنون دولت‌ها با بهره‌گیری از شیوه‌های مختلف، اجرای برنامه‌های منظم وسیاست‌های درست، سنجش و ارزیابی علم و فناوری و نوآوری را در دستور کار خود قرارداده‌اند وگامی در رشد اقتصادی کشورشان برداشته‌اند. طی سال‌های گذشته در ایران نیز متناسب با روند‌های جهانی و نیاز کشور، زیست‌بوم علم و فناوری و نوآوری شکل گرفته است؛ زیست‌بومی که بازیگران آن ارتباط و همبستگی تنگاتنگ و غیر‌قابل‌انکار با یکدیگر دارند. اکنون این زیرساخت‌ها ازلحاظ کمی رشد خوبی داشته و شاهد فعالیت پارک‌های علم و فناوری، کارخانه‌های نوآوری، مراکز هم‌آفرینی و شتاب‌دهنده‌ها در کشور هستیم اما از این پس با راه‌اندازی این سامانه کیفیت زیرساخت‌های این زیست‌بوم نیز افزایش می‌یابد.
     
مدیریت دیجیتالی زیست‌بوم نوآوری کشور
سید‌محمد جواد صدری‌مهر، دستیار معاون علمی، فناوری واقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور درساماندهی و توسعه زیرساخت فناوری و نوآوری در این‌خصوص می‌گوید: طی۱۰سال گذشته قالب بودجه‌ها برای توسعه زیست‌بوم فناوری به سمت ایجاد زیرساخت‌های مختلف بوده است به‌طوری‌که اکنون تعداد زیادی کارخانه نوآوری، مرکز نوآوری، شتاب‌دهنده و پارک علم و فناوری در سطح کشور وجود دارد. این مراکز براساس سرعت و رشد توسعه زیست‌بوم ایجاد شده‌ اما از این پس با ایجاد این سامانه، توسعه این مراکز براساس فرآیند آمایشی انجام می‌شود؛ یعنی براساس آمایش بررسی می‌کنیم.برای مثال یک استان و صنایع آن منطقه چه زیرساخت‌هایی کم دارد، سپس زیرساخت‌هایی متناسب را در آن ناحیه ایجاد می‌کنیم.وی می‌افزاید: تحقق این مهم نیاز به آمایش و داده‌های زیادی داشت. اکنون در این سامانه تمام داده‌ها با جزئیات به نمایش گذاشته می‌شود و در این سامانه میزان فضا، متراژ و امکانات هر زیرساخت عنوان شده است. همچنین در این سامانه اطلاعات و جزئیاتی نظیر این‌که آیا دفاتر کار اقتصادی برای شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد؟ آیا فضای کار اشتراکی دارد؟ آیا تجهیزات آزمایشگاهی یا کارگاهی دارد؟ آیا سوله صنعتی برای آن در‌نظر گرفته شده است یا خیر، ذکر شده است.
     
دستیاری برای سیاست‌گذاری اصولی زیست‌بوم
صدری‌مهر خاطرنشان می‌کند: ایجاد و راه‌اندازی چنین سامانه‌ای کمک می‌کند تا ما به‌عنوان سیاست‌گذار طی دو دهه توسعه زیست‌بوم نوآوری و فناوری بدانیم کدام قسمت‌ها از نظر زیرساخت نیاز به توسعه دارد تا در آن بخش سیاست‌گذاری داشته باشیم. از سوی دیگر این امر باعث می‌شود مراجعه‌کنندگان این مراکز یعنی شرکت‌های دانش‌بنیان نیز بتوانند از این سامانه اطلاعات دقیقی دریافت کنند و براساس این اطلاعات، مکان‌های مورد نیازشان را بیابند و در آنجا مستقر شوند. برای مثال در بسیاری از مواقع شرکت‌های دانش‌بنیان درخواست یک سوله را دارند اما اطلاعی ندارند که سوله‌ای در یک کیلومتری آنها وجود دارد؛ در نتیجه آنها به‌دنبال زمین و ساخت سوله ‌می‌روند. در این سامانه اطلاعات به اشتراک گذاشته می‌شود و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند از آن زیرساخت‌ها استفاده کنند. ما نیز به‌عنوان سیاستگذاران این امر می‌توانیم سیاستگذاری درستی پیرامون این مسأله انجام دهیم.وی تاکید می‌کند: همچنین با راه‌اندازی این سامانه تمامی مجوز‌های این حوزه ساماندهی و برخط می‌شود. دیگر نیازی به ارائه مجوز‌ها به‌صورت سنتی نیست. همه مدارک روی سامانه بارگذاری می‌شود. فرآیند ارسال درخواست‌ها و ارائه حمایت‌ها نیز روی سامانه انجام خواهد شد چرا که لازمه زیست‌بوم نوآوری این است که کار‌های آن نیز نوآورانه انجام شود. دیگر نمی‌توان به شیوه سنتی، زیست‌بوم نوآوری را مدیریت کرد.
     
تجمیع زیرساخت‌های زیست‌بوم نوآوری
زهرا محمدهاشمی، معاون توسعه نوآوری دفتر توسعه زیرساخت‌های زیست‌بوم نوآوری و مسئول پروژه سامانه پایش نیز در این‌خصوص می‌گوید: پیش از این سیاست معاونت علمی وفناوری برتوسعه کمی زیرساخت‌ها مانند ایجاد مراکز نوآوری، هم‌آفرینی، کارخانه‌های نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها متمرکز بود. این قبیل زیرساخت‌ها اکنون به تعداد زیادی در کشور توسعه پیدا کرده‌اند اما نیاز است تا بانک اطلاعاتی از این زیرساخت‌ها وجود داشته باشد تا تراکنش آنها را در کشور اعلام کند و بگوید در هر استان چه میزان زیرساخت در حال بهره‌برداری وجود دارد. چنین اطلاعاتی در اختیار ما نبود. وی می‌افزاید: اکنون برای نخستین‌بار در کشور این سامانه ایجاد شده و اطلاعات زیرساخت‌های زیست‌بوم نوآوری را تجمیع کرده است. در حال حاضر شناسنامه‌ای از زیستگاه‌ها داریم که ضمن معرفی زیرساخت‌ها، ظرفیت‌های خالی آنها را با سایر عناصر زیست‌بوم مانند شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به اشتراک می‌گذارد.محمد هاشمی تصریح می‌کند: این سامانه با اهداف زیادی راه‌اندازی شده است؛ یکی از آنها هم‌رسانی طرفین عرضه و تقاضای زیرساخت‌های فیزیکی است. از سوی دیگر اطلاعات زیرساخت‌های صنعتی نیز می‌توانند در قالب هم‌آفرینی به اشتراک گذاشته شوند تا تولید محصولات دانش‌بنیان و فناورانه با استفاده از ظرفیت‌های مازاد خطوط تولید صنایع رخ دهد. اکنون متقاضیان می‌توانند از این ظرفیت‌ها استفاده کنند و موضوع هم‌آفرینی و هم‌رسانی میان عرضه و تقاضای ظرفیت‌های صنعتی تسهیل شده است.وی با اشاره به اهمیت شبکه‌سازی بیان می‌کند: بسیاری از عناصر زیرساخت‌ها و ارکان آنها اطلاعی ندارند که در استان‌شان چند مرکز نوآوری و شتاب‌دهنده وجود دارد. خیلی از استارت‌آپ‌ها نمی‌دانند چه شتاب‌دهنده‌هایی در کدام حیطه فعالیت می‌کنند. حتی مراکز نوآوری نیز امکان دارد دریک استان از وجود فعالیت سایر مراکز خبری نداشته باشند. شبکه‌سازی این زیرساخت‌ها می‌تواند در بستر این سامانه اتفاق بیفتد.وی درباره گروه‌های هدف این سامانه می‌گوید:یکی ازگروه‌های هدف این سامانه،مراکز نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها و کارخانه‌های نوآوری هستند. این مراکز می‌توانندضمن معرفی خود،ظرفیت‌های مجموعه‌شان را به اشتراک بگذارند. گروه هدف بعدی، فناوران، استارت‌آپ‌ها وشرکت‌های دانش‌بنیان هستند. این گروه می‌تواند ضمن استفاده از این ظرفیت‌ها، مخاطب نیز داشته باشد.دسته سوم مخاطبان،سیاست‌گذاران هستند.این گروه نیزمی‌توانند باتوجه به اطلاعات وتراکنش زیرساخت‌های کشور، سیاست‌های توسعه‌ای خودشان را تدوین کنند که توسعه زیرساخت در هر استانی به چه سمتی برود.