زیر تیغ

امسال چیزی که بسیار بیشتر از مورد قبلی باعث آه کشیدن بود کاشت مژه وناخن وزدن و پاک‌کردن تتو برای کودک و نوجوان‌های زیر۱۵سال بود که در فضای مجازی وایرال می‌شد. همین وادارمان کرد درباره آن پرونده مفصلی بنویسیم.

یک منِ جدید
بینی بزرگ، جوش زدن بعد از جوش زدن، قد کشیدن و اضافه‌وزن و هزار و یک تغییر بزرگ در کنار حال‌و‌احوال گرفته همه‌اش تقصیر این بلوغ لامذهب است. دوران سختی که انگار دنیا روی سر آدم هوار شده و هیچ چیز مثبتی در زندگی وجود ندارد و این من یک منِ جدید است.همانجاست که تازه دوزاری آدم می‌افتدکه من زشتم یا چاقم یا به اندازه کافی خوب نیستم و حالاباید دنبال یک راه‌حل درست و حسابی بگردم.ساعت یک تا دو که مدارس تعطیل می‌شود اگر در خیابان راه بروی،هستند دختران و پسرانی که تا روپوش مدرسه تن‌شان نباشد باور نمی‌کنی در بهترین حالت ۱۶ساله هستند؛ موهای رنگ شده صورتی و ناخن‌های کاشته یا شلوار زاپ‌دار و مدل موهای عجیب در پسران. انگار مدارس هم دیگر ازخرشیطان پایین آمده‌اندوگیرعجیبی نمی‌دهند. گیر نمی‌دهند که فیلم تبلیغات آرایشگاه‌ها یکی درمیان دختروپسر کم‌سن‌و‌سال است که می‌خواهندعملیات‌های زیبایی‌شان را مدرسه متوجه نشود.
دلیل اصلی این تمایل به زیبایی عوامل زیر است:
۱ــ تغییرات هورمونی: در این دوره، هورمون‌های بدن تغییرات اساسی می‌کنند. این تغییرات باعث تغییرات در بافت پوست، شکل بدن و حتی ظاهر چهره می‌شود. مثلا آکنه‌هایی که به‌دلیل تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود،می‌تواند چهره راتغییردهد واعتماد به‌نفس نوجوان را تحت تاثیر قرار دهد. پس خودتان را ناراحت نکنیدکه این دوره هم می‌گذرد ودرعوض روی اعتماد به‌نفس‌تان کار کنید.
۲ــ فشار اجتماعی: گروه همسالان و تایید شدن در این دوره بسیار مهم است. همسالان در این دوره ممکن است وضعیت ظاهر یکدیگر را مورد تمسخر و حمله آزاردهنده قرار دهند. این موضوع باعث می‌شود که نوجوانان به‌دنبال بهتر به نظر رسیدن باشند. پسرها برای مردانه‌تر به نظر رسیدن و دختران برای زنانه‌تر دیده‌شدن تلاش می‌کنند.
۳ــ تصاویر ایده‌آل در رسانه‌ها: اما رسانه‌ها؛ صنعت مد، تناسب اندام، لوازم آرایشی و...همواره تصاویر زیبای جوانان رابه نمایش می‌گذارد. این تصاویر می‌توانند انگیزه میل به زیبایی ظاهری در نوجوانان را افزایش دهند اما نوجوان باید به خود یادآوری کند که این تصاویر معمولا از واقعیت خیلی متفاوت‌تر است و تلاش برای تقلید از آنها امکان دارد به نتایج مطلوب نرسد.
درنهایت، میل به زیبایی ظاهری در نوجوانان نه‌فقط به تغییرات فیزیکی، بلکه به تأثیرات اجتماعی و روانی نیز برمی‌گردد.

وقتی از زشتی می‌گوییم
«زشت‌ترین بخش بدنت، نه بینی یا انگشت پا،بلکه ذهن توست.»این بخشی ازیک ترانه‌ است که به ما یادآوری می‌کند،همه چیزهای زشت، تنها یک خلأ ذهنی ماست. تاریخ زیبایی‌شناسی که در صفحه تایم‌لاین هم به آن‌اشاره کرده‌ایم به‌خوبی به ما نشان‌ می‌دهد که هرچه امروز زشت تلقی می‌شود، ممکن است فردا زیبا به چشم بیاید. بر‌اساس آمار‌ها در سال ۲۰۲۲ در ایران حدود ۳۲۰هزار عمل زیبایی شامل جراحی و غیرجراحی انجام گرفته که این رقم نسبت به ۱۵۱هزار عمل انجام شده در سال ۲۰۱۶ رشد بیش از دو برابری را نشان می‌دهد. پرس‌و‌جوی «دنیای اقتصاد» از سازمان نظام پزشکی ایران نشان می‌دهد تا امروز آماری در این زمینه به صورت رسمی منتشر نشده است و اصلا آمار دقیقی وجود ندارد. دلیل اصلی نداشتن آمار هم هرج‌ومرج در این حوزه بسیار گسترده است. در کنار عمل‌های زیبایی همین هفته اخیر آماری هم در‌خصوص استفاده از لوازم آرایش منتشر شد.در ۱۰ماهه سال ۱۴۰۲ میزان واردات فرآورده‌ها برای آرایش لب حدود ۷۵ تن معادل سه‌میلیون و ۱۰۸هزار دلار بوده است. محصولاتی که مبدا اصلی‌شان آلمان، فرانسه و ترکیه است و ارزش ریالی آنها حدود ۱۲میلیارد و۵۰۰میلیون تومان تخمین زده می‌شود. طبق همین آمارها در ۱۰ماهه سال ۱۴۰۲حدود ۴۶ تن از فرآورده‌ها برای آرایش ناخن دست‌وپا به ارزش یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان به کشور وارد شده. این درحالی‌است که به‌گفته داور کاظمی، کارشناس لوازم آرایشی تاکنون ۲۹۶ نوع بیماری ناشی ازمصرف لوازم آرایشی و بهداشتی غیراستاندارد شناخته شده که شایع‌ترین آنها التهاب پوست، جوش‌های صورت، آلرژی، نازایی، سقط جنین، بیماری‌های کبدی و انواع سرطان است و نمی‌دانم خانواده‌ها چطور جرات می‌کنند با نوجوان و کودک‌شان در استفاده از این لوازم و زیبایی به هر قیمتی همراه شوند.

بلاهای رسانه‌ای
وقتی کتاب می‌خواندیم شخصیت باحال و جذاب قصه را هرکس برای خودش یک‌طوری تصور می‌کرد؛ یکی سبزه با موهای مشکی، یکی بور و چشم آبی و هرکدام بنابه ذائقه و جغرافیا و معیارعرف جامعه و حتی علاقه شخصی و داستان ازجایی تغییر کرد که انیمیشن و فیلم برای‌مان نسخه زیبایی پیچیدند و رسانه پشت بندش برای زیبایی تعیین و تکلیف کرد. حالاجوری شده که برای زیبا بودن باید یک سر به مدل‌های محبوب و فضای اینستاگرام بزنیم و ببینیم با چه ترفندهایی زیبا می‌شوند و چه عمل‌هایی را برای تغییر هرچه بهتر‌شدن ظاهر انجام می‌دهند. از پوشش تا آرایش صورت و موها. تغییر منبع شناختی یعنی کوچ از کتاب به فیلم و سریال و رسانه که یکی از علت‌های معیار داشتن در زیبایی است و بعید هم نیست بعدها همین که هستیم را به‌خاطر الگو‌های رسانه مسخره کنیم. در گسترش فرهنگ بدن و آنچه مدیریت بدن خوانده می‌شود، رسانه‌ها نقشی تعیین‌کننده دارند. تصور افراد از بدن ایده‌آل اغلب متکی به تصاویر رسانه‌ای است و خب نتیجه‌اش هم معلوم. همه شبیه هم می‌شوند.

مرا ببین!
سیندرلا، راپونزل و شخصیت‌های فیلم‌ها و رسانه‌ها، وقتی جلوی چشمت می‌بینی هرکس درزیبایی بیشتر شبیه به معیار رسانه است، هرکس درجامعه وخانواده بیشتر ازنظرزیبایی تایید ودیده می‌شودودرمواجهه باکودک‌ونوجوان‌می‌شود یک آینه برای الگوبرداری‌اش که می‌فهمیم مسأله دو وجه دارد. ارزش شدن ضدارزشی به اسم زیبایی ظاهری و تایید و مورد توجه قرار گرفتن.یادم نمی‌رود روزی که یکی‌یکی کودک و نوجوان پساکرونایی که حالا توی گوشی‌ها زندگی می‌کرد برای اوقات فراغت و دیده شدن به فضای اینستاگرام و تولید محتوا به هر بهانه‌ای پناه می‌برد و یکی در میان ویدئو‌ها «با من آماده شویم» با رویکرد پوشش و زیبایی بود. این قاعده دو وجهی که اهمیت به ظاهر و ارزش بودن زیبایی و البته برای تایید شدن بین همسالان با لاغری و چاقی و صورت بود تا جایی پیش رفته واهمیت پیدا کرده است که کودک و نوجوان ۱۲تا ۱۵ساله برای رفتن به مدرسه هم به قول معروف تیپ می‌زند و از آماده‌شدنش فیلم می‌گیرد. این روش به ظاهر ساده یک مشت نمونه خرواری است برای این‌که بدانیم دیده‌ها و شنیده‌های بچه‌ها چقدر تغییر کرده و چقدر اساسا مسأله ظاهر ارزشمند شده‌است. ارزشی که باید در دستاورد‌ها دیده شده و توجهی که باید به توانمندی و استعداد شود. شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین دلیل به این گرایش ارزش ندادن مدارس به ظرفیت کودک و نوجوان و نادیده گرفتن توانمندی وتشویق نشدن در بستر مدرسه بوده واین درحالی است که او،این لایک‌گرفتن رابیرون مدرسه در‌خصوص زیبایی‌اش می‌گیرد.

گم شده
پیدا کردنش شاید تا ۳۰سالگی هم طول بکشد اما خیلی مهم است خودت هم دنبالش بگردی یا بسپاریش تقدیر تا برایت تعیین تکلیف کند. هویت را می‌گویم و جواب این‌که من کیستم و آمده‌ام با چه هدفی زندگی کنم. یک وقتی به خودت می‌آیی، می‌بینی هیچ‌کدام از دارایی و حتی جواب «من کیستمت» آنی نیست که دلت می‌خواهد و با یک جمله مواجه می‌شوی:این من نیستم و نمی‌خواهم باشم.درگیر شدن با ظاهر و زیبایی و گم کردن مرز زیبا بودن و شورش را درآوردن آن هم در سن و سال کم؛ روزی آدم را به این خواهد رساند که نخواهد اورا به زیبایی، بلکه به توانایی‌هایش بشناسند. این خلأ و خوف و رجا، هویتی و میل شباهت به بزرگسالان در سنین پایین اگر مدیریت نشود و خود فرد غفلت کند در بزرگسالی خودش می‌ماند و هزار پشیمانی.اساسا اگر زیبایی را یک هدف بگذاریم برای هرچه زیباتر شدن مدام بخواهیم تلاش کنیم کلاه‌مان پس معرکه است.