آسمان همه‌جا یک رنگ نیست!

هوای تمیز این روزها به موضوع چالش‌برانگیزی برای بیشتر شهرهای بزرگ جهان تبدیل شده اما شاید برای‌تان جالب باشد که در روزهایی که ما آرزوی یک نفس پراکسیژن عمیق را درکلانشهرها داریم،اقیانوس منجمد جنوبی به داشتن تمیزترین هوای روی زمین مشهور است. شاید درنگاه اول این موضوع رابه فعالیت کمترانسان‌هادراین منطقه مرتبط بدانیم والبته بدون شک این موضوع نقش اثرگذاری هم در این زمینه خواهد داشت اما گفته می‌شود در این تمیزی بی‌رقیب هوا، عوامل دیگری هم دخیل است. 

بدون شک حضوربسیاراندک انسان‌ها در اقیانوس منجمد جنوبی واستفاده کمتر ازموادشیمیایی صنعتی وسوزاندن سوخت‌های فسیلی، نقش مهمی درآلوده نشدن هوای این منطقه ایفا می‌کند اماحتی اگر فعالیت‌های انسانی هم در کار نباشد، وجود ذرات ریز حاصل از منابع طبیعی مانند نمک حاصل از دریا یا گرد و غباری که با باد جابه‌جا می‌شود هم می‌تواند از کیفیت هوا بکاهد. چه‌بسا مناطق خالی از سکنه دیگر کره زمین که هیچ‌وقت به پاکی هوای این منطقه نمی‌رسد. 
 
ابرهای لانه‌زنبوری
در این پژوهش از برنامه‌ای کامپیوتری برای تشخیص الگوی ابرهای مختلف در منطقه وسیعی از اقیانوس جنوبی استفاده شد. آنها 
به صورت ویژه‌ای البته به دنبال الگوهای لانه‌زنبوری متمایز در میان ابرها بود. این ابرهای لانه‌زنبوری نقش عمده‌ای در تنظیم آب و هوا دارد. شاید فکر کنید زمانی که هوا ابری‌تر به نظر می‌رسد به دلیل بارش بیشتر میزان ذرات آئروسل هوا کمتر خواهد شد و هوای پاک‌تری را تجربه می‌کنید؛ اما در الگوی لانه‌زنبوری ابرها، واقعیت چیز دیگری است! هنگامی که خانه‌های این شبکه لانه‌زنبوری پر از ابر یا به‌اصطلاح بسته می‌شود، سفیدتر و روشن‌تر شده و نور خورشید بیشتری را به فضا منعکس می‌کند، بنابراین این ابرها به خنک نگه داشتن زمین کمک می‌کند. از طرف دیگر لانه‌زنبوری‌های خالی یا باز، نور خورشید را بیشتر عبور می‌دهد. بررسی‌ها نشان داده که تعادل میان این لانه‌زنبوری‌های پر و خالی، نقش موثری در وضعیت هوا و میزان ذرات معلق ایفا می‌کند. نتایج این تحقیق نشان داد روزهایی که پاک‌ترین هوا ثبت می‌شود، میزان ابر لانه‌زنبوری باز بیشتر است. به گفته محققان دلیلش این است که این ابرها، باران‌های پراکنده اما شدیدی را ایجاد می‌کند که به نظر می‌رسد ذرات آئروسل را از هوا شست‌وشو می‌دهد. به نظر می‌رسد سلول‌های باز حاوی رطوبت بیشتری است و باران بیشتری نسبت به سلول‌های بسته پر از ابر دارند.بررسی‌ها نشان داد ابرهای لانه‌زنبوری باز شش برابر ابرهای بسته باران تولید می‌کنند.بنابراین، زمانی که ماهواره‌ها هوا را کمتر ابری رصد می‌کند، درواقع موثرترین بارش باران برای شست‌وشوی ذرات معلق درهوا ایجاد می‌شود. درحالی که در زمان شکل‌گیری الگوی لانه‌زنبوری پر یا بسته، که ابری‌تر به نظرمی‌رسد با بارش کمتری هم مواجه خواهیم بود. لانه‌زنبوری‌های خالی در ماه‌های زمستان،زمانی که هوا تمیزتراست، بسیار رایج‌تر است.محققان امیدوارند شناخت این ساختارها می‌تواند در ادامه به افزایش آگاهی در استفاده از الگوهای طبیعی ابرها برای پاکسازی ذرات معلق درسایر مناطق این کره خاکی هم موثر باشد.  

درک نقش ابرها و باران
ذرات جامد ریز یا قطرات مایع معلق درهوا، صرف‌نظر ازمنشأشان،به عنوان ذرات آئروسل شناخته می‌شود. بر همین اساس میزان پاکی هوا هم براساس مقدار ذرات معلق موجود مشخص می‌شود،بدون این‌که بین منابع طبیعی یا صنعتی این ذرات تفاوتی قائل شویم. تحقیقات اخیرمحققان نشان داده ابرهاوباران نقش مهمی درپاکسازی جودارد.سطوح ذرات آئروسل دراقیانوس جنوبی تحت‌تأثیر طیف وسیعی از عوامل طبیعی است.این مواردشامل مقدار پاشش نمک حاصل از دریاوتغییرات فصلی در رشد موجودات کوچک آبزی فتوسنتزکننده به نام فیتوپلانکتون‌هاست که موجب آزادسازی ذرات سولفات درهوامی‌شود.برای مثال در زمستان که سولفات‌ کمتری تولید می‌شود، هوای اقیانوس جنوبی بکرتراست.اما تمیزی هوا دراین منطقه فقط به میزان نمک‌های تولیدی برنمی‌گردد؛ این منطقه ابری‌ترین موقعیت جغرافیایی روی زمین است.دراین منطقه شاهد باران‌های کوتاه‌مدت وپراکنده‌ای هستیم که مشابه آن در سایر قسمت‌های زمین دیده نمی‌شود.درک بهتر نقش باران وابرها درشفافیت وتمیزی هوای این منطقه نیازمند مشاهدات و تصاویر باکیفیت از ابرها، بارندگی وذرات معلق بوده وبه همین خاطرتاکنون علت این هوای خاص به‌خوبی مشخص نشده بود.خوشبختانه نسل جدیدی از ماهواره‌هابه محققان امکان می‌دهد تصاویر ابرها راباجزئیات بی‌سابقه‌ای مطالعه کنند. 

منبع: Science Alert