حماسهخوان محصول گروهی است که در ایام دفاعمقدس درسالهای گذشته نیز چند فصل ویژهبرنامه «مهمات» را باز هم با همین موضوع روی آنتن بردند وحماسهخوان تلاش تازه آن گروه سازنده برای روایت تحلیلی دفاعمقدس و در واقع تاریخ مقاومت ملت ایران در یکی از مهمترین بخشهای آن بهشمار میرود. بسیاری روایتها در حماسهخوان برای اولینبار بیان میشود و ابعاد مختلف عملیاتها راپیش روی مخاطبان عمومی وپژوهشگران جنگ نمایان میکند. هشت سال دفاعمقدس سرشار ازآموزههای تمدن وفرهنگسازی است؛ آموزههایی همچون مقاومت، عدالتخواهی و ظلمستیزی وولایتمداری. بیان این مباحث برای نسل جوان که جنگ را ندیده است، میتواند بسیار امیدبخش و راهگشا باشد تا ارزشهای دفاعمقدس در سطور کتابهای تاریخی و کتابخانهها خاک نخورد و بیان آن از رسانهملی که مخاطب فراگیری دارد، این امید را به همراه بیاورد که نقشه راهی پیش روی جوانان برای ادامه مسیر بگشاید. ضرورت اهمیت پرداختن به مقاومت ودفاعمقدس دررسانهملی انگیزهای شد تا به سراغ سازندگان این برنامه برویم. سیداحمد موسویان (تهیهکننده)، حسین برکتی(سردبیر)و محمد قاسمی(مجری) درنوشتار پیشرو ازحماسهخوان گفتند.
کلیشه مناسبتیسازی را شکستهایم
سیداحمد موسویان، تهیهکننده حماسهخوان با بیان اینکه برنامه حماسهخوان با محوریت اصلی دفاعمقدس به سفارش گروه حماسه و مقاومت شبکه یک سیما طراحی و تولید شده است، گفت: این برنامه متکی به طراحی و همکاری اتاق فکر آن است. این اتاق فکر شامل مدیران شبکه، مدیر گروه حماسه و مقاومت، گروه سردبیری، کارگردانی و تولید است که از لحاظ کیفیت بصری و محتوایی به ما کمک میکنند تا نکاتی را در برنامه بگنجانیم که باعث جذابیت بیشتر برنامه برای مخاطب شود. برنامه تخصصی حوزه دفاعمقدس عمدتا معطوف به فضای مناسبتی و همان هفته دفاعمقدس است اما این برنامه این قالب را شکسته است.
وی به تفاوت این برنامه اشاره کرد و گفت: نکتهای که همواره در فضای دفاعمقدس میان دوستان مطرح میشود اتفاق دفاعمقدس است که در کشورمان رقم خورده و باعث شده بتوانیم کلی از داستانها و نکاتی را که معطوف به دفاعمقدس است، پوشش دهیم اما در کلیشه مناسبتیسازی گرفتار نشویم. به همین علت طراحی کردیم که بتوانیم در تمام طول سال حداقل یک برنامه با موضوع دفاعمقدس داشته باشیم. البته حال و هوای آن کاملا روزنامهنگارانه است؛ به این معنا که از یک گفتوگوی صمیمی با یک رزمنده در دوران دفاعمقدس به نکاتی که مرتبط با اکنون اوست، میرسیم.
وی اضافه کرد: یعنی اگر به فرهنگ جبهه و تشریح عملیاتها میپردازیم یا به مناسبت دفاع مقدس، تاریخ مقاومت را میگوییم، همه اینها برای این است که بتوانیم موضوع روز را پوشش دهیم و مخاطبان بتوانند مانند یک مجله مکتوب هفتگی از محتوای آن استفاده کنند. ضرورت ساخت این برنامه از آنروست که در این ۴۵ سالی که از انقلاب اسلامیگذشته، نزدیک به یکچهارم از این زمان، دوران دفاعمقدس بوده که بالا و پایین و سختی داشته اما اتفاقاتی که داخل و پشتجبهه در ایران رقم خورده، اتفاقات منحصربهفردی بوده است.
وی خاطرنشان کرد: از همه همدلیهایی که مردم در پشت جبهه داشتند تا ایثار و جهادی که رزمندهها در خود جبهه انجام میدادند اهمیت بسیار زیادی دارد و جا دارد مکرر گفته شود تا تاریخ شفاهی در ذهن مخاطب امروزمان هم بماند.
وی تأکید کرد: مخاطب امروز که نسل جوان جزو آن است، بهعلت وجود شبکههای اجتماعی با تنوع شکلی و محتواهایی با مدت زمان کم روبهرو هستند و بیشتر نیازهایشان را از طریق شبکههای اجتماعی تأمین میکنند.
وی افزود: برای این مخاطب، محتوایی باید تولید شود که حداقل جذابیتهایی داشته باشد تا حوصله کند و این برنامه را ببیند. برای همین ما سعی کردیم حداکثر خلاقیت را هم در محتوا و هم در شکل ساخت برنامه بهکار بگیریم که به خاطر آن هم که شده مخاطبان و نوجوانها و جوانها آن را پیگیری کنند.
وی به کارگردانی و گرافیک برنامه نیز اشاره کرد و گفت: برنامه در کارگردانی و گرافیک هم معطوف به این است که قالبها باید بهروز باشد تا مخاطب ما آن را دنبال کند. وقتی شبکههای خارجی برنامهای را که حتی محتوایش هم دروغ است در قالبی جذاب بیان میکنند، به مرور زمان در ذهنیت کسانی که آنها را دنبال میکنند، جا میافتد و چنین القا میشود که چنین محتوایی راست بوده است.
وی ادامه داد: در این برنامه تلاش کردیم ازلحاظ بصری هم دستاوردی داشته باشیم. به خاطر همین در طراحی، تدوین، گرافیک، هویت بصری و جلوههای ویژه سعی کردیم ابتکار وخلاقیت به خرج بدهیم ومحتوا را دراین قالب ارتقا دهیم و جذابترش کنیم که همه اینها حاصل زحمات دوستان کارگردان و سردبیر است.
بازنمایی تاریخ معاصر مقاومت با شاهدان عینی
حسین برکتی، سردبیر برنامه حماسهخوان با بیان اینکه حماسهخوان پلی از گذشته به آینده است، اظهار میکند: از آنجاکه همواره روایت واقعی برای مخاطب جذاب است، در برنامه حماسهخوان برآنیم وقایع مهم هشت سال دفاعمقدس را از زبان شاهدان عینی بازنمایی کنیم. وی ادامه داد: با گذر زمان، ابزار و روشهای جنگی تغییر میکند اما دفاع هشتساله ما در برابر رژیم متخاصم بعث، وجوه انسانی و فطری بسیاری داشت که انکارناپذیر است.وی افزود: بازگویی این وجوه فطری که اوج تجلی خودش را در دوران دفاعمقدس در میان مردم تجربه کرد، میتواند درونمایه هویت ملی - مذهبی ایرانی را شکل دهد، اما گاهی به این سرمایه گرانقدر که در سینه تک تک رزمندگان و فرماندهان جنگ نهفته است، کمتوجهی میشود و عرصه دفاعمقدس به وجوه تخصصی رزم و بیان پیروزی و شکستها خلاصه میشود.
وی خاطرنشان کرد: هرچند نباید از نبوغ و خلاقیت رزمندگان دراین زمینه هم غافل بود. به همین خاطر برنامه«حماسهخوان» در بخشهای خودش به این بخش هم به صورت دقیق پرداختهاست، اما گفتوگو درباره روابط انسانی، عاطفی و مواجهه رزمنده ایرانی با دشمن به عنوان یک سرمایه انسانی که مبلغ اندیشه انسانسازی جمهوری اسلامی است، تنها و تنها با تفحص در روایتها و خاطرات شاهدان عینی حاضر در عملیاتها قابل جستوجو و بازنمایی است؛ موضوعی که بنمایه اصلی برنامه«حماسهخوان» را شکل میدهد. وی با اشاره به اینکه موضوعات برنامه با محور روایتهای بدیع شاهدان عینی طراحی شده، افزود: بسیاری از این روایتها برای اولین بار بیان میشوند وابعاد مختلف عملیاتها را پیش روی مخاطبان عمومی و پژوهشگران جنگ نمایان میسازند. همانطور که اشاره شد، دفاع هشت ساله سرشار از آموزههای تمدنسازی و فرهنگسازی است؛ آموزههایی همچون مقاومت، عدالتخواهی و ظلمستیزی و ولایتمداری.وی ادامه داد: بیان این مباحث برای نسل جوان که جنگ را ندیده است، میتواند بسیار امیدبخش و راهگشا باشد. خطر اصلی آن است که ارزشهای دفاعمقدس در سطور کتابهای تاریخی و کتابخانهها خاک بخورد، اما بیان آن از رسانهملی که مخاطب فراگیری دارد، این امید را به همراه دارد که نقشه راهی پیش روی جوانان برای ادامه مسیر باز کند.
وی تأکید کرد: «حماسهخوان» سعی کرده است با محور قرار دادن مسائل روز ما بهازاهای تاریخی دفاعمقدس را از زبان افراد حاضر در آن برهه بیان کند و راهکارهای عینی این موارد را پیشنهاد دهد.
وی درپایان گفت: ضرورت دارد با ترسیم عینی وقایع هشتسال دفاع مقدس، تصویری عینی ازجامعه ایرانی - اسلامی را ترسیم کنیم وراهکارهایی برای برونرفت ازمشکلات اجتماعی با تکیه برارزشهای انقلاب اسلامی به آیندهسازان ایران ارائه دهیم.
راوی لحظههای ناب و دلنشین
محمد قاسمی، مجری برنامه «حماسهخوان» درخصوص اجرای برنامه گفت: تجربه ما در طول این سالها و حشر و نشرمان با موضوع شهدا و جنگ باعث انتخاب اجرای این برنامه شد. برای من بسیار جای افتخار و سعادتمندی بود که با این موضوع در برنامه«حماسهخوان» شبکه یک سیما باشم. زمانی که پیشنهاد این برنامه به من داده شد با آغوش باز و طیب خاطر اجرای این برنامه را قبول کردم.وی افزود: با توجه به اینکه «حماسهخوان» یکی از برنامههای تخصصی حوزه دفاعمقدس است، این نکته را باید بگویم که روایت لحظههای ناب جنگ و بودن در لحظههایی که کسی نبوده عمیقاً برای من و مخاطب میتوانست دلنشین باشد. سعی کردم در این برنامه بیشتر شنونده باشم و اطلاعات شخصی خودم را دخیل نکنم و خودم را جای مخاطبی قرار بدهم که چیزی درباره این اتفاقات نمیداند یا کم میداند. وی ادامه داد: اجازه میدهم میدان صحبت بیشتر در اختیار میهمان برنامه باشد و بر حسب ضرورت درباره موضوعی که ممکن است قدری برای بیننده شبهه ایجاد کند، ورود و سوالاتی برای ایضاح موضوع مطرح میکنم. خدا را شاکرم که این برنامه مورد توجه مردم و اهل فن قرار گرفته و از این بابت که برایم تجربه خوبی شد، خوشحالم. وی به اهمیت تبیین دفاعمقدس اشاره کرد و گفت: همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند: «امروز زنده نگهداشتن یاد شهدا کمتر از خود شهادت نیست»، همکاران برنامه تمام تلاششان را کردند تا این برنامه با بهترین شکل، با بهترین آرایه، بهترین گروه برنامهساز و بهترین گرافیک تلویزیونی ساخته شود و به روی آنتن برود و مورد استقبال عامه مردم و کسانی که اهل فن و رزم و جنگ بودند قرار گیرد. خوشبختانه در طول این مدتی که دیده شد، بازخورد خوبی داشت. وی به نحوه پرسش از مهمانان برنامه اشاره کرد و یادآور شد: عمده سوالات در باره اتفاقات و عملیاتهایی است که حادث شده. خیلی از اوقات هم سوالی طراحی نمیشد و گروه تولید به تجربه اجرای من اعتماد میکرد و اجازه میداد سوالاتی را فیالبداهه و در لحظه بپرسم.او ادامه داد: با خودم قرار گذاشتم در این برنامه خودم را به یک نادان کل در برابر حجم اطلاعاتی که در پیشگاه میهمان برنامه بود، تبدیل کنم و کوشیدم اگر چیزی در همان لحظه برایم سؤال میشد که ممکن بود راویان چیزی دربارهاش نگویند، آن را بپرسم و به نظر خودم هم بد نشد و مخاطب هم آن را پسندیدهاست.وی اضافه کرد: هر چند نقدهایی هم میشد که ای کاش مجری از عملیاتها بیشتر آگاهی داشت، اما همین که کسی در مقام مجری انبوهی از سوالات را دارد که در آن زیست میکند، نقطه قوت برنامه و طراحیاش برای اجرا بود.