تتلو‌ دربرابر اتهام افسادفی‌الارض

درحالی‌که مشخص بود گذرنامه پانچ‌شده‌اش اعتباری ندارد و نمی‌تواند از آن استفاده کند. درحال‌حاضر با انتشار فیلم‌هایی علیه جرایم غیراخلاقی او، پرونده‌ای در ترکیه علیه تتلو در حال رسیدگی است و نزدیکانش مدعی شده‌اند این بازیگر در خانه‌اش که در رسانه‌ها به «خانه‌وحشت» معروف شده، دختران کم‌وسن‌وسال را مورد آزار و اذیت و سوءاستفاده قرار می‌دهد. برای بررسی جرایم منتسب به این خواننده جنجالی و شرایط محاکمه او در ایران، گفت‌وگویی با دکتر علیرضا نوبهار طهرانی، حقوقدان و استاد جزا و جرم‌شناسی انجام داده‌ایم. این حقوقدان تاکید دارد، اتهامات منتسب به تتلو بر اساس ادعاهای مطرح شده علیه اوست و تا زمانی که به آن رسیدگی نشود، نمی‌توان به طور قطع اظهار نظر کرد.

در صورت اثبات جرایم منتسب به امیر تتلو در ترکیه، می‌توان او را در ایران محاکمه کرد؟
اگر این موضوع اثبات شود، یعنی ادله کافی مبنی بر تحقق جرم توسط نامبرده در خارج از ایران علیه دختران و زنان وجود داشته باشد، دستگاه قضایی ایران براساس اصل صلاحیت شخصی فعال، صلاحیت رسیدگی به این جرم را دارد. براساس ماده ۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ هرگاه یک تبعه ایرانی در خارج از ایران رفتاری را انجام دهد که به موجب قانون ایران آن رفتار جرم باشد، درصورتی‌که در ایران یافت یا به کشور استرداد شود، ایران صلاحیت رسیدگی به اتهام او را دارد. به‌طوری‌که در ماجرای میلاد .ح شاهد بودیم اتهاماتی در خارج از کشور به وی منتسب بود که پس از استرداد به ایران، محاکمه و حکم بدوی وی صادر شد. پس نتیجه این‌که ایران، با توجه به اصل صلاحیت شخصی فعال، صلاحیت رسیدگی به این جرم را دارد. درواقع ما براساس این اصل به این نتیجه می‌رسیم که یک ایرانی در تمام دنیا عملا باید قانون ایران را رعایت کند، خواه رفتارش در آن کشور جرم باشد یا نه. البته لازمه این‌که ایران بتواند به این جرم رسیدگی کند، این است که این فرد در ایران حاضر یا طبق قوانین بین‌المللی به کشور مسترد شود. نکته دیگری که باید در این اصل به آن توجه شود، تابعیت بزه‌دیده است. در رسیدگی به این جرم و حتی دیگر جرایم منتسب به این فرد مانند توهین به مقدسات، دادگاه ایران فارغ از این‌که بزه‌دیده تابعیت ایران داشته باشد یا خیر، می‌تواند به پرونده رسیدگی کند و اینجا بحث تابعیت بزه‌دیده مطرح نیست. 

پلیس ترکیه علیه این خواننده جنجالی تحقیقات را آغاز کرده است. اگر در ترکیه بازداشت، محاکمه و مجازات شود، در صورت استرداد یا بازگشتش به ایران امکان محاکمه دوباره او وجود دارد؟
 پاسخ به این سؤال در گروی این است که چه جرمی را به این شخص منتسب کنیم. اگر جرایم انتسابی به این شخص براساس قانون ایران از جرایم موجب حد مانند زنا به عنف، قذف یا سب‌النبی باشد، چه در ترکیه محاکمه شود یا نه، چه مجازات شود یا نه، درصورتی‌که در ایران یافت یا مسترد شود، این شخص دوباره قابل محاکمه و مجازات است. یعنی مجازات اجراشده در ترکیه بی‌تاثیر است؛ اما اگر اتهاماتی که در ایران می‌خواهیم به او منتسب کنیم از نوع جرایم تعزیری مانند توهین، تهدید و ... باشد اگر در ترکیه به این اتهامات محاکمه نشده باشد، در ایران به شرط حضور یا استرداد قابل محاکمه است اما اگر در ترکیه محاکمه، تبرئه یا مجازات شود، در این صورت در ایران مجددا قابل محاکمه نیست. این موضوع با تکیه بر قاعده منع محاکمه مجدد مطرح می‌شود. خلاصه آن‌که ایران در جرایم حدی یا همان شرعی این قاعده حقوق‌بشری را مورد پذیرش قرار نداده اما در جرایم تعزیری از این قاعده حقوق‌بشری پیروی کرده است.

یکی از اتهامات جنجالی که علیه تتلو مطرح شده، تجاوز است. تعدادی از دختران در فضای مجازی مدعی شده‌اند تحت سلطه این فرد بوده و از سوی او مورد آزار و اذیت جنسی و سوءاستفاده قرار گرفته‌اند. به‌ صرف طرح این ادعا در فضای مجازی می‌توان او را به اتهام تجاوز به عنف تحت پیگرد قرار داد یا نیاز به طرح شکایت توسط قربانیان در دادگاه است؟
اگر اتهامی که به وی نسبت داده شده از نوع زنای به عنف یا سب‌النبی یعنی از جرایم مورد حد بوده باشد، به‌دلیل این‌که این جرایم ازجمله جرایم غیرقابل گذشت محسوب می‌شود، برای رسیدگی به آن نیازی به شاکی خصوصی نیست. همان‌طور که در خصوص میلاد. ح، جایی ندیدم و نخواندم که شاکی خصوصی داشته باشد. نسبت به تتلو هم بستگی به اتهاماتی دارد که به وی منتسب می‌شود. اگر جرایم غیرقابل گذشت باشد، مانند زنای به عنف و حتی زنای همراه با رضایت، ترویج فساد و فحشا و توهین به مقدسات، این جرایم نیازی به شاکی خصوصی ندارد. اگر دادستان مطلع شود، می‌تواند خودش نسبت به تعقیب این جرایم اقدام کند، اما اگر از جرایم قابل گذشت مانند توهین و افترا باشد در این صورت رسیدگی به آن در ایران مستلزم شاکی خصوصی است.

طرح این ادعا که برخی جرایم تحت تاثیر مشروب یا موادمخدر بوده، می‌تواند باعث رفع مسئولیت کیفری از او شود؟
برای پاسخ به این پرسش باید به ماده۱۵۴ قانون مجازات اسلامی نگاه کنیم. این ماده مقرر کرده که مستی و حالات ناشی از مصرف ارادی مشروبات‌الکلی و موادمخدر محرک،اصولا رافع مسئولیت کیفری نیست.علی‌القاعده اگر کسی تحت تاثیر مشروبات‌الکلی و موادمخدر محرک جرمی را انجام دهد این موضوع یک دفاع برای آن جرم محسوب نمی‌شود. این فرد مرتکب دو جرم شده، اول مصرف مشروبات‌الکلی و موادمخدر محرک و دوم، جرمی که بعد از آن مرتکب شده است. این به‌صورت یک اصل است و چنین دفاعی پذیرفته نمی‌شود. مگر این‌که ثابت شود به‌طور کلی مسلوب‌الاراده شده باشد به‌نحوی‌که انگار از دنیای ما خارج شده و قوه تمییز و تشخیص خودش را از دست بدهد. اثبات این‌که چنین شخصی مسلوب‌الاراده شده، دشوار است اما اگر اثبات شود در این صورت نسبت به جرایمی که اتفاق افتاده مسئولیت کیفری ندارد. البته اگر جنایت یا آسیبی وارد شده باشد، ضامن جبران آن است. البته اگر کسی خودش را با هدف ارتکاب جرم مست کند و مسلوب‌الاراده هم بشود و آن جرم را انجام دهد، مسئولیت کیفری خواهد داشت و به مجازات هر دو جرم محکوم خواهد شد. درخصوص دفاع مستی به‌طورکلی ما با دو چالش روبه‌رو هستیم. چالش اول اثبات این است که مرتکب درحین ارتکاب به‌طورکلی مسلوب‌الاراده شده است، که اثبات همین سخت است. بعد هم ثابت شود شخص خود را برای ارتکاب این جرم مست نکرده باشد. این دفاعی نیست که به‌راحتی مورد پذیرش محاکم قرار گیرد.

درصورتی‌که افرادی علیه این خواننده شکایت کنند و این موضوع نشان از گسترده بودن جرایمش باشد، می‌توان اتهام افسادفی‌الارض را به او منتسب کرد؟
برای پاسخ باید به ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی توجه کنیم. چند مصداق این ماده می‌تواند قابلیت انتساب به این فرد را داشته باشد. به موجب این ماده، اگر کسی به‌صورت گسترده مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، نشر اکاذیب، جرایم علیه امنیت و دایرکردن مراکز فساد و فحشا شود، مفسدفی‌الارض محسوب شده و با مجازات اعدام روبه‌رو می‌شود. در خصوص اتهامات منتسب به این فرد اگر ثابت شود به‌طور گسترده مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد شده، یعنی اگر احیانا در این تجاوزهای منتسب و ادعاشده، آسیب‌های بدنی مکرر وارد شده و گسترده‌بودن اثبات شود، می‌تواند افساد‌فی‌الارض به وی منتسب شود. همچنین اگر اکاذیبی را در فضای مجازی به‌صورت گسترده منتشر کرده باشد باز این اتهام قابل انتساب است. اگر اقداماتش علیه امنیت ایران مثل اظهاراتی که نسبت به سران نظام داشته، گسترده باشد می‌توان این اتهام را به وی وارد دانست. از همه مهم‌تر موضوع دایرکردن مرکز فساد و فحشا در خانه‌اش است. اگر ثابت شود در آن خانه افرادی را به‌صورت مکرر مورد آزار و اذیت جنسی قرار داده می‌توان اتهام افسادفی‌الارض را به وی منتسب دانست.