دوراهی اخراج و ساماندهی اتباع

مهاجرت برای کشورهایی که میزبان این مردم می‌شوند هم ولی به سختی همین دل‌کندن‌هاست. مهاجر به چشم بسیاری از مردم جهان مترادف است با مزاحم، یک جمعیت سربار که در ذهن خیلی‌ها تهدید بودنش به نافع بودنش می‌چربد. در کشور ما هم مهاجران خارجی که اغلب تابعیت افغانستانی دارند سال‌هاست که میان دو نگاه انساندوستانه و بدبینانه ایستاده‌اند. ۴۵ سال است که این نگاه دوگانه، مواضعی دوگانه را شکل داده که یک سوی آن اصرار بر اخراج مهاجران افغانستانی است و سوی دیگرش پافشاری بر ساماندهی آنها. با این حال در سیاست‌های کلان کشور نوعی پریشانی و ملغمه‌ای از همه رویکردها دیده می‌شود که باعث شده در‌حالی‌که ورود غیرقانونی به کشورمان به‌راحتی آب خوردن است، دستگیری اتباع غیرقانونی و بازگرداندن آنها به سرزمین مادری‌شان نیز در دستور کار باشد و در این میان گام‌هایی هم برای ساماندهی اتباع برداشته شود که ترکیبی سه‌وجهی ولی نه به اندازه کافی کارآمد را شکل داده است. حالا اما وقت تصمیم‌گیری دولتمردان و انتخاب درست‌ترین رویکرد است؛ رویکردی به صلاح ملت و مملکت. 
   
غفلت از ظرفیت مهاجران 
۴۵ سال میزبانی از مردمی که کشورشان بیش از چهار دهه است رنگ آرامش را ندیده، برای مایی که در همه این سال‌ها نقش میزبان را ایفا کرده‌ایم هرگز آسان نبوده است. با این‌حال عده‌ای مزورانه کوشیده و همچنان می‌کوشند تا این میزبانی و مهمانی را به‌هم بریزند و دو ملت را با اسم رمز بیگانه‌هراسی به جان یکدیگر بیندازند. گرچه همیشه تیر این توطئه‌ها به سنگ خورده اما پس از خوابیدن غبار این شلوغ‌بازی‌ها، همواره این بحث کلیدی مطرح شده که در قبال مهاجران افغانستانی بالاخره باید چه سیاستی را اتخاذ کرد. در میانه این بحث‌ها نیز همیشه یک دوگانه شکل گرفته که یک سرش اخراج بوده و سر دیگرش ساماندهی. در مصاحبه‌ای که ایرنا به‌تازگی با دو نفر از کارشناسان ترتیب داده نیز همین طیف قابل رؤیت است به‌طوری که نوذر شفیعی در مقام یک کارشناس روابط بین‌الملل بر رویکردهای سختگیرانه و دفعی تاکید دارد و رزگار سلیمی، کارشناس حوزه مهاجرت بر رویکردهای عالمانه و جذبی. شفیعی نگاهش به مهاجرت گسترده افغانستانی‌ها به کشورمان این‌گونه است: «اعتقاد دارم مهاجران افغانستانی‌، هم بر فرهنگ و هم بر اقتصاد و به‌خصوص بر امنیت ملی ایران تاثیر منفی دارند. این درحالی است که برخی تفکرات خام در کشورمان وجود دارد مثل این که اگر مهاجران افغان به سوی ایران بیایند، بعد از تثبیت حضورشان در ایران از کشور ما دفاع می‌کنند؛ نگاهی که از نبود یک تفکر استراتژیک ناشی می‌شود.»این کارشناس درحالی معتقد است که مهاجران همسایه شرقی ما سرانجام برای کشورمان مشکل‌زا خواهند شد که رزگار سلیمی این ماجرا رااززاویه هنرتبدیل تهدیدها به فرصت‌ها نگاه می‌کند. 
او می‌گوید: «مهاجرت را نمی‌توان به‌صورت یک پدیده سیاه و سفید یا صرفا مثبت یا منفی دید، چرا که مهاجرت می‌تواند هر دو پیامد را داشته باشد که البته شدت و ضعف آن به سیاست‌های کشور میزبان نیز بستگی دارد.»  
​​​​​​​او مثال می‌زند: «‌در ایران طی۴۰سال اخیر، مهاجران افغانستانی به‌مثابه یک تهدید نگریسته‌ شده‌اند و همین سبب شده از منافع حضور آنها بهره‌مند نشویم؛ در حالی‌که کشورهای غربی توانسته‌اند از منافع ناشی از مهاجران به‌شدت استفاده‌ کنند؛ در نتیجه در کشور ما این‌گونه القا شده که تبعات منفی حضور مهاجران بیشتر است و بهتر است از ایران خارج شوند.»بنابراین آنچه مسئولان باید دنبال کنند انتخاب یکی از این نگاه‌ها و سرو‌سامان دادن به پرونده مغشوش مهاجران افغانستانی در کشورمان است. 
   
ساماندهی، راهی که پشیمانی ندارد
مرزهای ایران در شرق سال‌های سال است با ورود  مهاجرانی که قانونی و غیرقانونی عزم سفر کرده‌اند، مواجه شده است؛ مهاجرانی که یا برای گریز از فقر، یا ناامنی یا با هدف رساندن خود به قاره سبز وارد کشورمان می‌شوند. آنهایی که می‌روند نگاه‌شان به ایران یک مسیر ترانزیتی است اما آنهایی که می‌مانند در جامعه ایرانی حل می‌شوند و نباید گمنام و بی‌نام و نشان باشند. این معنی دقیق ساماندهی است، یعنی که مهاجران باید به‌طور کامل شناسایی شوند و به‌صورت قانونمند در کشورمان اقامت داشته باشند تا پیامدهای منفی ناشی از حضورشان به حداقل برسد و بستر بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های‌شان نیز فراهم شود. این موضوع رویکرد فعلی دولتمردان ما نیز است به‌طوری‌که احمد وحیدی، وزیر کشور می‌گوید: «حدود پنج میلیون اتباع افغانستانی در کشورمان حضور دارند که نسبت به ساماندهی افراد دارای مجوز اقدام خواهد شد و اتباع غیرقانونی نیز به کشورشان برگردانده خواهند شد.»  به‌نظر می‌رسد این رویکرد که هم حرمت مرزها و خاک ایران را حفظ می‌کند و هم روشی مبتنی بر حفظ کرامت انسان‌هاست همانی است که کشورمان به آن نیاز مبرم دارد.