لایروبی مجموعه قنوات جهانی بلده شهرستان فردوس

 به گزارش جام جم آنلاین ،جعفری گفت: مجموعه قنوات بلده شهرستان فردوس از قدیمی‌ترین قنوات استان است که با داشتن ۲۴ کیلومتر طول با احتساب رشته‌های فرعی بلندترین قنات استان است.

وی  افزود: این قنات در برگیرنده ۱۵ رشته قنات بوده که از این تعداد در حال حاضر تنها ۱۳ رشته آن فعال و آبده است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: طی سال‌های اخیر، مبلغ ۲ میلیارد و ۶۳۰ میلیون تومان جهت احیاء و مرمت قنوات بلده شهرستان فردوس هزینه شده که منجر به بازسازی و مرمت ۸ کیلومتر از طول مجموعه قنوات بلده شده است.

جعفری افزود: طبق مطالعات صورت گرفته، ۳۵ درصد از عملیات مرمت و بازسازی مجموعه قنوات بلده شهرستان فردوس باقی مانده که نیازمند تامین اعتبار است.

پیشینه‌ای از بلده

تاریخ احداث آن به طور دقیق مشخص نیست در مستندات تاریخی آمده است که احداث قنات بلده مربوط به قبل از اسلام و دوره ساسانی است، اما تاریخ نگاری‌های صورت گرفته از سفال‌های اطراف قنات حکایت از آن دارد که این قنات ۵۰۰ سال پس از قنات قصبه گناباد احداث شد.

قنات بلده در دل کوه‌های شرقی منطقه فردوس حفر شده است. این سازه آبی با دانش سنتی مدیریت می‌شود و آب استحصالی از آن سبب آبادانی منطقه فردوس، مزارع و باغ‌ها شده است.

ناصر خسرو در سفرنامهٔ خود کاریز بلده را به کیخسرو نسبت می‌دهد و می‌نویسد:

" آبی عظیم در این کاریز روان است و آن کاریز چهار فرسنگ می‌رود و آن گفتند کیخسرو فرموده است کردن. "

قنات بلده، یک منظومه کامل تاریخی از استحصال آب است و نه تنها بخش عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی نزدیک شهر را آبیاری می‌کند بلکه پس از پیمودن ۴۵ کیلومتر، بیش از ۲ هزار و ۳۸۲ هکتار از زمین‌های کشاورزی فردوس نیز توسط این قنات سیراب می‌شود.

جذابیت های طبیعت بلده

از جالب‌ترین ابداعاتی که در قنات بلده از آن استفاده شده، گل آلود کردن آب در طی مسیر بوده تا آب بهلایروبی مجموعه قنوات جهانی بلده شهرستان فردوس درون زمین نفوذ نکند و از هدررفتن آب جلوگیری شود.

برای کاهش میزان نفوذ آب و همچنین کاهش تبخیر آن، پس از جاری شدن آب در سطح زمین، مرتباً مقداری خاک رس به آب اضافه می‌کنند تا آب گل آلود و تیره شده و منافذ مجرای آبرسانی قنات بسته شود و نفوذ آب به داخل زمین کاهش یابد.

به فردی که وظیفهٔ گل آلود کردن آب را بر عهده دارد، «تیره گر» اطلاق می‌شود.

از آنجا که حجم آب این قنات، بسیار زیاد بوده، آب آن را در دو جوی متفاوت هدایت می‌کردند و افرادی را به عنوان کیال (تقسیم کننده آب) و جویبان با احتساب دستمزد کامل و مخارج خورد و خوراک به صورت تمام وقت برای آن‌ها در نظر گرفته بودند.

بیش از نیمی از حق آبه قنات بلده وقف شده و این امر سخاوت مردمان کویر را با وجود مشقات زندگی نشان می‌دهد.

شهر تاریخی بلده فردوس خراسان جنوبی علاوه بر دارا بودن این اثر ثبت جهانی شده بی نظیر دارای طبیعتی زیبا در مسیر آب خارج شده از قنات است که گردشگران می‌توانند با گذراندن ساعاتی در روز از آن لذت ببرند.

وجود کوچه باغ‌های زیبا با دیوار‌های کاهگلی و آسمان آبی می‌تواند برای گردشگران منظره‌ای زیبا و نقاشی شده‌ای را نمایان کند.

کارکرد قنات بلده

قنات بلده، آب‌های سطحی را از دره‌ها جمع آوری و در یک شبکه پیچیده به یکدیگر متصل می‌کند و منطقهلایروبی مجموعه قنوات جهانی بلده شهرستان فردوس فردوس، باغات و زمین‌های کشاورزی طول مسیر را سیراب می‌کند.

همچنین در گذشته، علاوه بر کشاورزی، با ذخیره آب این قنات در آب انبار‌ها و پس از ته نشین شدن خاک آن، آب شرب شهر فردوس نیز تأمین می‌شده است.

این قنات به دلیل اهمیت ساختار و زنده بودن برای مردم بومی و افراد ساکن در منقطه بسیار حائز اهمیت است.

بررسی‌های کارشناسی انجام شده، نشان داده اند که کانال‌های انتقال آب این قنات، ظرفیت تولید ۵۰۰ تن ماهی را در هر دورهٔ پرورش ماهی دارند.

از اهمیت قنات بلده اینکه به واسطه وجودش گردشگری پایدار این خطه رونق گرفته؛ تاکنون بیش از ۱۴ مجوز اقامتگاه بوم‌گردی در این منطقه صادر شده است.

شهر فردوس در فاصله ۱۹۵ کیلومتری شمال غربی بیرجند مرکز خراسان جنوبی قرار دارد، این شهرستان از شمال با شهرستان بردسکن از شرق با شهرستان گناباد، از جنوب با شهرستان سرایان و از غرب با شهرستان طبس و بشرویه محدود است.

استان مرزی و کویری خراسان جنوبی با افغانستان و ۶ استان کشور همجوار است و از حدود ۲ هزار و ۲۰۰ اثر شناسایی شده
فرهنگی، تاریخی و طبیعی این استان تاکنون ۸۶۰ اثر در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

علاوه بر قنات بلده فردوس، باغ اکبریه بیرجند، بیابان لوت و حوله بافی روستای خراشاد نیز در فهرست میراث جهانی ثبت است.

شهر تاریخی تون نیز با توجه به قدمت و آثار شاخصی که در خود جای داده است ظرفیت بسیار مناسبی برای جذب گردشگری محسوب می‌شود.

این شهر ۳۰ اثر تاریخی دارد که تسریع در مرمت و بازسازی آن می‌تواند در رونق صنعت گردشگری شهرستان فردوس و منطقه سهم بسزایی داشته باشد.