با دست پُر به خانه برمی‌گردیم

همسو با گذر زمان، علوم و هنرهای مختلف هم رو به جلو حرکت می‌کنند و این‌گونه است که بر خلاف عمر دیرپای یک برنامه محتوای آن جوان و به‌روز است. به خانه برمی‌گردیم حالا تلفیقی است از تجربیات پیشکسوتان برنامه و شور و انگیزه جوان‌ترها؛ همان ترکیب آشنای اعضای یک «خانواده‌» در هر کجای جهان.
زهرا خردمندنیک، تهیه‌کننده جوان و پرانرژی به خانه برمی‌گردیم بیش از یک سال است سکان هدایت این برنامه را در دست دارد. او که از سال ۸۳ قدم به سازمان گذاشته درباره فراز و فرودهای تولید برنامه‌ای ۲۵ ساله می‌گوید که نیاز مخاطب برایش اولویت است. مخاطبانی از نسل جدید تا بیننده‌هایی که نزدیک به ربع قرن پای ثابت برنامه‌ بوده‌اند. 
تهیه‌کننده به خانه برمی‌گردیم با تاکید بر پاسخ به نیاز مخاطب به عنوان اولویت تولید این برنامه به جام‌جم گفت: در برنامه‌ای که شکل و ساختار ثابتی را طی ۲۵ سال حفظ کرده نمی‌توان تغییر ویژه‌ای ایجاد کرد مگر در بخش انتخاب مهمانان که با وسواس و حساسیت بیشتری صورت می‌گیرد. اتفاقی که تاثیر مستقیم بر کیفیت برنامه دارد.  او با اشاره به این‌که کارشناسان دعوت‌شده حتما باید عضو هیات علمی مراکز آموزشی معتبر باشند و از حضور افراد باتجربه و شاخص مثل استاد تمام‌ها و چهره‌های ماندگار در آن حوزه استفاده می‌کنیم، گفت: در بخش هنری هم گاهی تصور می‌شود به خانه برمی‌گردیم فقط سراغ بافتنی و خیاطی و... می‌رود اما سعی می‌کنیم بسته به موضوع به عنوان مثال  سراغ آکسسوار اتاق کودک برویم این‌که خانواده‌ها با بازسازی وسایل مختلف علاوه بر ایجاد تنوع از هزینه‌های خانوار بکاهند. استفاده از هنرهای به‌روز، نوآوری در طرح‌های مختلف و... از جمله مواردی است که در آموزش هنری مد نظر قرار می‌دهیم.

پاسخ به نیاز مخاطب

این تهیه‌کننده در ادامه تاکید کرد: ما برای نیاز مخاطب برنامه‌ می‌سازیم. این برنامه حدود ۲۵ سال  روی آنتن است و منِ نوعی به عنوان تهیه‌کننده‌ای جوان خودم را جای مخاطب می‌گذارم و بر این اساس تحقیق می‌کنم تا پلی‌بک‌های مرتبط و موضوعات روز برای گفت‌وگو انتخاب شوند. خردمند درباره سایر بخش‌های این برنامه گفت: برای این‌که برنامه از ریتم نیفتد نماآهنگ‌های مختلفی را آماده و پخش می‌کنیم تا به مخاطب انرژی دهد که با استقبال بینندگان هم روبه‌رو شده است. بخش «راه‌حل» با ارائه نکات کاربردی در زمینه‌های مختلف از نگهداری مواد غذایی تا ترفندهای خانه‌داری از دیگر بخش‌های برنامه است. وی اذعان کرد: همچنین ما یک بخش ورزشی داریم که در آن به آموزش حرکت‌هایی ساده در خانه برای خانم‌های خانه‌دار با هدف جلوگیری و درمان دردهای مفاصل و استخوانی و... می‌پردازیم. 
خردمند با اشاره به چهار بخش هنری، آشپزی، پزشکی و کارشناسی که به طور معمول در برنامه دنبال می‌شود، بیان کرد: هر روز هفته به یک قشر خاص اختصاص دارد. مثلا شنبه‌ها روز اطفال، کودکان و نوجوانان است. به این منظور در بخش آشپزی شنبه‌ها آموزش غذاهای مفید و جذاب برای این مخاطب سنی در دستور کار است. در بخش پزشکی هم به نکات پزشکی در این زمینه می‌پردازیم و بیماری‌های اطفال تا نوجوانان را مورد بررسی قرار می‌دهیم. در بخش کارشناسی هم به روان‌شناسی نوجوان می‌پردازیم. ارتباط والدین با نوجوان و... از جمله موضوعات این بخش است. تهیه‌کننده این برنامه در توضیحی بیشتر افزود: روز یکشنبه، دوشنبه و چهارشنبه به بالغان اختصاص دارد. در بخش پزشکی بیماری‌های سر و گردن تا معده، گوارش، مفاصل، استخوان و... طی روزهای هفته بررسی می‌شوند. یکشنبه‌ها تهیه غذاهای گیاهی و رژیمی برای مخاطبانی که به تغذیه سالم علاقه‌مندند را در نظر گرفته‌ایم و در بخش کارشناسی پاسخگویی به سؤالات حقوقی بینندگان را به منظور ارتقای دانش حقوقی مردم، پیشگیری از بروز مشکلات، کاهش حجم ورودی پرونده‌ها به دستگاه‌های حقوقی و... را مدنظر داریم.
خردمند ادامه داد: در بخش هنری هم بازه‌های سنی مختلف را مورد توجه قرار داده‌ایم مثلا این‌که ۲۰ تا ۴۰ ساله‌ها به چه چیز علاقه‌مندند و هنرهای به‌روز و بازسازی وسایل منزل با توجه به هزینه‌های بالای اقتصادی را آموزش می‌دهیم. رویکرد اصلی ما در بخش هنری کاهش هزینه‌های خانواده است. وی بیان کرد: یکی از بخش‌هایی که اضافه شده تعمیر وسایل برقی منزل است و چون این تعمیرات در خارج منزل هزینه‌بر است با دعوت از کارشناسان این حوزه سعی در کاهش هزینه‌کرد خانواده‌ها داریم. خردمند به برنامه روز دوشنبه اشاره کرد و گفت: دوشنبه‌ها در بخش آشپزی به پخت نان و شیرینی‌های مختلف اختصاص دارد. همچنین در بخش پزشکی که تاکنون دندانپزشک و روانپزشک نداشتیم، سعی کردیم با بهره‌گیری از حضور این بخش از کادر درمان و دادن آگاهی برای مراجعه به‌موقع به پزشک از صرف هزینه‌های بالا جلوگیری کنیم.  این تهیه‌کننده با بیان این‌که روز سه‌شنبه به بانوان اختصاص دارد، افزود: یکی از معدود برنامه‌هایی هستیم که از حضور پزشک زنان بهره برده و بسیار ویژه به این مبحث می‌پردازیم. بلوغ فکری، عاطفی و حتی جنسی دختران و پسران از جدیدترین مباحثی است که در بخش روان‌شناسی و پزشکی این برنامه مورد توجه قرار دارد. نحوه برخورد خانواده‌ها با بلوغ نوجوانان و... از جمله موضوعاتی است که مورد توجه قرار داده‌ایم. 

توانایی «گفت‌وگوی مؤثر» ضرورت انکارناپذیر اجرا

محمد نظری از اولین مجریان «به خانه برمی‌گردیم» است که همزمان با تاسیس این برنامه یعنی آبان ۷۸ در این برنامه حضور داشته است. نظری پیرامون حضور مجریان ثابت در برنامه‌های هر روزه سیما به جام‌جم گفت: برنامه‌های خانواده‌محور یا هر برنامه در هر ژانر تخصصی دیگری نیاز به افرادی دارد که در اثر آزمون و خطا در یک بازه زمانی توانایی حضور در برنامه و ارتباط با مهمان برنامه را داشته باشند.  این مجری با اشاره به این‌که برنامه «به خانه برمی‌گردیم» بیشتر از این‌که مجری‌محور باشد مهمان‌محور بوده، بیان کرد: در آبان ۷۸ که این برنامه تولید شد، نگاه بر این بود که حضور مهمان، شاخص باشد. بنابراین مجریانی می‌توانند در این برنامه موفق شوند که توانایی ارتباط و گفت‌وگوی موثر با مهمان را دارا باشند. 
وی اذعان کرد: فقط کافی‌ است بیننده‌ای ۱۰ یا ۱۵ سال یک برنامه را دنبال کند او طی زمان تبدیل به یک کارشناس می‌شود. حالا اگر یک مجری کم‌تجربه و ناآشنا را در چنین برنامه‌ای با چنین قدمتی که پشت سر دارد، قرار دهم در همان گفت‌وگوی اول ثابت می‌کند که نمی‌تواند بحث را به درستی پیش ببرد.  نظری با بیان این‌که شما در هر تخصص و رشته‌ای وقتی مهمان دعوت می‌کنید طبیعی است که طی ۲۵ سال‌ به تکرار مطالبی می‌افتید که برای طیفی ممکن است کهنه باشد و برای عده‌ای جدید، گفت: اینجاست که نقش مجری مشخص می‌شود. مجری‌ای که سال‌هاست در بحث گفت‌وگو ورزیده شده می‌تواند یک گفت‌وگوی معمولی را به یک گفت‌وگوی بسیار خوب تبدیل کند و بیننده پیامک می‌زند که همین سوالی را که من داشتم  شما پرسیدید.
نظری درباره تغییر پی در پی مجریان بیان کرد: ایراد کار این است که بعضی دوستان تصمیم‌گیرنده باورشان این است که به جای این‌که اتاق فکر یک برنامه تغییر کند تا بازتاب آن روی آنتن دیده شود با تغییر پی در پی مجریان می‌خواهند برنامه را به کیفیت قابل قبولی برسانند و این بزرگ‌ترین خطاست، مثل این‌که شما ظرف ندارید ولی می‌خواهید مظروف در آن بریزید.  این مجری با اشاره به استفاده از مجریان تخصصی اظهار کرد: سال‌های قبل این بحث بود که به سمت مجریان تخصصی باید حرکت کرد نه مجریانی که صبح برنامه صبحگاهی و شب جُنگ، ظهر برنامه مذهبی و عصر هم برنامه خانواده اجرا کنند. این آفتی است که دامن برنامه‌های استخوان‌دار هر شبکه‌ای را ممکن است بگیرد.
نظری درباره طیف مخاطب به خانه برمی‌گردیم بیان کرد: خانم‌ها تاثیر قابل توجهی روی خانواده دارند و اگر بتوان آنها را پای برنامه‌ای نشاند و نشانه‌ها و المان‌هایی را به ایشان آموخت به سایر افراد خانواده هم منتقل می‌شود. اما ما در طول سال‌های گذشته این تجربه را داشتیم که به عنوان مثال بخش هنری را هم آقایان اجرا می‌کردند و این نشان از آن دارد که برنامه مخاطب آقا هم دارد.  وی ادامه داد: یکی دیگر از سیاست‌ها برای جذب طیف وسیعی از مخاطب این بود که برنامه ۹۰ دقیقه‌ای را به بخش‌های مختلف تقسیم کنند که اگر کسی یک بخش برایش جذاب نبود موضوع بعدی را نظاره ‌گر باشد. این اتفاق باعث شد که ما طیفی از آقایان را هم در میان مخاطبان خودمان داشته باشیم. 
نظری که از ابتدای تولید این برنامه همراه «به خانه برمی‌گردیم» بوده است، گفت: زمانی این برنامه به صورت زنده روی آنتن رفت که در شبکه‌های دیگر برنامه‌ها تولیدی بودند و فقط شبکه پنج بود که برنامه‌های زنده داشت و مطرح شدن این شبکه هم به این دلیل بود که از لحظه‌ای که آنتن به آن داده می‌شد تا آخر شب برنامه‌ها به صورت زنده روی آنتن می‌رفتند. به خانه برمی‌گردیم به صورت زنده آمد و در یک فرم تلویزیونی شروع کرد به آشپزی زنده برای مخاطب و این اتفاق آن را برجسته کرد. حتی تا سال‌ها وقتی می‌خواستند این برنامه را معرفی کنند می‌گفتند همان برنامه آشپزی! اتفاقی که امروز در اکثر برنامه‌ها دیده می‌شود.

اجرای «به خانه برمی‌گردیم» همراه با انتقال آرامش

زینب پورابراهیم یکی دیگر از مجریان به خانه برمی‌گردیم است که از سال ۹۶ وارد این برنامه شده اما پیش از آن مجری برنامه‌های بسیاری مثل صبح بخیر ایران، عصر خانواده، خونه زندگی، جشن رمضان و ویژه‌برنامه‌های مختلف بوده است.
پورابراهیم با اشاره به این‌که در موضوعات مختلف اجتماعی، سیاسی، گفت‌وگوی ویژه، گفت‌وگو با محمود احمدی‌نژاد در زمان ریاست جمهوری‌‌اش و... به اجرا پرداخته است، درباره ویژگی‌های اجرای به‌خانه برمی‌گردیم به جام‌جم گفت: بحث اجرای یک برنامه‌عصرگاهی خانواده‌محور ایجاد وانتقال‌آرامش به مخاطبان برنامه است که نسبت مستقیم بامخاطب‌شناسی دارد.
وی افزود: این‌که مخاطب از چه استان‌هایی، در چه رده‌ سنی، تحصیلاتی، جنسیتی و ... است و حتی چه زمانی از روز یا شب بیننده برنامه است بر نوع اجرا اثر دارد. شاید در سال‌های ابتدایی پی به این موضوع نبرده بودم اما پس از مدتی متوجه شدم مخاطب برنامه به خانه برمی‌گردیم در آن زمان از روز و فراغت نسبی از کار نیاز به آرامش و گفت‌وگو با زبان ساده دارد. حتی در گزینش کلمات هم دقت می‌کنم تا ارتباط با مخاطب بهتر صورت بگیرد.
 وی درباره تاثیرگذاری این برنامه بر خانواده‌های ایرانی، توضیح داد: بخش‌های پرمخاطب این برنامه دو بخش آشپزی و هنری است. من چون تهیه‌کننده برنامه «مهربانو»ی شبکه پنج هم هستم که ارتباط مستقیم با بانوان موفق و کارآفرین دارد از زبان یکی از این کارآفرینان موفق شنیدم که ۱۵سال پیش آموزش کارش را از بخش هنری برنامه به خانه برمی‌گردیم شروع کرده و بعد کم‌کم کارگاه زده و تولیدی خودش را راه انداخته است. 
 پورابراهیم تاکید کرد: این برنامه واقعا روی خود من هم تاثیر داشته است. من علاقه‌مند به آشپزی هستم اما از زمان ورودم به برنامه غذاهای بیشتری به دایره فرهنگ غذاییم افزوده شده است.  در بخش پزشکی، روان‌شناسی و کارشناسی‌های مختلف هم مباحث روز و مطالب مفیدی بیان می‌شود که در مورد برخی از آنها فکر می‌کنم این سؤال مخاطب می‌تواند پرسش ۱۰سال آینده من باشد که دخترانم  به سن جوانی رسیده‌اند. این مجری اضافه کرد: افزون بر این برای گفت‌وگو در این برنامه نیاز به مطالعه است و از آنجا که حوزه‌های گسترده‌ای در این برنامه مورد بحث قرار می‌گیرند، ناخودآگاه معلومات ما در زمینه‌های مختلف  افزایش پیدا می‌کند.
پورابراهیم گفت: دوست دارم بگویم به عنوان یک خانم در مدت حضور خانم خردمند به‌عنوان یک بانوی جوانِ تهیه‌کننده شاهد بوده‌‌ام که فضای برنامه به سمت صمیمیت بیشتر عوامل تولید و پشت صحنه پیش رفته است و برای ایشان و همه بانوان تهیه‌کننده آرزوی موفقیت بیشتر می‌کنم.

چالش‌های برنامه‌های زنده

حسین مولایی، یکی دیگر از مجریان برنامه به خانه برمی‌گردیم است که پس از اجرای ویژه‌برنامه‌های روز جمعه این مجموعه به تیم مجریان ثابت افزوده شد.  مولایی درباره اجرای این برنامه اظهار کرد: برنامه ما چون خانواده‌ها را به‌عنوان مخاطب هدف قرار داده باید از مجریانی استفاده کند که القای فضای خانواده کنند، فرزند داشته باشند و با آن راحت باشند که پرچمد‌ار آن پدر و مادرها هستند.
 مولایی با اشاره به اثرگذاری این برنامه بر مخاطب تصریح کرد: بخش‌های کارشناسی و پزشکی مورد استفاده افراد مختلف است. در این مورد هم با این‌که از عمر زندگی مشترکم سال‌ها گذشته اما آشپزی را از وقتی به این برنامه آمدم شروع کردم. 
این مجری درباره استفاده از بازیگران در امر اجرا بیان کرد: حوزه اجرا تخصصی است همان طور که بازیگری هم یک تخصص است اما متاسفانه خلط مبحث شده و گاهی فکر می‌کنیم با حضور چهره‌های بازیگر می‌توانیم برای برنامه جذب مخاطب کنیم اما به‌نظرم عامل مهم در موفقیت یک برنامه محتوای مناسب است، نه حضور بازیگر.
مولایی تاکید کرد: من خودم چون برنامه زنده را بیشتر از تولیدی دوست دارم با چالش‌های آن رفیقم. برنامه زنده «آن» دارد و مخاطب لحظات مشترکی را با عوامل برنامه تجربه می‌کند که در برنامه‌های تولیدی این اتفاق نمی‌افتد و این فضا ایجاد نمی‌شود. 

تاثیر «به خانه برمی‌گردیم» در زندگی شخصی ما 

راحله امینیان ۱۶سال است که در برنامه «به خانه برمی‌گردیم» همراه بینندگان است. او که در رشته تحصیلی روان‌شناسی تحصیل کرده، معتقد است بحث‌های کارشناسی این برنامه از به‌روزترین موضوعات روان‌شناسی دنیا بهره می‌گیرد و مباحث مطرح شده در بخش‌های مختلف برنامه در زندگی مجریان نیز تاثیرگذار است.
امینیان درباره شکل جدید برنامه به خانه برمی‌گردیم، به جام‌جم بیان کرد: استفاده از مهمانان متخصص یکی از اتفاقاتی بود که مورد توجه بیشتری قرار گرفت. طبق همین اصل مثلا در بخش پزشکی علاوه بر پرداختن به بیماری‌های شایع و مبتلا به جامعه، از مهمانانی استفاده کردیم که همه صاحب‌نظر و صاحب کرسی‌های علمی در دانشگاه‌های معتبر کشورند و این مسأله به بار علمی کشور کمک می‌کند و مخاطب متوجه می‌شود بیماری که باید ماه‌ها انتظار بکشد تا چند دقیقه در مطب وقت ویزیت بگیرد  می‌تواند به مدت ۱۰الی۲۰ دقیقه راهکار بیماری‌اش را به واسطه برنامه متوجه شود و می‌تواند سؤالات خود را برای ما بفرستد. به‌نظرم این اتفاق یعنی هم پاسخ به تقاضای مخاطب، هم تعامل و مشارکت بیننده با برنامه. 
امینیان اضافه کرد: در بخش آشپزی هم که بسیار مخاطب دارد، سعی کردیم غذاهای کم‌هزینه، تغذیه سالم و‌... را به لیست آموزش‌ها اضافه کنیم. 
در بخش هنری من معتقدم هم با هنرهای کلاسیک پیش برویم و هم به‌دنبال جذب مخاطبان دهه ۸۰ و ۹۰ از طریق آموزش هنرهای ‌به‌روزی که بین این نسل طرفدار دارد، باشیم. این مجری گفت: در بخش روان‌شناسی هم چون رشته تحصیلی خودم بوده در اتاق فکر برنامه گفت‌وگو کردیم تا موضوعاتی مثل روابط بین زوجین را که در اتاق‌های مشاوره جدی و شایع است، روی آنتن بیاوریم. البته در بیان این محورها معذوریت‌ها و محدودیت‌هایی به لحاظ فراگیری رسانه و مخاطبان گسترده تلویزیون از کودک و نوجوان تا بزرگسال وجود دارد. اصلی که باعث می‌شود در ارائه محتوا مراقب همه مخاطبان باشیم تا بیش از آنچه باید بدانند اطلاعات ندهیم. 
وی تاکید کرد: ادعای من این است که در موضوعات روان‌شناسی خیلی موضوعات‌ به‌روز است و اساتید زبده‌ای در برنامه حضور دارند. اینها نکاتی است‌ که قبلا هم بوده اما در دوره جدید برنامه با جدیت و حساسیت بیشتری از سوی مدیر گروه و تهیه‌کننده پیگیری می‌شود.
امینیان از تاثیر این برنامه در زندگی شخصی خود گفت: نکاتی که در بخش آشپزی، هنری و گفت‌وگوهای پزشکی و روان‌شناسی برنامه گفته می‌شود بعضا به گوش ما هم تازگی دارد و در زندگی شخصی ما هم اثرگذار است و نقش پیدا می‌کند. بدون اغراق من خودم بسیار استفاده می‌کنم و در جایگاه همسری، مادری و یک خانم خانه‌دار، نکاتی که از برنامه یاد می‌گیرم بسیار موثر است.  وی در این‌باره توضیح داد: من نباید ادعا کنم اما در مبحث آشپزی عموما خانواده‌ نسبت به دست‌پخت من بسیار لطف دارند که من یک بخش عمده آن را مرهون کارشناسانی هستم که تکنیک‌های مختلف آشپزی را آموزش می‌دهند. بسیاری اوقات حین برنامه خودم را جای مخاطب می‌گذارم و سؤالاتی که ممکن است در ذهن‌ بیننده شکل بگیرد را مطرح می‌کنم. گفت‌وگوی پزشکی فوق‌العاده در ارتقای سلامت خودم و خانواده مؤثر بوده و مباحث روان‌شناسی بسیار برایم با‌ارزش است چون بسیار به‌روز است. 
این مجری بیان کرد: برنامه زنده اهمیت ویژه‌ای دارد اما پر‌استرس است و نمی‌شود باری به هر جهت آن را برگزار کرد. چون باید به برنامه فکر کرد و در لحظه آماده هر چیز بود. در حین برنامه باید مدیریت استرس، مدیریت زمان و مدیریت بحران کرد.
امینیان افزود: بازخوردی که از مردم کوچه و خیابان می‌گیرم اظهار لطف‌های مکرر است اما ضمن آن نظرشان را هم می‌پرسم. بنابراین باید هم از اعتماد مخاطب و هم حیثیت حرفه‌ای خودت محافظت کنی چون حساسیت‌های ویژه‌ای دارد. برنامه روتینی که از شنبه تا پنجشنبه به‌صورت زنده روی آنتن می‌رود با توجه به شرایط مختلف حساسیت بالایی دارد و مجری اگر بخواهد دست‌خالی و بدون فکر و صرفا برای پرکردن آنتن حضور پیدا کند مرگ رسانه و مرگ اجرای آن مجری خواهد بود.

ملزومات موفقیت ۲۵ ساله به خانه برمی‌گردیم

توجه به نیاز مخاطبان
حضورکارشناسان با‌تجربه 
حضور مهمانانی از جنس‌های مختلف 
تغییر دشوار یک ساختار موفق
بهره بردن از مجریان  متخصص
بخش‌های  جذاب و متنوع