بازار ۱۵ میلیارد دلاری عربستان برای ایران

چندی پیش اجلاس «بانک توسعه اسلامی» در عربستان برگزار شد و احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران هم در آن شرکت کرد. دولت در آن اجلاس اعلام کرد که سطح تجارت دو کشور در گام اول به یک میلیارد دلار برسد البته خاندوزی یادآور شد که سال ۱۴۰۲ ایران به ۱۵ میلیارد دلار صادرات هم به عربستان دست می‌یابد؛ گرچه واردات از این کشور به ایران متوقف شده بود. حالا اتاق بازرگانی ایران مامور شده که بخش خصوصی را برای همکاری تجاری با عربستان و گشایش اتاق مشترک آماده کند؛ موضوعی که در یک سال اخیر صرفا در سطح مذاکره برقرار بود. آمادگی برای رابطه اقتصادی با عربستان به مؤلفه‌های متعددی بستگی دارد؛ از رقابت‌پذیری بخش خصوصی در بازار تا شناسایی نقاط مورد نیاز خدمات مهندسی. اما تجار باید به این نکته توجه داشته باشند که مهم‌ترین هدف اقتصادی عربستان کلان طرح۲۰۳۰ است؛ طرحی که زمینه ورود ۱۰۰ میلیون گردشگر در سال را به عربستان فراهم می‌کند.

نیازهای عربستان در گیگا
عربستان نام این طرح‌ها را که در چند نقطه از این کشور پیاده می‌شود «گیگا» گذاشته است. موسسه صلح آمریکا در گزارشی اعلام کرده که «عربستان گیگا» را از طریق راه‌اندازی کسب‌وکار در سه دقیقه و اصلاحات قوانین بازار کار حمایت می‌کند. این بستر اقتصادی یک محصول «فناوری پایه» در اقتصاد محسوب می‌شود؛ محصولی که در خود بسترهای گردشگری، تاسیسات فناور، خدمات مهندسی شامل مهندسی داده (پردازش، طبقه‌بندی و تحلیل)، امنیت اطلاعات، متاورس، هوش مصنوعی و حمل و نقل نوین را دارد. این هدف‌گذاری اقتصاد نوین عربستان در ۲۰۳۰ است؛ هدفی که فرصت مناسبی را در اختیار بخش خصوصی ایران می‌گذارد. عربستان به دانش تخصصی توسعه بسترهای صنعتی، نیروی کار متخصص، واردات محصولات غذایی، توسعه قابلیت‌های مهندسی انرژی‌های پاک، واردات مصالح ساختمانی مانند کاشی و سرامیک و واردات گندم هم نیاز دارد. البته عربستان به واسطه بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های ژرف در تولید گندم خودکفا شده بود؛ به همین دلیل به واردات گندم نیازمند است.

نیاز عربستان به واردات گندم و فولاد
سازمان غلات عربستان، پیشتر مناقصه‌ای برای واردات ۵۳۵ هزار تن گندم اعلام کرده بود. عربستان این نیاز را از آمریکا، استرالیا و آمریکای لاتین تامین می‌کند اما ایران می‌تواند سهم خود را از بازار عربستان بیشتر کند. ایران سالانه ۱۳ میلیون تن گندم تولید می‌کند که در نتیجه می‌تواند نیاز عربستان را هم تامین کند. در همین حال عربستان قصد دارد سه کارخانه فولاد را با سرمایه‌گذاری ۳/۹ میلیارد دلار راه‌اندازی کند. بندر الخرایف، وزیر صنعت و منابع معدنی عربستان به آژانس خبری این کشور (SPA) اعلام کرد که ظرفیت تولید این کارخانه‌ها شش میلیون تن خواهد بود. گزارش SPA نشان می‌دهد که یکی از این کارخانه‌ها ۱.۲میلیون تن ظرفیت دارد.

نیاز ایران به سرمایه‌گذاری
در سوی مقابل، ایران به سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی خود نیاز دارد؛ مانند تاسیسات انرژی در حوزه نفت و گاز و سرمایه‌گذاری در راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها. پتروپالایشگاه، اقتصاد ایران را از خام‌فروشی می‌رهاند. با توجه به این که شرکت ملی نفت عربستان (آرامکو) در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده و تخصص لازم را دارد، می‌توان از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری این مجموعه برای توسعه استفاده کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز، آرامکو موافقت خود را با خرید ۱۰درصد سهام پتروشیمی خصوصی Rongsheng چین به ارزش ۳.۶میلیارد دلار اعلام کرده است. این قرارداد ۴۸۰هزار بشکه نفت را در اختیار پتروشیمی ژجیانگ(ZPC) که از زیرمجموعه‌هایRongsheng محسوب می‌شود، قرار می‌دهد؛ البته عربستان پیشتر در ۹درصد سهام ZPC شریک شده بود. واحدهایی مانند پتروشیمی خلیج‌فارس، ظرفیت همکاری با آرامکو را در قالب سرمایه‌گذاری برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران دارند؛ صنعتی ارزآور که در دوران تحریم به گردش شریان‌های اقتصادی کشور کمک کرد.

منافع غیرمستقیم، همکاری دو طرف
در مجموع ایران می‌تواند با جذب سرمایه در صنایع بالادستی، صنایع کوچک و متوسط مانند صنعت لوازم خانگی را تقویت کند. نباید این نکته را از نظر دور داشت که عربستان در میان اتحادیه عرب، کشور شاخصی محسوب می‌شود و همکاری با این کشور، سایر کشورهای عربی را به همکاری بیشتر و سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی، پایین‌دستی و تکمیلی و تبدیلی حوزه کشاورزی ترغیب می‌کند. محمود تولایی، مسئول اتاق معین عربستان با اشاره به ضرورت شناسایی ظرفیت‌های دو طرف به جام‌جم گفت که در روابط دو طرف نباید این طور فکر کرد که اعراب صرفا مصرف‌کننده هستند و از خود برای توسعه و پیشرفت ایده‌ای ندارند. در همین حال باید در نظر داشته باشیم که حتما نباید تراز تجاری ایران با یک کشور مثبت باشد. برای مثال، تراز تجاری ایران و چین منفی است. در هر حال، باید از گشایش روابط استقبال کنیم و راه‌های مشارکت خود در اقتصاد عربستان را پیدا کنیم. البته هنوز امکان عبور آزاد تجار ایران به عربستان وجود ندارد. شرکت وزیر اقتصاد ایران در اجلاس بانک توسعه اسلامی در جده هم مهم است. نکته‌ای که باید در مورد عربستان در نظر داشته باشیم، تغییر الگوهای تجاری نسبت به ۳۰ سال پیش است. دیگر نمی‌توانیم با ذهنیت سابق با این کشور تجارت کنیم. این کشور بسیار تغییر کرده و با الگوهای جدیدی رفتار می‌کند. تجار و پیمانکاران ایرانی در یک محیط به شدت رقابتی وارد عربستان می‌شوند. در نتیجه برای تثبیت ابتکارات خود باید با شرکت‌های مطرح خارجی رقابت کنند. ایران می‌تواند برخی کالاهایی را که در حال حاضر از ترکیه وارد می‌کند از عربستان وارد و در مقابل، نیازهای عربستان را تامین کند. عربستان با قطر، عمان، عراق و امارات قابل مقایسه نیست. تجار ما باید به استانداردهای کالایی در عربستان متعهد باشند و آن را در زمینه صادرات محصولات و ارائه خدمات خود لحاظ کنند.