کارگر، کشاورز، مترجم، ویراستار، فیلمساز، خطاط، نقاش و نویسنده

او از ۱۳سالگی به فعالیت‌های سیاسی پرداخت و بارها دستگیر و زندانی شد. نوشتن را از ۱۶سالگی آغاز کرد و در ۱۳۴۲ نخستین کتاب خود را با عنوان «خانه‌ای برای شب» به‌ چاپ رسانید. تا ۱۳۸۰ علاوه‌بر صدها مقاله‌ تحقیقی و نقد، بیش از صد کتاب از او چاپ و منتشر شده است که دربرگیرنده‌ داستان بلند(رمان) و کوتاه، کتاب کودک و نوجوان، نمایشنامه، فیلمنامه و پژوهش در زمینه‌های گوناگون است. ضمن آن‌که چند اثرش به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده است. او فعالیت حرفه‌ای خود را در زمینه‌ ادبیات کودکان با تاسیس «موسسه‌ همگام با کودکان و نوجوانان» ـ ‌با همکاری همسرش‌ـ متمرکز کرد. هدف اصلی این بنیاد، مطالعه مسائل مربوط به کودکان و پژوهش درباره رفتار و خلق و خوی کودکان و روش‌های یادگیری آنها بود. علاوه بر آن، این بنیاد فعالیت‌های زیادی در حیطه‌ نگارش، چاپ و پخش کتاب، نقاشی و عکاسی داشته است.

مرد همه فن حریف
نادر ابراهیمی به معنای واقعی کلمه، یک مرد همه فن حریف بود. او آن‌قدر در مشاغل متعدد و متفاوت فعالیت داشت که نمی‌توان همه‌ آنها را در قالب فهرستی به تفکیک توضیح داد. او کارهای سخت و دشواری مانند کارگری در یک چاپخانه یا کشاورزی یا کارهای فرهنگی چون مترجمی و ویراستاری، فیلمسازی مستند، خطاطی و نقاشی را نیز تجربه کرده است. ابراهیمی که از زندگی پرماجرایش لذت می‌برد، تصمیم گرفت زندگینامه خود را روایت کند. دو کتاب‌ «ابن‌مشغله» و «ابوالمشاغل» شرح کاملی از زندگی و فعالیت‌های اوست. کتاب‌ ابن‌مشغله روایت ساده‌ای از تلاش‌های مردی است که به دنبال روزی حلال است و می‌خواهد سربلند و با عزت زندگی کند. داستان از کشیدن آب حوض به دست ابن‌مشغله شروع می‌شود و از او مردی می‌سازد که از هر کار و هنری که در آن دستی داشته، بهره ببرد. از کار در چاپخانه گرفته تا حسابداری حجره‌ فرش‌فروشی و… ابن‌مشغله از جمله زندگینامه‌های منحصر به فرد است که شیوه نگارش آن با بسیاری از آثاری که در این زمینه تألیف شده‌اند، متفاوت است. نادر ابراهیمی «ابوالمشاغل» را در ادامه‌ کتاب ابن‌مشغله‌اش نوشته است و در آن بخش دیگری از زندگی خود را با قلم زیبا و بیان گیرایش بازگو کرده است: «یادم نمی‌آید که در ابن‌مشغله، از همسفر سالیان سالم محمود فتوحی نامی برده باشم و یادم نمی‌آید که اصولا به این که محمود و من، در تمامی سال‌های شادی و غم، تقریبا پیوسته با هم بوده‌ایم، در جایی اشاره‌ای کرده باشم. شاید که حرمت این دوستی ناب را در عصر نادوستی‌ها نگه داشتم. خدا می‌داند. اما به هر حال، دیگر وقت نام بردن است....»

ادبیات بزرگسال
نادر ابراهیمی را بیشتر به واسطه فعالیت‌هایش در عرصه ادبیات کودک و نوجوان می‌شناسند. او خالق بیش از ۵۰ اثر تالیفی برای کودک و نوجوانان است و علاوه بر تالیف، دو کتاب «آدم آه‍نی» و «از پ‍ن‍ج‍ره ن‍گ‍اه ک‍ن» را نیز ترجمه کرده است. نادر ابراهیمی یک هنرمند واقعی در خلق انواع محتوا محسوب می‌شود. او در کنار کار تالیف و ترجمه به تصویرگری نیز پرداخته و تصویرگر چند کتاب مختلف کودک و نوجوان بوده است. در حوزه ادبیات بزرگسال هم ابراهیمی دارای تالیفات متعددی است. او با سه‌گانه عاشقانه خود به ویژه کتاب «یک عاشقانه آرام» شناخته می‌شود؛ در حالی‌که بیش از ۳۰ جلد کتاب در زمینه‌های مختلف را به نگارش درآورده است. ابراهیمی همکاری بسیار نزدیکی با نشر روزبهان داشته و نخستین کتاب خود را با عنوان «خانه‌ای برای شب» سال ۱۳۴۲ در این انتشارات به چاپ رسانده است. کتاب «آتش بدون دود» از جمله برجسته‌ترین تالیفات او در هفت جلد است که هر جلد آن شامل داستان جداگانه‌ای با تضادها و ماجراهای خاص خودش است. این ماجراها در ترکمن‌صحرا رخ می‌دهد و حال و هوای انقلابی دارد. جلد اول کتاب با نام گالان و سولماز، داستان عشقی است که به خاطر قوانین دو قبیله، ممنوع و ناپسند است. سرگذشت عشقی که بدون توجه به اختلافات دو قبیله بزرگ ترکمن، بین دو جوان رخ داده است. ابراهیمی براساس این رمان، سریالی تلویزیونی نیز با همین نام ساخت که مخاطبان و علاقه‌مندان بسیاری را به خود جذب کرد. نادر ابراهیمی در کتاب «تکثیر تأسف‌انگیز پدربزرگ» داستانی علمی ـــ تخیلی را روایت می‌کند. قهرمان این رمان قربانی یک‌اشتباه است؛ اشتباه دوستانی مصلحت‌اندیش که فقط خیر او را می‌خواهند. کتاب «لوازم نویسندگی»، نتیجه‌ تدریس چندساله‌ ابراهیمی در رشته‌های ادبیات داستانی، فن فارسی‌نویسی، عناصر اساسی داستان، فیلمنا‌مه‌نویسی، اصول پایه در زیبایی‌شناسی و درس‌هایی در زمینه‌ نقد و تحلیل هنر و ادبیات است. «برائت استهلال یا خوش‌آغازی در ادبیات داستانی» پژوهشی ادبی از نادر ابراهیمی در ادبیات داستانی است. معنا، تعریف و کارکرد خوش‌آغازی در ادبیات داستانی، انواع خوش‌آغازی، استهلال موضوعی، استهلال شخصیتی، استهلال زبانی و بیانی، استهلال فضایی و حرکتی، استهلال محتوایی، استهلال تصویری، استهلال بافتی، استهلال سبک، استهلال مرکب و ممزوج و گونه‌های دیگر استهلال و در نهایت بخشی با عنوان پایانه، فصل‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند. «افسانه باران» مجموعه‌ای از داستان‌ها و دلنوشته‌های نادر ابراهیمی است. شهر صبور، حساب پس‌انداز، افسانه‌ باران، عقیق، شادی‌های از دست رفته، برخورد، کنگره جانوران، حکایت عبرت‌انگیز آن سه ماهی، رابطه، آنها برای چه برمی‌گردند، تسلیم‌شدگان و آن‌سوی تسلیم، ۱۲داستان این مجموعه‌اند که هرکدام فضای درونی خاص خود را دارند اما تم اصلی تمام آنها خیانت است. «مردی در تبعید ابدی» یکی دیگر از نوشته‌های شناخته‌شده‌ نادر ابراهیمی است که سرگذشت ملاصدرا را به تصویر می‌کشد؛ این اثر تاکنون ۱۱بار تجدید چاپ شده است. «یک عاشقانه آرام» با ۲۰ بار تجدید چاپ، «بار دیگر شهری که دوست میداشتم» ۲۵ بار تجدید چاپ و «چهل نامه‌ کوتاه به همسرم» با ۲۱ بار تجدید چاپ از برجسته‌ترین و پرفروش‌ترین آثار نادر ابراهیمی است. عشق در نوشته‌های نادر ابراهیمی بسیار لطیف و زیبا بیان می‌شود و از این جهت آثار او را متمایز می‌کند.

فیلم و مستندهای ساخته نادر ابراهیمی
نادر ابراهیمی دو مجموعه تلویزیونی با نام آتش بدون دود و سفرهای دور و دراز‌‌ هامی و کامی در وطن را نوشته است و کارگردانی آنها نیز به‌عهده او بود. علاوه بر این ابراهیمی، چند ترانه و آهنگ نیز برای آنها ساخته است. همچنین او یک فیلم سینمایی با نام روزی که هوا ایستاد را مشابه دیگر آثارش نوشته و کارگردانی کرده است. او همچنین چند فیلم مستند را کارگردانی کرده است. نادر ابراهیمی یک شاعر نیز است و ترانه مشهور به نام ای وطن را سروده که علی خدایی، خواننده و آهنگساز آن است.

زندگی مشترک نادر ابراهیمی و فرزانه منصوری
فرزانه منصوری متولد ۲۲ آبان ۱۳۲۳ در تهران است. او مترجم و معلم در مقاطع مختلفی بوده است. نادر ابراهیمی به صورت سنتی و توسط بستگان خود به فرزانه منصوری معرفی شد و پس از کمی آشنایی آن دو تصمیم به ازدواج گرفتند. فرزانه منصوری معتقد است زنی که نادر ابراهیمی در کتاب‌هایش همواره او را مورد ستایش قرار می‌دهد، او نیست. گرچه ممکن است بخشی از او در شخصیت اصلی زن و بخشی از نادر در شخصیت اصلی مرد وجود داشته باشد اما آنها تنها شخصیت داستانی هستند. همسر نادر ابراهیمی می‌گوید که او تنها در کتاب چهل نامه کوتاه به همسرم، مخاطب اصلی نادر ابراهیمی بوده است. فرزانه منصوری همکاری‌های بسیاری با همسرش داشته و در مجموعه تلویزیونی آتش بدون دود نقش شخصیت مارال را ایفا کرد.سرانجام زندگی پرفراز ونشیب نادر ابراهیمی در ۱۶ خرداد ۱۳۸۷ به پایان رسید. او پس از آن‌که ۹ سال با بیماری لاعلاج خود دست و پنجه نرم کرد، سرانجام در ۷۳ سالگی دار فانی را وداع گفت.

بخشی از کتاب چهل‌نامه کوتاه به همسرم
نمی‌شود که تو باشی من عاشق تو نباشم؛ نمی‌شود که تو باشی، درست همین‌طور که هستی و من هزار بار بهتر از این باشم و باز هزار بار عاشق تو نباشم، نمی‌شود می‌دانم؛ نمی‌شود که بهار از تو سرسبزتر باشد. همسفر!؛ در این راه طولانی که ما بی‌خبریم و چون باد می‌گذرد. بگذار خرده اختلاف‌هامان باهم باقی بماند؛ خواهش می‌کنم! مخواه که یکی شویم، مطلقا. مخواه که هرچه تو دوست داری، من همان را به همان شدت دوست داشته باشم و هرچه من دوست دارم به همان گونه مورد دوست داشتن تو نیز باشد. مخواه که هر دو یک آواز را بپسندیم. یک ساز را، یک کتاب را، یک طعم را، یک رنگ را، و یک شیوه نگاه کردن را، مخواه که انتخاب‌مان یکی باشد، سلیقه‌مان یکی و رویاهامان یکی. همسفر بودن و هم‌هدف بودن، ابدا به معنی شبیه بودن و شبیه شدن نیست و شبیه شدن دال بر کمال نیست، بلکه دلیل توقف است.

خیابان هفدهم کارگر شمالی
کمیته نام‌گذاری معابر شورای شهر تهران در سال۱۳۹۰، خیابان هفدهم کارگر شمالی(امیرآباد) تهران که منزل او در ۲۰سال پایانی عمرش در آن واقع شده بود را به خیابان نادر‌ابراهیمی تغییر نام داد. همچنین مؤسسه شهرستان ادب مستندی با نام «بار دیگر مردی که دوستش می‌داشتیم» را ساخته که روایتی است از ۷۲سال زندگی پربار نادر ابراهیمی. نادر ابراهیمی در طول زندگی‌اش از خود آثار متعددی برجای گذاشته‌ که شامل داستان بزرگسال و کودک و نوجوان، فیلمنامه، نمایشنامه و ترجمه می‌شود. این مستند در ۹فصل به سرگذشت این نویسنده تأثیرگذار پرداخته ‌است. کارگردانی و نویسندگی این اثر را محمدحسن یادگاری به‌عهده داشته و نام آن را از یکی از آثار نادر ابراهیمی اقتباس کرده ‌است. در این مستند به مبارزات انقلابی نادر برای رسیدن به جامعه ایده‌آل از دهه ۳۰ تا دهه۷۰ شمسی اشاره می‌شود. مستند «بار دیگر مردی که دوست می‌داشتیم» در ۶۰دقیقه به گفت وگو با افرادی همچون کیومرث پوراحمد، ابراهیم حاتمی کیا، فرزانه منصوری(همسر نادر ابراهیمی)، اکبر عالمی، مصطفی رحماندوست و جمشید گرگین اختصاص دارد که هر یک از منظری به صحبت درباره عملکرد نادر ابراهیمی در دهه‌های مختلف تاریخ معاصر ایران می‌پردازند.