راه‌آهن لرستان؛ بازی کلنگ و انتظار

به نحوی که از جنوب استان وارد شده و از شمال تا شرق را تحت پوشش قرار می‌دهد. در صورت بهره‌برداری از این پروژه، از پلدختر به عنوان جنوبی‌ترین نقطه استان تا بروجرد به سمت استان مرکزی و تهران و الیگودرز و همچنین اصفهان و شرق کشور از راه‌آهن استفاده می‌کنند. مشکل اینجاست که پروژه راه‌آهن خرم‌آباد- دورود ـ اندیمشک با گذشت بیش از یک دهه از شروع کلنگ‌زنی هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. سال۹۰ کلنگ احداث آن به عنوان یکی از پروژه‌های مهم عمرانی لرستان به زمین زده شد و سال۹۳ عملیات اجرایی آغاز شد. هرچند این پروژه قرار بود طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته تا شهریور۹۸ به بهره‌برداری برسد اما به دلایل مختلف این اتفاق نیفتاد و حالا دولت سیزدهم این پروژه را در فهرست اولویت‌های خودش قرار داده و قول داده در عرض سه سال آن را به سرانجام برساند.
بیش از یک دهه است که بازه زمانی برای تکمیل راه‌آهن لرستان را سه سال تعریف تعریف می‌کنند. اما در این ۱۰سال، پروژه پیشرفت ۳۸ درصدی داشته و تا امروز حدود ۸۵ درصد اراضی پروژه تملک شده است.
مدت‌هاست پروژه راه‌آهن دورود- خرم‌آباد به طول ۱۲۱ کیلومتر که در چهار قطعه باید احداث شود، در بین دولت‌های مختلف دست به دست می‌شود و لرستانی‌ها را چشم انتظار نگه داشته تا شاید با احداث آن گرهی از مشکلات‌شان باز شود.
با این که این پروژه می‌تواند راهگشای حل گرفتاری‌های حمل و نقلی این منطقه شده و بخش شمالی کشور را به جنوب متصل کند، اما مثل هزاران پروژه دیگر کلنگش آنقدر روی زمین ماند که حالا دوباره مسئولان فکر کردند باید کلنگ جدیدی برای آن بخرند! اواخر سال ۸۹ بود که پروژه مجوز کمیسیون ماده ۳۲ را گرفت تا پروژه‌های ریلی لرستان از یک خوان مهم عبور کند و دیگر بهانه عدم توجیه اقتصادی پروژه به دستاویز مسئولان تبدیل نشود.
حدود یک سال از اخذ مجوز ماده ۳۲ پروژه که گذشت تازه مسئولان برای آغاز عملیات اجرایی این خط ریلی مهم، محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت را به لرستان دعوت کردند تا مراسم آغاز عملیات آن را در مهر ۹۰ برگزار کنند. بعد از رفتن رئیس‌جمهور مسئولان هم به دفاتر کارشان برگشتند. هر چند کارگران جسته گریخته کمی کار می‌کردند اما این پروژه با گذشت سه سال کاملا تعطیل شد تا همه باور کنند حرف هیچ کس حرف نیست. دولت یازدهم و دوازدهم هم کاری از پیش نبرد تا این که در جریان سفر هیات دولت سیزدهم به لرستان و قرارگرفتن پروژه راه‌آهن این استان در فهرست پروژه‌های سفر، بار دیگر امید به تکمیل این پروژه ریلی قوت گرفت تا ظرف سه سال و در دولت سیزدهم به مرحله افتتاح برسد.

تحول شگرف در حوزه‌های مختلف
هم‌اکنون ۱۵۵ کیلومتر از خطوط ریلی کشور در حالی از لرستان می‌گذرد که بجز شهرستان دورود سایر شهرهای استان با وجود قرارگرفتن در مسیر کریدورهای اصلی جاده‌های کشور هنوز ایستگاهی ندارند و قطاری از آنجا عبور نمی‌کند. راه‌آهن دورود تا خرم آباد ۱۲۱ کیلومتر و شامل ۲۰ پل بزرگ، ۲۵۶ پل کوچک و ۱۸ دستگاه تونل است و ۳۵کیلومتر از کل مسیر را پل و تونل تشکیل می‌دهد که این رقم حدود ۳۰ درصد از پروژه است. آن طور که در روزهای اول اجرایی‌شدن پروژه مطرح شد، قرار بود طویل‌ترین تونل ریلی کشور و منطقه به طول ۴۶۰۰ متر در این مسیر ساخته شود. همچنین هفت ایستگاه در مسیر این خط آهن قرار دارد که با ساخت و تکمیل و بهره‌برداری از آنها، نه‌تنها لرستان بلکه کل کشور متحول می‌شود. خط آهن خرم‌آباد - دورود بخش‌های دیگری در بروجرد، الیگودرز و پلدختر به اندیمشک دارد که باید حتما تکمیل شود که به سرانجام‌رسیدن این طرح نقش موثر و شگرفی در بخش‌های مختلف به‌خصوص در حوزه صنعت، محصولات کشاورزی، صنایع و صنعت گردشگری خواهد داشت.

موانع هستند و نیستند!
راه‌آهن لرستان جزو هفت ابرپروژه برتر کشور قرار گرفته که سه میلیارد دلار از محل تهاتر نفت برای آن در نظر گرفته شده و بالاترین رقم با ۱.۲میلیارد دلار مربوط به آن است. وقتی در آذر ۱۴۰۰ حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی در سفر استانی خود به لرستان رفته بود در دیدار با اقشار مختلف مردم این منطقه تاکید کرد مساله ریل و راه‌آهن باید جزو مصوبات سفر باشد چرا که این قضیه سال‌ها پیش باید حل می‌شد، نه این که امروز موجب نگرانی مردم شود. در آن زمان رئیس‌جمهور تاکید داشت باید زمان‌بندی اجرای راه‌آهن دورود- خرم‌آباد در عرض ۱۰روز مشخص شود، زیرا این پروژه جزو موارد حقه مردم لرستان و از عقب‌ماندگی‌هایی به شمار می‌آید که باید در کمترین زمان جبران شود. از آن زمان پیگیری‌های بسیاری در خصوص راه‌آهن لرستان و اجرای مصوبه سفر رئیس‌جمهور صورت گرفت اما مسائل حقوقی، اسنادی و البته تامین اعتبار مالی موجب طولانی‌شدن روند شد. هر چند در این مدت بازدیدهای متعددی صورت گرفت و روش‌های مختلفی برای تامین اعتبار مورد بررسی قرار گرفت اما واقعیت این است که هنوز کاری انجام نشده و همچنان مسئولان فقط روی حرف خودشان که «موانع برطرف شده است» تاکید دارند و دیگر هیچ!

پروژه‌ای منحصربه‌فرد
سال ۱۴۰۰ زنده‌یاد رستم قاسمی، وزیر وقت راه و شهرسازی دولت سیزدهم با سفر به لرستان از کارگاه دو پروژه راه‌آهن دورود - خرم‌آباد - اندیمشک و دورود - بروجرد - ملایر بازدید و اذعان کرد راه‌آهن دورود – خرم‌آباد یکی از پروژه‌های مهم کشور و علاوه بر این که یکی از خواسته‌های مردم استان است، یک پروژه ملی و جزو کریدورهای اصلی راه‌آهن کشور به شمار می‌رود. به گفته وزیر، این پروژه بسیار سخت و ویژه است چرا که کمتر راه‌آهنی در کشور وجود دارد که ۳۰ درصد آن را تونل و ابنیه بزرگ تشکیل دهد با این حال پیش‌بینی می‌شود ظرف سه سال به اتمام برسد. وی به کمبود اعتبار طرح راه‌آهن خرم‌آباد صحه گذاشت و تایید کرد این پروژه در سال‌های گذشته به علت مشکلات مالی تقریبا تعطیل بوده است، البته مرحوم قاسمی همان موقع این قول را هم داد که اعتباراتی با سفر استانی رئیس‌جمهور به این طرح تخصیص می‌یابد. اما عمرش کفاف نداد تا بگوید اعتبارات از کجا تامین و کارها چطور عملیاتی خواهد شد.

اتصال ایران به ایران
لرستان از نظر موقعیت جغرافیایی و قرارگیری در مسیر ترانزیتی شمال به جنوب و شرق به غرب کشور، جایگاه ممتازی در صنعت حمل و نقل دارد اما تاکنون به دلیل فقدان زیرساخت‌های ریلی، آن طور که باید نقش چندانی در این زمینه ایفا نکرده است.از مجموع بیش از ۸۰۰۰ کیلومتر راه ایجادشده در لرستان، بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر روستایی است و حدود ۲۰۰۰ کیلومتر مابقی هم این استان را به خوزستان، کرمانشاه، همدان، ایلام، مرکزی، اصفهان و چهارمحال و بختیاری وصل می‌کند.
اما احداث راه‌آهن و اتصال لرستان به شبکه سراسری خطوط ریلی، علاوه بر افزایش ایمنی و راحتی در تردد، موجب تحول صنعت حمل و نقل این استان خواهد شد و اتصال تهران و نیمه شمالی کشور به بندر امام‌خمینی (ره) در جنوب را تسهیل می‌کند. با این تفاسیر با این که سال‌هاست در مورد این پروژه صحبت می‌شود و حتی دولت سیزدهم هم عنوان کرد یکی از طرح‌های مهمش در لرستان تکمیل راه‌آهن آن است، اما هنوز اتفاق خاصی در این زمینه رخ نداده است.

مشکلات روی زمین‌مانده
طی یک دهه اخیر پروژه راه‌آهن لرستان با دو مشکل اساسی روبه‌رو بوده. نخست قراردادی که با پیگیری استاندار و نمایندگان و مدیران قرارگاه خاتم‌الانبیا و همکاری سازمان برنامه و بودجه باید حل می‌شد و مشکل دوم هم مثل تمام پروژه‌های دیگر، تامین اعتبار برای آن. طی دو سال اخیر استاندار لرستان برای حل مشکل قراردادی این پروژه بیش از ۱۰ بار به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مراجعه کرده است. مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنای حمل و نقل می‌گوید: «ریشه اصلی توقف پروژه، مشکل قرارداد آن بود که پس از حل مساله، قرارداد ابتدا به وزارتخانه و بعد به قرارگاه خاتم ابلاغ شد.» به گفته خیرا... خادمی، در بحث مالی هم تأمین اعتبار پروژه در قالب سایر منابعی که در اختیار وزیر راه بود پیش‌بینی شد و از محل منابع تهاتری که در اختیار است منبع خوبی در کنار بودجه خود پروژه اختصاص یافته است. مرحله اول این اعتبارات هم ابلاغ شده و امید است مراحل بعدی که مصوب شده نیز پرداخت شود. بر همین اساس در سال ۱۴۰۱ باید ۷۰۰ میلیارد تومان به لرستان می‌رسید.

۳ سال بی‌پایان
انگار این سه سال زمان برای اتمام راه‌آهن لرستان تمامی ندارد. از وزیر فقید دولت سیزدهم که در سال ۱۴۰۰ گفت پروژه در عرض سه سال نهایی شده و به بهره‌برداری می‌رسد، گرفته تا معاون وزیر راه و شهرسازی که سال ۱۴۰۱ عنوان کرد: «حداکثر زمانی که سازمان برنامه و بودجه برای تکمیل مسیر ریلی دورود- خرم‌آباد داده‌ ۴۰ ماه است و باید در این مدت پروژه را تکمیل کنیم و تحویل دهیم.» معاون عمرانی استانداری لرستان چند روز پیش در‌جلسه بررسی پروژه‌های عمرانی با حضور علی نیکزاد، نایب‌رئیس مجلس در پلدختر گفت: «راه‌آهن دورود- خرم‌آباد بعد از سال‌ها تعطیلی با پیگیری‌های متعدد و تأمین منابع مالی دوباره فعالیت خود را شروع کرده و امیدواریم طی سه سال آینده به بهره‌برداری برسد.»
اما احمدرضا دالوند حرف‌های دیگری هم زد که کمی تامل‌برانگیز بود. به‌خصوص وقتی که گفت:«به زودی در سفر دوم رئیس‌جمهور به لرستان راه‌آهن پلدختر- اندیمشک کلنگ‌زنی خواهد شد! » یعنی عملا همه چیز به روز اول برگشت و کارها باید از ابتدا شروع و مسئولان به خانه کلنگ‌زنی برگردند.