جنایت به روایت شکنجه‌گران ساواک

روایت‌هایی از ساواک، سازمان‌های مربوط به آن، عوامل و عناصر آن و مأموریت‌های ویژه‌اش به خصوص بررسی فعالیت‌های امنیتی و شکنجه و بازجویی توسط اداره سوم ساواک که ثابتی رئیس آن بود، در این مستند نشان داده می‌شود. این مستند به تهیه‌کنندگی احمد شفیعی در خانه مستند انقلاب اسلامی تهیه شده و اجرای طرح و کارگردانی آن در دست ایمان گودرزی است. نویسنده برنامه علی قاسمیان است و گویندگی روی تصاویر توسط داوود نماینده انجام شده و از شبکه مستند پخش می‌شود. ضمن بررسی جزئیاتی از این مستند، با احمد شفیعی، تهیه‌کننده آن هم گفت‌وگو کرده‌ایم.

احمد شفیعی، مستندسازی است که تاکنون کارهای بسیاری در حوزه انقلاب و تاریخ انجام داده‌است. او حالا سراغ سوژه‌ای رفته که این روزها به واسطه تطهیر برخی چهره‌های ساواک، دوباره داغ شده‌است. شفیعی تهیه‌کننده فرزند CIA در خصوص جزئیات این مستند به جام‌جم می‌گوید: این مستند از زبان خود کسانی است که یک دوره در ساواک بودند. به همین دلیل می‌تواند برای مخاطب باورپذیر باشد و نشان دهد در آن دوره به چه شیوه‌هایی سعی می‌کردند انقلاب مردمی را مهار کنند و نگذارند پیشرفت کند.

وی ادامه می‌دهد: در این مستند روش‌های خشن و غیرانسانی ساواک و تلاش‌شان برای آموزش به سرویس‌های اسرائیلی بیان می‌شود. به نظرم این ویژگی‌های مستند باعث می‌شود مخاطب با آن ارتباط برقرار کند. ما در این مستند تلاش کردیم سراغ افرادی برویم که خودشان بازپرس و شکنجه‌گر ساواک بودند. هماهنگی‌های آنها هم با خود آقای گودرزی، کارگردان بود.

به گزارش جام‌جم، مستند فرزند CIA به بررسی چرایی و چگونگی و نحوه پیدایش سازمان مخوف ساواک اشاره می‌کند که چگونه جای خود را در پازل امنیتی دستگاه حکومت پهلوی دوم باز کرد. این مستند حاوی روایت‌هایی از ساواک، سازمان‌های مربوط به آن، عوامل و عناصر آن و مأموریت‌های ویژه‌اش خصوصا بررسی فعالیت‌های امنیتی و شکنجه و بازجویی توسط اداره سوم ساواک، اداره امنیتی داخلی و رئیس مشهور آن پرویز ثابتی است.

ازجمله مهم‌ترین نکات در چارچوب روایت‌های این مستند، گفت‌وگو و مصاحبه با عواملی است که در ساواک مشغول به فعالیت بوده و حتی با مشغولیت‌هایی چون بازجویی و شکنجه در این سازمان فعالیت می‌کرده‌اند. درواقع مستند فوق تلاش کرده سراغ چرایی ساواک برود. اما ازجمله جذابیت‌هایی که این مستند دارد، روایت درست و واقعی از چهره‌ای ساواکی به نام پرویز ثابتی است. این مستند به‌طور تدریجی پس از مقدمه مستند سراغ یکی از مهم‌ترین عوامل ساواک می‌رود. ثابتی، رئیس حساس‌ترین و برجسته‌ترین اداره کل ساواک یعنی اداره سوم بود که کارش را متمرکز کرده‌بود روی امنیت داخلی. ازجمله روایت‌هایی که در ادامه مطرح می‌شود، شخصیت و اثرگذاری ثابتی در بمب‌گذاری ساختمان مرکزی شهربانی کل کشور است. این اقدام با هدف ضعیف جلوه دادن شهربانی در تأمین امنیت حتی ساختمان مرکزی‌اش با هدایت ثابتی رخ داد که به‌دلیل انفجار زودهنگام بمب در ساختمان و کشته شدن فردی که عامل وی بود، بی‌نتیجه ماند. این مستند در طول خط روایت بیشتر به شخصیت ثابتی می‌پردازد و درواقع نقش و تمرکز ویژه خط داستانی روی شخصیت اوست. در عین حال، در آشنایی با محل ساختمان کمیته مشترک ضد‌خرابکاری ــ موزه عبرت فعلی ــ این مستند به تاریخچه ساخت ساختمان کمیته مذکور می‌پردازد که آلمانی‌ها در دوره پهلوی اول در سال۱۳۱۱ آن را با معماری پیچیده‌ای می‌سازند. این ساختمان به موارد مختلف شهره است ازجمله این‌که کسی نتوانسته از آن فرار کند.

رد پاهای موساد

مستند فرزند CIA به معرفی مهم‌ترین شکنجه‌گرها و بازجوهای ساواک مانند اسامی‌ای موسوم به حسینی، آرش، رسولی عضدی و تهرانی می‌پردازد که دوره‌های آموزشی خود را در آمریکا و اسرائیل گذرانده بودند. بر مبنای سایر روایت‌ها روشن می‌شود که ردپای آموزش‌ها و هدایت‌های عوامل سیا و موساد در سایر جنبه‌ها و مواد آموزش‌داده‌شده، به عوامل ساواک نیز وجود داشته است. مستند فوق، ضمن اشاره به نقش شهید اندرزگو و گره سختی که او با اقدامات و مبارزات خود در دایره مأموریت‌های ساواک برای دستگیری خود ایجاد کرده بود اشاره می‌کند. ازجمله مهم‌ترین نکته در این مستند و در این بخش از روایت گفت‌وگو و مصاحبه با شخص مسئول عملیات دستگیری شهید اندرزگو است. وی که افسر ارتشی مأمور به ساواک بوده و البته دستش به خون هیچ بی‌گناهی آلوده نشده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توسط دادگاه انقلاب تبرئه می‌شود به‌عنوان یک ناظر مستقیم درباره نحوه شهادت شهید اندرزگو پس از توضیح مقدماتی درباره جزئیات عملیات شناسایی وی در شهر مشهد به همراه دوربین مستند به کوچه سقاباشی در مشهد که حالا به خیابان شهید قادری تغییر نام داده است رفته و از همان محل به روایت نحوه شهادت شهید اندرزگو اشاره می‌کند.

شکنجه‌های ساواک، هم‌ردیف با گوانتانامو

مستند فرزند CIA با بیان این نکته که بیش از ۵۰ روش شکنجه در ساواک وجود داشته با فردی به‌نام علی‌اکبر دهقانی که بازجو و شکنجه‌گر ساواک بوده مصاحبه می‌کند. او ضمن بیان این نکته که شکنجه در ساواک روی فردی در اصطلاح نمی‌شکست و اطلاعات نمی‌داد حدومرزی نداشت، اضافه می‌کند این گونه نبوده است که اگر یک روش روی یک زندانی جوابگو نبود و اعتراف نمی‌کرد او را رها می‌کردند بلکه روش شکنجه به‌کاربرده‌شده را تشدید می‌کردند. ازجمله روش‌های شکنجه در کمیته مشترک شلاق‌زدن با کابل برق به کف پای زندانی بوده که به گواه یکی از زندانی‌ها که مستند با وی مصاحبه کرده پس از شکنجه با شلاق زندانی بسیار تشنه می‌شده و به وی یک پارچ آب می‌دادند و سپس با بستن مجرای ادرار زندانی با هدف انسداد آن و بستن او به نرده‌های محوطه دایره‌ای‌شکل مسیر بیرونی زندان از رفتن او به توالت ممانعت می‌کردند که این اقدام به درد بسیار شدید کلیه‌ها منجر و پس از آن‌که زندانی به‌ناچار در همان‌جا مجبور به تخلیه ادرار می‌شده او را مجبور به لیسیدن نقطه خیس از ادرار می‌کردند!

برخی ملاحظات

مستند فرزند CIA به‌خوبی و از ابتدا دست به روایت می‌زند و سوار بر جریان تاریخی، مخاطب را با خود همراه می‌کند. درواقع این اثر با ترکیب روایت‌های تاریخی با سابقه و تاریخچه و عملکرد سازمان ساواک، شکلی تحلیلی و توصیفی تنویرگونه در قالب تحلیل کاربردی تاریخی را در روایت‌های خط داستانی خود ایجاد کرده است. نکته دیگر این‌که، جزئیات موجود در محتوای این مستند به‌خوبی نشان می‌دهد که حجم قابل‌توجهی از تضییع و نقض حقوق‌بشر در کمیته مشترک ضدخرابکاری توسط ساواک رخ داده است. همچنین، این مستند ازجمله آثاری است که به‌طور ویژه به شخصیت و روش پرویز ثابتی و مشی او، هم در دوران پیدایش ساواک و هم در گفت‌وگوی او با شبکه صدای آمریکا در مدتی پیش می‌پردازد. این شخصیت از آن جهت بسیار مشکوک و سؤال‌برانگیز است که وی طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی صرفا به نگارش و انتشار کتاب «در دامگه حادثه» می‌پردازد و پس از آن از انظار عمومی و رسانه‌ها محو می‌شود تا اخیرا که همزمان با نشست جمعیت و عناصر جریان ضدانقلاب فعال در آشوب‌های چند ماه گذشته در مونیخ از لس‌آنجلس آمریکا خود را نمایان کرده و در اقدامی بی‌سابقه پس از یک سکوت طولانی، چهره تازه او در رسانه‌ها منتشر شده است. نباید فراموش کرد که ثابتی، رئیس یکی از مخوف‌ترین و متوحش‌ترین بخش‌های ساواک بوده است که اتفاقا تحصیلکرده رشته حقوق است و با توجه به سوابق اعمال جنایت‌های تحت مدیریت او در ساواک، این مسأله در تضاد با مسائل حقوق بشری است. ثابتی دارای یک هویت رسمی سه‌ملیتی اسرائیلی، ایرانی و آمریکایی است که در نوع خود محل بسیاری از پرسش‌ها و طرح مسائل امنیتی است. او همزمان با اجتماع ضدانقلاب در مونیخ از دور بودن از رسانه‌ها فاصله گرفته و حضور خود را در رسانه‌ها با انتشار عکسش علنی کرده است. به همین دلیل است که باید مستند فرزند CIA را در نشان‌دادن چهره واقعی او موثر دانست. این مستند با ریتمی مناسب، فضای مخوف و وحشت حاصل از ساواک و اقداماتش را در بستر خط داستانی خود جاری می‌کند.

روزنامه جام جم