نگرانی آمریکا از افزایش مبادلات غیردلاری

یکی از موضوعاتی که در این سفر مورد تبادل نظر قرار گرفت، مربوط به استفاده از واحد پول یوآن چین و ریال ایران در مبادلات فیمابینی است. در خصوص این موضوع روزنامه جام‌جم گفت‌وگویی با پروفسور جان دان، استاد دانشگاه کمبریج انگلستان انجام داده است. جان دان، استاد کنونی دانشگاه کمبریج انگلستان بوده که سابقه تدریس در دانشگاه هاروارد آمریکا را نیز دارد.

طی سال‌های اخیر دلارزدایی از سوی کشورهای مختلف ازجمله چین و روسیه دنبال می‌شود. حتی کشورهای سازمان همکاری شانگهای به‌دنبال مبادلات با ارز بومی هستند. این موضوع را در جریان سفر اخیر رئیس جمهور ایران به چین نیز مشاهده کردیم. نظر شما در این خصوص چیست؟

دلار به‌دلیل وزن زیاد اقتصاد آمریکا، عنصر اساسی نظم اقتصادی بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم بود. به عبارت بهتر، قدرت دلار پس از فروپاشی ساختار طلامحور(معامله بر مبنای طلا) در نظام بین‌الملل قوت گرفت و پس از جنگ جهانی دوم، این روند به نقطه اوج خود رسید. اما طرح موضوع دلارزدایی در معاملات بین‌المللی طی سال‌های اخیر جدی‌تر شده است و همین موضوع، می‌تواند مولد چالش‌هایی برای آمریکا باشد. این امر آزادی مانور اقتصادهای غیردلاری را تا حد زیادی افزایش می‌دهد، البته اگر آنها به سیستم‌های ارز جایگزین که توسط شرکای تجاری بین‌المللی پذیرفته شده‌اند، دسترسی داشته باشند. همچنین مکانیسم‌های مبادلاتی که وابسته به دلار نباشد، می‌تواند قدرت مانور اقتصادهای غیردلاری را افزایش دهد و کشورها را از زیر سیطره مکانیسم مالی دلار محور خارج کند. بنابراین، نارضایتی آمریکا در خصوص شکل‌گیری ایده انجام مبادلات بین بانکی، اعتباری و تجاری مشترک و دوجانبه میان کشورها بر مبنایی غیر از دلار، قابل درک است. خصوصا این‌که امروز این موضوع، اندک اندک از جنبه ایده‌پردازی خارج شده و شکل عملیاتی‌تری به خود گرفته یا خواهد گرفت.

به نظرمی رسد مقامات چینی که به‌دنبال افزایش قدرت هژمونی اقتصادی خود در جهان و تبدیل شدن به قدرت برتر اعتباری و اقتصادی در نظام بین‌الملل هستند، روی موضوع دلارزدایی در معاملات خارجی خود تاکید زیادی دارند. حتی رئیس جمهور چین در سفر اخیر خود به عربستان نیز موضوع تبادل انرژی میان ریاض و پکن را براساس واحد پولی چین یعنی یوآن مطرح ساخت. چه تحلیلی در این خصوص دارید؟

اگر کشورهایی که با چین به مبادله می‌پردازند، آمادگی لازم را برای انجام مبادلات غیردلاری داشته باشند، قطعا این روند می‌تواند عملیاتی شود، بنابراین در اینجا فقط اراده چین کافی نیست و کشورهایی که در قالب همکاری‌های چندجانبه و همکاری‌های دوجانبه مالی و اعتباری با پکن وارد مذاکره و تعامل می‌شوند نیز باید ارائه لازم برای عبور از معاملات دلارمحور را داشته باشند. به عنوان مثال،عربستان سعودی و برخی کشورهای عربی که توسعه اقتصادی خود را بر اساس مبادلات تجاری تنظیم کرده‌اند، قطعا در برابر درخواست چینی‌ها در خصوص انجام مبادلات غیردلاری مقاومت‌هایی صورت خواهند داد. برخی معتقدند تجارت گسترده چین با ایران و حتی اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس با یوآن ضربه سختی به آمریکا و سلطه دلار وارد خواهد آورد. البته این موضوع باید به صورتی جدی‌تروگسترده‌تر مورد بررسی قرار گیرد. به عنوان مثال، عربستان سعودی در تنظیم مناسبات تجاری خود و چین، قطعا نگاهی نیز به مناسبات خود با واشنگتن و تل‌آویو خواهد داشت.

بهره برداری از وزن چین در معادلات جهانی

کاملا مشخص است ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر جهان، نسبت به ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی چین آگاه است. ایران با استناد به همین منطق و در راستای پاسخ‌دهی به برخی نیازهای اقتصادی و اعتباری خود(خصوصا در عرصه روابط بین‌الملل و بر اساس همکاری‌های جمعی)، روند عضویت نهایی خود را در سازمان همکاری‌های شانگهای پیگیری کرد و اکنون نیز مراحل اجرایی و عملیاتی آن را طی می‌کند. ایران اکنون به سازمان همکاری‌های شانگهای پیوسته است تا ببیند در طول زمان چه نتیجه‌ای می‌تواند از عضویت درآورد. این کشور مانند هر کشور دیگری از وزن چین در امور جهانی و اقتصاد جهانی آگاه است و رابطه‌ای عمیقا خصمانه با آمریکا دارد.به نظر من، این‌که ایران چقدر بتواند از سازمان همکاری شانگهای بهره‌مند شود، عمدتا به موفقیت آینده اقتصاد چین و وضعیتی که دولت و اقتصاد روسیه در زمان پایان جنگ اوکراین در آن قرار خواهند گرفت بستگی دارد.

روزنامه جام جم