«گردشگری ورزشی» واژه‌ای نامفهوم برای مسئولان

حالا صنعت 10هزار میلیارد دلاری گردشگری توانسته رونق بسیاری از زیرمجموعه‌هایش را به همراه داشته باشد و روند توسعه آن به گونه‌ای است که اکثر کشورهایی که به ضرورت و اهمیت آن پی برده‌اند سعی در پیشی‌گرفتن از دیگران هستند. به عقیده کارشناسان، در آینده‌ای نزدیک، گردشگری سلامت سهم بالایی از درآمد صنعت گردشگری را به خود اختصاص خواهد داد و می‌تواند بسیاری از امور را تحت کنترل خودش درآورد.

با این اوصاف بسیاری از مسئولان در ایران هنوز با واژه «گردشگری ورزشی» بیگانه‌اند و سند این ادعا همین که حتی برنامه‌ای برای استفاده از رویداد بزرگ جام جهانی در همسایگی خود نداریم، چه برسد به طرح و ایده‌ای برای برگزاری و میزبانی از مسابقات ورزشی در چنین سطحی.

گردشگری نه‌تنها یک عامل رشد اقتصادی است، بلکه بستری برای نیل به اهداف توسعه نیز به شمار می‌رود و حالا در این مسیر، گردشگری ورزشی توانسته طی چند سال اخیر جای ویژه‌ای برای خود باز کند.

گردشگری ورزشی به سفرهایی گفته می‌شود که تماشای یک مسابقه‌ ورزشی یا شرکت در چنین مسابقاتی را در بر می‌گیرد. گردشگری ورزشی یکی از زیرمجموعه‌های گردشگری و صنعت توریسم است که روز به روز در حال گسترش و پیشرفت است و بر تعداد طرفداران آن افزوده می‌شود. اما در ایران انگار هنوز بسیاری از مسئولان با این واژه بیگانه هستند، چه برسد به این‌که بخواهند طرح و برنامه‌ای برای رونق و استفاده از آن ارائه یا با میزبانی از مسابقات بزرگ، نگاه‌ها را به سمت خود جلب کنند.

حرکت سرمایه‌ها به سمت گردشگری سلامت

کافی است نگاهی به تلاش کشورها برای میزبانی و برگزاری انواع مسابقات ورزشی بیندازیم. اصلا مهم نیست این مسابقات در چه سطحی و چه فصلی باشند. از مسابقات تک‌رشته‌ای مثل کشتی و والیبال و فوتبال گرفته تا جام‌های قاره‌ای و بین قاره‌ای و جهانی و المپیک و....یعنی هر بهانه‌ای می‌تواند دلیلی برای برگزاری یک دوره مسابقات باشد.

حالا کاملا مشخص است که در بین دولتمردان و در سطحی بالاتر، رقابتی بسیار سنگین برای به‌دست‌آوردن میزبانی بازی‌های بین‌المللی ورزشی از جمله جام جهانی و المپیک ایجاد شده است.

مسئولان صنعت گردشگری در اکثر کشورها به این مسأله ایمان آورده‌اند که هرچه در زمینه صنعت گردشگری ورزشی کشورشان سرمایه‌گذاری دقیق‌تر و کامل‌تری داشته باشند حاصل بسیار بهتری خواهند داشت.

به عنوان مثال قطر برای به دست‌آوردن امتیاز برگزاری یکی از این بازی‌های بین‌المللی یعنی جام جهانی فوتبال، متعهد شد درجه حرارت محیطی ورزشگاه‌های خود را به گونه‌ای کنترل کند که آب و هوای نسبتا گرمش شرایط را برای بازدیدکنندگان و ورزشکاران این بازی‌ها دشوار نکند. بنابراین اهمیت برگزاری این بازی‌ها برای کشور قطر آن‌قدر مهم است که حاضر به پذیرفتن چنین تعهد سنگینی شده است.

صنعت گردشگری ورزشی با رشد سریع و چشمگیر خود در دهه‌های اخیر توانسته درآمدی بالغ بر 4500 میلیارد دلار برای دست اندرکاران این شاخه از صنعت توریسم حاصل کند که باعث تعجب و حیرت مدیران آن شده است. این صنعت که در ابتدا هرگز تصور رسیدن به چنین موقعیتی را نداشت امروزه توانسته درصد بالایی از درآمد کل صنعت گردشگری بین‌المللی را در جهان به خود اختصاص دهد و خود را به 5000 دلار نزدیک کند.

بی برنامگی حتی برای جام جهانی

در حالی دنیا به رقم 10هزار میلیارد دلار درآمد از صنعت گردشگری می‌رسد و تقریبا نیمی از آن به گردشگری ورزشی تعلق دارد که سهم ایران از گردشگری ورزشی در حد صفر است.

از بی‌برنامگی در حوزه گردشگری ایران همین بس که سال‌های سال است مسئولان از ظرفیت‌های عظیم صنعت گردشگری حرف می‌زنند اما هنوز برنامه مشخصی برای جذب توریست و نحوه ماندگاری آنها در استان‌های کشور که هر کدام‌شان دنیایی از آثار و بناهای تایخی و طبیعی و جذابیت‌های گوناگون را در دلشان جای داده‌اند، ارائه نشده است.

وقتی معلوم شد قطر میزبان جام جهانی فوتبال شده، ناگهان گروهی بدون بررسی وضعیت موجود به فکر افتادند تا مسافرانی که قرار است به‌عنوان تماشاگر مسابقات وارد این کشور شوند را جذب کنند.

بی‌شک جام جهانی در کنار اهمیتی که در بخش ورزش دارد ظرفیت‌های بی‌نظیر اقتصادی ایجاد می‌کند که کشورهای مختلف در رقابت برای تصاحب این فرصت‌ها هستند و در این میان نقش ایران کمرنگ‌تر از همیشه است.

حالا که روزشمار شروع جام جهانی به آخرین اعداد خود نزدیک می‌شود، میلیون‌ها بلیت به فروش رفته و اغلب کشورهای منطقه برای استفاده از ظرفیت‌های این اتفاق بزرگ برنامه‌ریزی ویژه‌ای کرده‌اند.

در این میان ایران و 31 استان آن و به‌خصوص استان‌های جنوبی از جمله مهم‌ترین مناطق اقتصادی و گردشگری هستند که می‌توانستند حداقل ذره‌ای از دلارهای سرگردان را به خود اختصاص دهند اما باید اعتراف کرد ما نه‌تنها برنامه‌ای برای گردشگری ورزشی نداریم بلکه برای بهره‌مندی از برنامه‌ریزی‌های کلان دیگران هم ایده‌ای نداریم.

به عنوان مثال، خوزستان تنها استان کشور است که سه اتاق بازرگانی دارد و از طرفی یک منطقه آزاد در آنجا قرار دارد. همچنین با توجه به شرایط جغرافیایی و وجود فرودگاه‌های بین‌المللی آبادان ، اهواز و بنادر مهم و دارای امکانات مناسب، زیرساخت‌های حمل و نقل ترکیبی این استان می‌توانست برای مهم‌ترین رویداد ورزشی جهان بیشترین بهره را ببرد.

با این تفاسیر هنوز برنامه مشخصی برای حضور فعالان اقتصادی خوزستان برای رویداد جام جهانی قطر اعلام نشده است.

رویدادی که فعالان اقتصادی قاره‌های دیگر به دنبال معرفی فرصت‌های کسب و کار خود هستند اما در خوزستان هیچ اقدامی برای بهره‌برداری از آن انجام نشده است.

ورزش و تحول بزرگ اقتصادی

دکتر سالومه گلنراقی معتقد است، توجه به گردش‌ها سبب می‌شود که تمایل برای انجام تفریحات ورزشی و به دنبال آن گردشگری ورزشی افزایش پیدا کند و یکی از مشخصه‌های این تغییر فکر این است که کلینیک‌های تناسب اندام با اهداف تجاری روزبه‌روز در حال گسترش هستند. این کلینیک‌ها بیشتر بر جنبه‌های فردی و شاید لذت‌گرایی ورزش تاکید دارند.

این کارشناس گردشگری با بیان این‌که در دنیای کنونی افراد بیشتر از گذشته به تفریحات و سرگرمی اهمیت می‌دهند به جام جم می‌گوید: در عین حال که شرکت در مسابقات ورزشی و پیروزی در آنها برای دسته‌ زیادی از افراد و دوستداران ورزش اهمیت دارد اما عده‌ی زیادی نیز بیشتر تمایل دارند تا فعالیت‌های ورزشی را برای تفریح و سرگرمی انجام دهند.

وی با اشاره به گردشگری ورزشی و تاثیرات آن بر بخش‌های مختلف تصریح می‌کند: گردشگری ورزشی گرچه مرزهای محدودی دارد اما بر بخش‌های مختلف نظیر اقتصاد، محیط زیست و فرهنگ تاثیرگذار است. بیشتر تحقیقات انجام شده در گردشگری رویدادهای ورزشی بر مسائل مالی و اقتصادی و تاثیرات این رویدادها بر کشور میزبان تمرکز داشته‌اند. سیاستمداران، برنامه‌ریزان و اقتصاددانان برای احیای اقتصاد محلی، بر گسترش گردشگری ورزشی تاکید دارند. این قسمت از گردشگری از آنجا که شامل دو بخش پرطرفدار و پرسود است بدون شک به بهبود شرایط اقتصادی یک جامعه کمک خواهد کرد. آمار و ارقام زیادی درباره‌ تاثیر رویدادهای بزرگ ورزشی بر اقتصاد مناطق گوناگون منتشر شده است. بررسی آنها این مسأله را ثابت می‌کند که رشد این بخش از صنعت گردشگری تحول اقتصادی را برای میزبان این رویدادها به همراه داشته است.

در حالی که تعریف دقیقی از گردشگری ورزشی در دست نیست و گروهی آن را همان صنعت گردشگری می‌نامند اما اکثر دست‌اندرکاران صنعت گردشگری معتقدند اگر صنعت گردشگری ورزشی را یک صنعت جدای از توریسم بدانیم، می‌توان آن را به سه قسمت عمده تقسیم کنیم.

اول، کسانی که در قالب تیم‌های ورزشی حرفه‌ای یا غیر حرفه‌ای سفر می‌کنند بعد، کسانی که ورزش را دوست دارند و ترجیح می‌دهند از تعطیلات خود در یک محیط ورزشی به‌عنوان تماشاگر استفاده کنند و نهایتا کسانی که سفر می‌کنند تا از امکانات توانبخشی پزشکی ورزشی بهره ببرند.

گردشگران ورزشی جزو هر کدام از این گروه‌ها که باشند، اشتراکاتی نیز با یکدیگر دارند. این گروه از گردشگران از نظر مالی قوی‌تر از دیگرگردشگران هستند و مدت زمان زیادتری را در سفر خود سپری خواهند کرد. به عبارت دیگر بیشتر از دیگران در مقصد خود اقامت خواهند کرد و اغلب این گردشگران بخش‌های دیگر این صنعت را به تحرک بیشتر وادار می‌کنند.

دکتر محمدرضا میراکبری، کارشناس حوزه گردشگری به جام جم می‌گوید: کافی ‌است سری به استان‌های مختلف ایران بزنیم تا معلوم شود گردشگری ورزشی در هیچ جای این کشور شناخته شده نیست. تک تک استان‌های کشور با توجه به جاذبه‌های طبیعی و اکوتوریستی فراوان‌شان هنوز از جایگاه مطلوبی در این زمینه برخوردار نیستند و این مستلزم توجه بیشتر به گردشگری ورزشی، ساخت استادیوم‌ها و سالن‌های ورزشی استاندارد و سایر زیر ساخت‌ها و استفاده از ظرفیت‌های گردشگری در جهت توسعه این حوزه است.

به گفته این کارشناس، نتایج تحقیقی که چند سال پیش در این باره صورت گرفت، نشان می‌دهد ایران با ظرفیت‌های طبیعی و جاذبه‌های سیاحتی و فرهنگی بسیار و داشتن آب و هوای به اصطلاح چهارفصل به‌عنوان کشوری توانمند در آماده سازی شرایطی مطلوب برای علاقه مندان به مسافرت‌های خارجی، می‌تواند قطبی مهم در صنعت توریسم به معنای عام و توریسم ورزشی در معنای خاص آن تلقی شود.

با توجه به شرایط اقلیمی مناسب استان‌ها می‌توان برخی ورزش‌ها را که نیازی به سالن یا استادیوم ندارند با فراهم کردن امکانات لازم احیا کرد و از طریق برگزاری مسابقات ورزشی گردشگران را به آنجا کشاند.

در کنار تمام مواردی که عنوان می‌شود، مدیریت صحیح، سرمایه گذاری و توجه بیشتر مسئولان در حوزه ورزش و گردشگری نیاز اول برای رسیدن به جایگاه ویژه در این عرصه است.

نتایج یک پژوهش دانشگاهی نشان می‌دهد، ایران از توسعه‌ای که شایسته آن است، برخوردار نبوده که از دلایل مهم آن باید به آماده نبودن بسترهای اقتصادی برای جذب سرمایه گذاری در زیرساخت‌های لازم و همچنین آگاهی نداشتن مسئولان نسبت به توریسم ورزشی و درآمدهای ناشی از آن اشاره کرد.

اما نگاهی به استان‌های مختلف نشان می‌دهد هر منطقه دارای ظرفیت‌های زیادی ‌است که به‌دلیل مدیریت نادرست یا شناخت نداشتن مسئولان از گردشگری ورزشی مغفول مانده‌اند.