لذت تماشای رنج

معنای این ادعا آن است که به‌هردلیل و از هر منظری هم که به این موضوع نگاه کنیم دچار یک عمل غیراخلاقی شده‌ایم.

هرچند این گفته تام ریگان بیشتر در رابطه با نگهداری از حیوانات‌خانگی استفاده شده اما این موضوع وقتی هولناک می‌شود که بدانیم بازار خرید و فروش حیات‌ وحش حالا در ایران پررونق‌تر از گذشته شده، آن‌قدر که همین دیروز سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس ایران وضعیت قاچاق حیات‌وحش کشور را «رهاشده» توصیف کرده و گفته اگر به یافت‌آباد (بازار آزادگان) مراجعه کنید انواع حیوانات «غیرمتعارف» از مار پیتون گرفته تا شیر هندی را می‌توانید خریداری کنید.

حالا مدت‌هاست فروشندگان حیوانات دیگر به سگ‌وگربه‌های معمولی بسنده نمی‌کنند چراکه به نظر می‌رسد نگهداری از این حیوانات برای نمایش در فضای مجازی دیگر تمایزی ایجاد نمی‌کند و این تمایز با داشتن حیوانات عجیب‌تری ایجاد می‌شود.

از محبوب‌ترین حیوانات برای این جماعت می‌توان به «ایگوانا» اشاره کرد؛ یک مارمولک معمولی با جثه‌ای بزرگ که کم‌تحرکی‌اش او را به حیوان مورد علاقه نگهداری تبدیل کرد! اما حالا ایگواناها هم با آن ظاهر اژدهاگونه‌شان دیگر بازاری ندارند، چراکه اوضاع وخیم قاچاق حیات‌وحش در ایران رسیده است به گربه‌سانان عظم‌الجثه‌ای همچون ببر، پلنگ و شیر.

همین چند روز پیش ویدئویی دست‌به‌دست می‌شد از حضور یک شیر واقعی در آپارتمانی در اصفهان که در میان خیل جمعیتی در یک مهمانی کلافه و هراسان است! شیوه مارکتینگ این افراد هم البته که قوی و عجیب است؛ تغییر نام برای این حیوانات به نوعی دانه‌پاشی برای خریداران محسوب می‌شود.

به‌عنوان‌مثال یکی از قربانیان تازه این حیوانات در ایران را با نام «ببر آپارتمانی» می‌شناسند یا از آن پراقبال‌تر باید به «میمون‌های مینیاتوری» اشاره کرد که با قیمت‌های چندده‌میلیونی خرید و فروش می‌شوند.

مار پیتون، توله‌خرس، هر پرنده‌ای که اراده کنید، کروکدیل، گرگ و حتی بچه‌کرگدن - مناسب برای استفاده در باغ‌وحش شخصی شما ـ به‌راحتی از بازارهای داخلی قابل خرید است.

رواج باغ‌وحش‌های خصوصی یکی از مصادیق امروزین تازه‌به‌دوران‌رسیده‌های نوکیسه‌ای است که سعی در ایجاد تمایز میان خود و دیگران دارند.

پلنگ رهاشده در قائمشهر که البته فرجامی جز مرگ نداشت هم یکی از قربانیان تازه افرادی است که باغ‌هایشان را مملو از حیوانات کرده‌اند! پیش از این هم موارد بسیاری بوده‌اند که ماجرای نگهداری از حیات‌وحش آنها رسانه‌ای شده بود.

از رهاشدگی وضعیت قاچاق حیات‌وحش در ایران که مورد اشاره نماینده مجلس هم قرار گرفته که بگذریم باید پرسید اساسا چه دلیلی در شکل‌گیری بازار تقاضای چنین حیواناتی وجود دارد؟ اردشیر منصوری، استاد فلسفه اخلاق دانشگاه تهران و فعال محیط زیست معتقد است: «اخلاق ناب ناظر بر حیوان معطوف به این است که حتی بارکشی معمول از حیوان هم غیراخلاقی است.»

با این سنجه اگر بخواهیم وضعیت‌مان را بسنجیم که اوضاع خراب است. همین است که منصوری به جام‌جم می‌گوید: «این شاید خیلی ایده‌آلیستی باشد اما فارغ از این نگاه، انسان‌ها معتقد بودند جابه‌‌جایی بار و اجسام سنگین یک ضرورت است و ما ناگزیریم این رنج را به حیوان وارد کنیم اما برای این کار حد و اندازه‌ای مشخص می‌کردند و رنج فوق‌طاقت به حیوان وارد نمی‌آوردند.»

وقتی معیارهای اخلاقی ناظر بر این است که حتی بارکشی بیش از اندازه یا حتی شیردوشی بیشتر از معمول به نوعی حیوان‌ آزاری است حالا بازاری در ایران رونق گرفته که اساسا حق حیات را از حیوانات سلب می‌کند.

اردشیر منصوری می‌گوید: «فارغ از رنج‌های ضروری که انسان به حیوان وارد می‌کرد چه در تغذیه و چه در بارکشی و انواع دیگر رنج‌ها اگر حتی با تسامح آن را قابل‌قبول بدانیم اما رنج ‌واردکردن به حیوان برای سرگرمی و ارضای حس تفریح با هیچ نظام اخلاقی پذیرفته نیست.»