برخی راویان جنبش «می‌تو» خودشان هم مقصرند

به گزارش جام جم آنلاین، علف‌زار فیلمی است که بحث‌های مخالف و موافق زیادی را برانگیخته است، اما درباره مضمون فیلم هرچه فکر کنید، نمی‌توانید منکر تأثیرگذاری سینمایی و دراماتیک آن شوید. به انگیزه اکران علف‌زار با کاظم دانشی به گفتگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

این‌که فیلم نخست یک کارگردان درامی دادگاهی و پرتنش با سوژه‌ای ملتهب باشد شما را نگران نکرد؟ از این جهت می‌گویم نگران، که آیا فکر نکردید حواشی چنین موضوع جنجال‌برانگیزی باعث می‌شود که این فیلم بشود فیلم اول و آخرتان!

به‌هیچ‌وجه. من دوست دارم آثارم در جامعه تاثیرگذار باشد. درست است ساخت فیلمی دادگاهی با چند قصه متفاوت و پیچیده که تمام آن‌ها در یکی از دادسرا‌های اطراف تهران اتفاق می‌افتد مشکل است، اما هدفم از فیلمسازی این است که معضلات اجتماعی را ترسیم کنم بلکه در پیشگیری از آن‌ها موثر واقع شود.

خیر، تازه فکر کردم کاش آزادانه‌تر فیلمنامه را می‌نوشتم و در بخش‌هایی از آن که خودم دست به خودسانسوری زدم این کار را نمی‌کردم.

به‌هرحال فیلم ما دچار ممیزی شد. هم قبل از اکران در جشنواره فجر و هم برای اکران عمومی که حدود یک دقیقه ممیزی خورد.

اتفاقا نه‌تن‌ها از این بابت اعتراض یا توبیخی ندیدم بلکه بسیار هم مورد استقبال قرار گرفتم. واقعیت این است که فرهنگ آقازادگی دیگر بخشی از ادبیات سیاسی ــ اجتماعی کشور ما شده و هم حاکمیت و هم مردم با آقازاده‌هایی که از موقعیت و جایگاه پدران‌شان سوءاستفاده می‌کنند، آشنا هستند. حتی خیلی از متهمان پرونده‌های دادگاه‌های اقتصادی همین آقازاده‌ها هستند که دادگاه‌هایشان علنی هم برگزار می‌شود.

به چرایی تفاوت نگاه و جهان‌بینی این دو خواهر در سکانس‌هایی پرداختم که پیش از اکران در جشنواره فجر حذف شد. سارا با پسر شهردار شهر ازدواج کرده و زندگی مرفهی دارد و شبنم که نسبت به موقعیت خواهرش دچار نوعی حسادت خواهرانه می‌شود رفتار‌ها و عملکرد‌های نابهنجاری از خود بروز می‌دهد و .... تمام این نکات را در دیالوگ‌هایی گنجانده بودم که، چون قرار بود مبحث خیانت در فیلم کمرنگ شود، دچار ممیزی شد.

نه. من بچه را به‌دلیل نگرانی و دغدغه‌ای که بابت نسل آینده دارم در فیلم گنجاندم. این‌که کمرنگ شدن پایبندی به اخلاق در بعضی خانواده‌های فعلی چه تاثیری بر نسل آینده می‌گذارد. چه‌بسا هرکدام از ما دیده یا شنیده‌ایم که چه کودکانی قربانی همین فروریختن و تزلزل بنیان خانواده‌ها شده‌اند. کودکان امروز و نسل فردا دغدغه من هستند. بار‌ها نگاه صفر و صدی بین متهم و شاکی را در فیلم‌هایی که یک بزه اجتماعی (قتل، تجاوز، سرقت و ...) را نشان داده‌اند مشاهده کرده‌ایم. از این منظر که متهم همیشه صددرصد مقصر و شاکی صددرصد بی‌گناه است! اما قوه قضاییه گاه تحلیل‌های آماری در این‌گونه پرونده‌ها به‌عمل‌می‌آورد که تقصیر را بین متهم و شاکی درصدبندی می‌کند و من سعی کردم در علف‌زار گویای این نکته باشم. وقتی خانواده‌ای به‌عنوان تفریح می‌رود در باغی که از امنیت کافی برخوردار نیست، مشروبات الکلی استفاده می‌کند و از حالت عادی و تعادل فکری خارج می‌شود بستر راحت‌تری را برای ارتکاب جرم مجرم پدید می‌آورد و همین نکات معضلاتی است که دست دستگاه قضا را برای قضاوت می‌بندد. کمااین‌که با تمام احترامی که برای جنبش «می‌تو» قائلم، اما در بعضی از روایت قربانیان آزار‌های جنسی خودشان هم مقصر هستند. این‌که فردی دارای تحصیلات و جایگاه اجتماعی معتبری باشد، دلیلی برای اعتماد تا آنجا که خانمی تنها به منزلش برود نمی‌شود. تحصیلات و شغل ربطی به خلقیات و سلامت روحی فرد ندارد. به‌هیچ‌وجه قصد تبرئه متجاوز را ندارم، اما به قول معروف احتیاط شرط عقل است و گاهی خود شخص با سهل‌انگاری باعث فراهم‌آوردن بستری مناسب برای وقوع جرم می‌شود. خانواده رکن اساسی جامعه است و اگر ما فضای خانواده‌ها را سالم‌تر کنیم قطعا آمار جرم و پرونده‌های جنایی پایین‌تر می‌آید.

ما که فیلم ملودرام اجتماعی درون‌خانوادگی نساختیم! وقتی فیلم جنایی و دادگاهی می‌سازیم لاجرم باید تا جای ممکن تمام ابعادش را مورد بررسی قرار داد و ابعاد این ماجرا هم ناخودآگاه تلخ‌است.

در جریان ساخت این فیلم سه مشاور حقوقی کنارم بودند و قوه قضاییه هم جزء به جزء فیلم را از نظر حقوقی بررسی کرد.

خب، متاسفانه هرچند کم، اما این اتفاق می‌افتد و بعضی از پرونده‌ها تحت تاثیر فشار‌های سیاسی یا ارتباطی (شخص صاحب‌نفوذی که اعمال فشار روی پرونده‌ای می‌کند) قرار می‌گیرد. اساسا وظیفه و ماهیت شکل‌گیری مکانی تحت عنوان «حفاظت» در قوه قضاییه همین است که جلوی این‌گونه تخلفات را بگیرد و انصافا هم در بسیاری از موارد موفق عمل می‌کند، اما همان‌گونه که خود قوه قضاییه هم مستحضر است در معدود مواردی ناکام می‌ماند. کمااین‌که سال گذشته ۲۰ قاضی را به جرم دریافت رشوه از کار برکنار کردند و حتی در انتهای داستان علف‌زار هم می‌بینیم که با دادستان برخورد می‌شود؛

 

سکانس پایانی مورد علاقه‌ام یک سکانس ۹ دقیقه‌ای بود که الان کاملا حذف شده. بار‌ها شنیده‌ام که منتقدان گفته‌اند پایان فیلم رها یا به نوعی ول شده و من کامل این نقد را قبول دارم. پایان‌بندی من در سناریو و اجرا اینی نبود که الان روی پرده سینما می‌بینید، اما بالاخره چاره‌ای نداشتیم. با وجود این علف‌زار فروش خوبی در سالن‌های سینما دارد و جزو فیلم‌های پرفروش اجتماعی از ابتدای سال تاکنون بوده است.

منبع: روزنامه جام جم