ضرورت برخورد جدی با تورهای هنجارشکن بدون‌مجوز

رئیس کل دادگستری مازندران در توضیح این اعمال مجرمانه گفته که آنها در جنگل پی‌رجه اقدام به نصب بنرهای شیطان‌پرستی و اعمال مجرمانه مانند شرب‌خمر، رقص مختلط و کشف حجاب کرده و توسط پلیس امنیت اخلاقی دستگیر شده‌اند و برایشان پرونده قضایی تشکیل شده است.

از ماجرای این گروه که بگذریم، سال‌هاست اجرای تورهای گردشگری غیرمجاز و هنجارشکنی که ارزش‌های عرفی، اخلاقی و فرهنگی جامعه محلی و بومی مناطق هدف گردشگری را رعایت نمی‌کنند، باعث دلخوری این جوامع و نگرانی شدید آنها از تغییر سبک زندگی فرزندان‌شان شده است.

گرچه پس از دستگیری تور هنجارشکن جنگل پی‌رجه، حجت‌الاسلام اکبری، رئیس کل دادگستری مازندران تاکید کرده ساماندهی تورهای گردشگری داخلی یا ورودی به استان مازندران، در دستور کار معاونت پیشگیری از وقوع جرم استان قرار دارد و با تورهای هنجارشکن برخورد جدی می‌شود و از سویی ایزدی، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی مازندران هم گفته برگزاری این تور هیچ ارتباطی با تاسیسات گردشگری استان ندارد اما به‌نظر می‌رسد موضوع برخورد با تورهای غیرمجاز و غیرقانونی و هنجارشکن که چندین سال است به‌شدت از سوی کارشناسان اجتماعی و گردشگری توصیه می‌شود، چندان ازسوی مسؤولان مربوط جدی گرفته و رصد نمی‌شود.‌

از کجا سبز شدند؟

شاید این پرسش از ذهن‌تان بگذرد که اصلا این تورهای غیرمجاز از چه وقت و چگونه سروکله‌شان پیدا شد؟ از این موضوع که همواره در هر کسب‌و‌کاری (‌مثل همین گردشگری)، روش‌ها و عناصر نامعتبر و سودجو هم ورود می‌کنند و خود را جای اصل جا می‌زنند که بگذریم، عامل دیگری که می‌توان به ورود تورهای غیرمجاز و هنجارشکن به عرصه گردشگری ربطش داد شاید مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالای سفر و همچنین فشردگی و بالا بودن حجم کارها باشد که باعث شده مردم طی چند سال اخیر قید سفرهای طولانی‌مدت و دور و دراز را بزنند و به حضور در تورهای کوتاه‌مدت آخر هفته برای استراحت و رفع خستگی و پناه بردن به دامن طبیعت تمایل نشان دهند. از دیگر سو و از آنجا که هرجا بازار خوبی پیدا شود، پای سودجویان و سوداگران هم باز می‌شود، عده‌ای به‌صورت غیرقانونی و بدون آن‌که از وزارت میراث فرهنگی مجوزی دریافت کنند، اقدام به تبلیغ و برگزاری تورهای کوتاه‌مدت آخر هفته‌ای کردند که هیچ نظارتی روی آنها نمی‌شود. این تورها برای جلب بیشتر مسافران از ترفندهایی مثل نرخ‌هایی پایین‌تر از تورهای مجاز و اجرای برنامه‌های شاد و هنجارشکنی کردند که در اکثر موارد ناهمسو با فرهنگ جوامع محلی و حتی مخرب محیط‌زیست است. صاحبان این تورها توانستند از این طریق مشتریان زیادی را به‌سوی خود بکشانند؛ مشتریانی که معمولا از پیامدهای تلخ این تورهای بی‌مجوز که نه راهنمای رسمی باتجربه دارند و نه مسافران را بیمه می‌کنند، بی‌اطلاعند.

به‌شدت آسیب‌زا

آن‌طور که کارشناسان حوزه گردشگری می‌گویند و تجربه سال‌های اخیر نشان داده، این‌گونه تورها نه تنها پیامدهای احتمالی ناگواری برای مسافران تور به دنبال دارد که آثار مخرب متعددی هم برای بخش‌های دیگر از‌جمله جوامع محلی و صنعت گردشگری به‌وجود می‌آورد؛ آثاری که قبادی، کارشناس گردشگری درباره آنها می‌گوید: در تورهای غیرمجاز، رفتار ناشایست بعضی از افراد که می‌تواند تاثیرات منفی بر جوانان و افراد مجرد و حتی متأهل بگذارد، سبب می‌شود خانواده‌ها از تورهای مسافرتی مجاز هم استقبال نکنند. این مسأله می‌تواند سدی بلند در برابر توسعه گردشگری کشور باشد. همین که خانواده‌ها از تورهای یک‌روزه یا چند‌روزه داخلی استقبال نمی‌کنند، خود مشکل بسیار بزرگی برای گردشگری کشور است و این مسأله که تورهای غیرمجاز زمین بازی عده‌ای برای رفتارهای هنجارشکن شده خود فضای بدتری را علیه گردشگری و صنعت توریسم برپا خواهد کرد.

این کارشناس می‌گوید: یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش فعالیت تورهای غیرمجاز و افزایش استقبال از تورهای مجاز، شاید این باشد که وزارت میراث فرهنگی و گردشگری با معرفی تورهای مناسب و مجاز به خانواده‌ها، زمینه رشد و فعالیت آنها را فراهم کرده و توسعه دهد و کمک کند که مردم بتوانند برای سفر به تورهای دارای مجوز اعتماد کنند.

آفت به صنعت گردشگری

محسن شریعتی، مدرس دانشگاه در حوزه گردشگری هم معتقد است، برگزاری تورهای غیرمجاز، آسیب جدی به صنعت گردشگری وارد می‌کند: تورهای غیرمجاز در واقع بر‌مبنای سرگرمی و نگاه غیرحرفه‌ای اقدام به برگزاری تور می‌کنند و در بیشتر موارد به‌دلیل رعایت نکردن استانداردها و قوانین و موازین شرعی و عرفی، دید جامعه را به تورهای گردشگری و سفرهای گروهی دچار خدشه می‌کنند. این تورها ممکن است با اقامت در یک اقامتگاه بومگردی در روستا و ایجاد نگرش منفی بین اهالی، موجب گردشگرگریزی اهالی روستا و از لحاظ فرهنگی ایجاد دید منفی از سوی خانواده‌ها و مسؤولان حاکمیتی نسبت به تورهای گردشگری شود.

این فعال گردشگری اضافه می‌کند: تورهای مجاز، گردشگران را بیمه مسؤولیت مدنی می‌کنند اما تورهای غیرمجاز یا گردشگران را بیمه نمی‌کنند یا اگر بیمه کنند بیمه حوادث است که هزینه‌کرد کمتری دارد و متناسب با هزینه کم، پوشش بیمه‌ای کمتری دارد. از سوی دیگر تورهای غیرمجاز شاید هزینه کمتری در مقایسه با تور مجاز دریافت کنند ولی هزینه کمتر در قبال خدمات کمتر و زیر پا گذاشتن استانداردهاست و گردشگران باید این موضوع مهم را مورد توجه قرار دهند.

این کارشناس گردشگری به موضوع راهنمایان تور هم اشاره کرده و می‌گوید: راهنمای تور گردشگری با پرداخت هزینه مالی و زمانی و گذراندن دوره‌های آموزشی شش ماه و به شرط قبولی در آزمون می‌تواند کارت راهنمای گردشگری دریافت کند ولی تورگردانان غیرمجاز بدون گذراندن آموزش‌های لازم، اقدام به برگزاری تور می‌کنند که علاوه بر ضربه اقتصادی به فعالان این عرصه، ضربه جبران‌ناپذیری به بدنه گردشگری با زیرپاگذاشتن موازین وارد می‌کنند.

شناسایی 200 تور غیرمجاز در ایام کرونا

تورهای غیرمجاز چندسالی است به‌راحتی و بدون هیچ واهمه‌ای در فضای مجازی برای فعالیت خود تبلیغ و مشتری جذب می‌کنند و یکی از بهترین روش‌های پیگرد و ممنوعیت کار آنها هم رصد همین فضاست. خوشبختانه اخیرا سختگیری روی فعالیت این تورهای آسیب‌زا بیشتر شده، چنان‌که در همین راستا دبیر جامعه گردشگری الکترونیکی ایران چندی پیش از شناسایی بیش از ۲۰۰ شبکه غیرمجاز تورهای گردشگری در ایام شیوع بیماری کرونا و معرفی آنها به پلیس فتا خبر داد و گفت: در‌صدد هستیم تمهیدات مقتضی را به جهت فعالیت آژانس‌های قانونی در بستر فضای مجازی فراهم کنیم.

تقی حسین‌زاده، در گفت‌وگویی رادیویی با تأکید بر این مطلب که به جز دفاتر خدمات مسافرتی یا به تعبیر بهتر آژانس‌های مسافرتی، دیگر مجریان تور، همگی و بلااستثناء غیرمجاز و غیرقانونی هستند، افزود: در سال‌های اخیر اشخاص بسیاری به‌ویژه راهنمایان تور در پلتفرم‌های مختلف فضای مجازی از‌جمله اینستاگرام به‌شکل غیرمجازی به اجرای تورهای یک یا چند‌روزه می‌پردازند. انجام تبلیغات در فضای مجازی برای معرفی تور مجاز است اما برای اجرای هرگونه تور باید الزاما با یکی از مراکز مجاز زیر نظر وزارت میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به‌صورت حضوری قرارداد منعقد و امضا شود.

بنا به گفته حسین‌زاده، در قالب قریب به اتفاق این موارد، اجرای این تورها بدون هیچ مشکلی به پایان می‌رسد اما باید توجه داشت در صورت بروز هرگونه حادثه‌ای که در جریان این تورها منجر به فوت یا جرح شود، با توجه به غیرقانونی بودن این تورها، هیچ نهاد یا دستگاهی در این خصوص پاسخگو نبوده و امکان انجام هیچ‌گونه پیگیری حقوقی وجود ندارد، کمااین‌که در موارد متعددی، افراد در قالب این تورهای غیرقانونی در دریا غرق شده‌ یا از کوه سقوط کرده‌اند که یک زنگ خطر مهم است.

این فعال حوزه گردشگری توصیه‌ای جدی هم برای مردم دارد: هم‌میهنان قبل از انتخاب هرگونه تور گردشگری برای اطمینان از قانونی بودن آن به سایت اداره کل میراث فرهنگی هر استان مراجعه کرده و نسبت به استعلام آژانس‌های دارای مجوز و معتبر اقدام‌ کنند. همچنین توجه کنند تا پس از انعقاد قرارداد، الزاما از مسؤولان مربوط یک نسخه قرارداد را در سربرگ آژانس مربوط به‌صورت رسمی دریافت کنند.