با شروع فصل گرما و فعال شدن پشه‎ها واقعیت ‏هایی درباره این حشره و راه‎های در امان ماندن از آنها را بررسی کرده‌ایم

نیش می‌زنم، پس هستم!

با اینکه مطمئن نیستم کسی باشد که پشه‌ها را دوست داشته باشد، شک ندارم تا سه چهار ماه پیش رو ناچاریم شب و روز خود را در کنار آنها بگذارنیم.

کد خبر: ۱۳۶۸۰۷۲

واقعیت این است سابقه حضور پشه‌ها روی زمین بسیار بسیار طولانی‌تر از ما انسان‌هاست. پشه‌ها و به طور کلی حشرات از حدود 400 میلیون سال پیش روی زمین زندگی می‏کنند، نیش می‏زنند و به کلافه‌کردن جانوران مختلف مشغول‏اند.

با پیشرفت علم روش‏های تازه‏ای برای در امان ماندن از نیش پشه‏ ها ابداع شده است اما همچنان آنها سالیانه جان بیش از ۷۰۰ هزار نفر را می‏گیرند. متاسفانه پشه ‏های واقعی بر خلاف فیلم‏ها و کارتون‏ها برای نیش زدن ما هیچ اجازه‏ای نمی‎گیرند و اگر بتوانند در مکانی تکثیر شوند احتمالا روزگارمان را سیاه می‏کنند. برخلاف تصور ما پشه ها خون ما را برای تفریح و یا سیر شدن نمی‎مکند بلکه در واقع تمام پشه‏هایی که نیش‏مان می‏زنند ماده هستند و به خون ما برای توانایی تخم‏گذاری و تولیدمثل‌شان نیاز دارند. با این حال با شناخت رفتارها و ویژگی‏های این موجودات می‏شود تا حد امکان آنها از سوزش نیش آنها در امان ماند.

یکی از رایج‌ترین سوالات در بین کسانی که زخم‎خورده نیش‌‎ پشه ‎ها هستند این است که چرا پشه‌ها بعضی‌ها را بیشتر نیش می‌زنند؟ نتایج تحقیقات پژوهشگران نشان می‎دهد پشه‎ها از فاصله 30 سانتی‎متری می‌توانند دی‏ اکسیدکربن موجود در بازدم انسان را تشخیص دهند و خودشان را به انسان می‏ رسانند. از آنجایی که اضافه وزن باعث می‏شود سوخت‏ و‏ ساز انسان بیشتر شود و در نتیجه دی اکسیدکربن و اسید لاکتیک بیشتری تولید شود، پشه ها به افرادی که اضافه وزن دارند علاقه بیشتری نشان می‌دهند. زنان باردار و افرادی که به نوشیدنی‌های الکلی اعتیاد دارند نیز بدنشان سوخت‎و‌ساز بیشتری دارد و بیشتر مور حمله پشه‌‎ها قرار می‎گیرند.

پشه‎ها چطور ما را پیدا می‎کنند؟

شاید بپرسید این فقط انسان نیست که دی‎اکسیدکربن تولید می‎کند؛ پس چطور پشه‎ها انسان‏ها را از بقیه منابع تولید‎کننده دی‏اکسیدکربن تشخیص می‎دهند؟ سوال بسیار دقیقی است و پاسخش هم به انتخاب‏های شما و یا حتی سلیقه‎تان بر می‎گردد. در واقع برای این که پشه‎ها شما را از بین خودروها، درختان پوسیده و دیگر اشیایی که مولد دی اکسیدکربن هستند تشخیص دهند به رنگ لباس و میزان حرکت‌تان توجه می‎کنند. نتایج تحقیقات نشان می‎دهد پشه‏ ها افرادی را که رنگ لباس‏های تیره تری دارند بیشتر نیش زده‎اند و از بین افرادی که در حال حرکت هستند راحت‎تر برای پشه‎ها قابل ردیابی هستند. این موجودات کوچک به دلیل سبکی‎شان حتی در شرایطی که باد ملایمی بوزد با مشکل مواجه می‎شوند و به نزدیکی سطح زمین می ‏آیند در این حالت تشخیص شما وقتی لباس روشنی به تن دارید از میان دیگر اشیا سخت می‎شود برای همین بیشتر به سمت لباس‎هایی با رنگ‎های تند و تیره جذب می‎شوند. یکی از باورهای غلط درباره پشه‌ها این است که آنها فقط شب‌ها سراغ ما می‌آیند، در حالی که پشه‌ها می توانند در هر زمانی از روز ما را نیش بزنند. بوی بد پا وقتی در کفش عرق کرده هم می‏تواند پشه ها را به سمت خود بکشد. پس رعایت بهداشت و استفاده از کفش و جوراب مناسب می تواند شما را از مرکز توجه پشه‏ ها دور نگه دارد.

نقش گروه خونی در گزینش طعمه

نتایج تحقیقات نشان می‎دهد در کنار همه عواملی که ذکر شد گروه خونی هم می‎تواند موثر باشد، طبق یافته ‏های پژوهش‏ها، بعضی از بوها در بدن انسان منشا ژنتیکی دارد. بر این اساس، افرادی که گروه خونی O دارند دو برابر بیشتر از افرادی که گروه خونی A دارند مورد علاقه پشه‎ها هستند. در واقع پوست بعضی از افراد ماده‏ای ترشح می‎کند که گروه خونی را برای پشه‏ ها مشخص می‏کند تقریبا پوست 85 درصد افراد این ویژگی را دارد اما آن 15 درصد باقی‎مانده که بدنشان این ماده را ترشح نمی‎کند حتی اگر گروه خونیO داشته باشند کمتر مورد هجوم پشه‎ها قرار می‎گیرند.

پشه ها از کجا می آیند؟

از آنجا که بیشتر پشه‌ها در آب راکد و در ظروفی مانند گلدان‌های گیاهی، لاستیک‌های قدیمی، سطل‌ها و سطل‌های زباله تکثیر می‌شوند، افرادی که محل زندگی شان مملو از پشه شده باید حتما خود را از شر آب های راکد اطرافشان خلاص کنند. استخرهایی که در آنها شنا می‌کنند و آب آنها به موقع تعویض می‎شود هیچ مشکلی ندارند اما استخرها و حوض‏هایی که آب مدتی در آنها راکد می‌ماند می‌تواند بهترین مکان برای تولیدمثل پشه‌ها باشد.

دن استریکمن محقق برنامه جهانی سلامت می‌گوید: « دیده‎ام که پشه‌ها در آب جمع شده کنار سینک ظرف شویی، یا در ته شیشه‌ای که مردم برای مسواک زدن دندان‌های خود استفاده می‌کنند، رشد می‌کنند. پاکسازی مناطق از آب راکد می‌تواند تعداد پشه‌ها را تا حد زیادی کاهش دهد و این خود می‌تواند روشی کارآمد برای مقابله با پشه‌ها باشد.

جدیدترین روش‌های رهایی از نیش پشه

دکتر ایمو هانسن، استاد مؤسسه علوم زیستی کاربردی در دانشگاه نیومکزیکو به همراه همکارانش چند سالی است در جریان یک پژوهش مفصل درباره پشه‌ها از 5000 نفر پرسیدند برای محافظت از خود در برابر پشه‌ها از چه روش‌هایی استفاده می‌کنند؟ نتیجه نشان داد بیشتر مردم از دفع کننده‎های معمولی و سنتی مثل سوزاندن سرگین و برگ بعضی از گیاهان استفاده می‎کنند. اما دکتر هانسن و گروه همکارش به‌دنبال روش‎هایی با اثرگذاری بیشتر و طولانی‏تر بودند که بشود از مسیر علمی به آنها رسید. او و دکتر رودریگز در مقاله‌ای که سال 2015 در مجله علوم حشرات منتشر کردند، قدرت اثربخشی اسپری‌های تجاری مختلف حشرات را بررسی کردند و مشخص شد که محصولات حاوی DEET و ترکیبات فعال پیکاریدی، ماندگاری و اثرگذاری بسیار خوبی برای دفع پشه دارد. پس از آن به بررسی اثر روغن اکالیپتوس لیمو پرداختند که در واقع روغنی طبیعی و به دست آمده از برگ و شاخه های درخت اکالیپتوس است که بوی لیمو می‏دهد و یکی از محصولات توصیه شده از سوی مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده (CDC) است و اثرگذاری خوبی دارد.

دکتر ابرار کاران، پزشک بیمارستان زنان و بریگهام درباره روش‎های جدید مقابله با پشه‎ها می‌گوید: «تیمی از دانشمندان در ماساچوست در حال کار روی یک ماده دفع‌کننده پشه است که روی پوست مالیده می‌شود و ساعت‌ها یا حتی روزها ماندگاری دارد. این دارو به درون پوست و جریان خون نفوذ نمی‌کند و به مرور پس از پایان اثرگذاری از روی پوست کنده شده و می ریزد. استفاده از لباس‌هایی مثل شلوار و پیراهن آستین بلند و کلاه‌هایی که تور جلوی صورت دارند هم می‌تواند امکان جولان پشه‌ها را کم کرده و از بدن محافظت کند.

خودتان را با این روش‎ها خسته نکنید

فارغ از کِرِم‎هایی که برای دفع حشرات در بازار وجود دارد، دستگاه‎های زیادی هم برای دورکردن پشه‎ها فروخته می‌شود. بعضی از این دستگاه‎ها با برق داغ می‎شوند و سم پشه‎ای که درون خود دارند را آزاد کرده و باعث مرگ آنها می‎شوند. برخی از دستگاه‎ها هم با حرارتی که به وسیله برق تولید می‎کنند قرص های دفع پشه را تصعید می‏کنند و ذرات پخش شده آن در فضا باعث مرگ پشه‎ها می‎شود. در این میان اما دستگاه‎هایی که با عنوان فرا صوت (اولترا سونیک) در بازار به فروش می‏رسد طبق نتایجی که از پژوهش‎های علمی به دست آمده است اثرگذاری معنی‌داری ندارند. هنوز هیچ تحقیق علمی انجام نشده است که نشان دهد پشه ها با امواج صوتی از انسان دور می‏شوند.

عقیم‎سازی پشه‎های نر، روشی برای کنترل جمعیت

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت نیمی از مردم جهان در معرض ابتلا به بیماری تب دنگی هستند که بیماری ویروسی است و از طریق پشه منتقل می‎شود. بیمار‌ی‌هایی که از طریق پشه منتقل می‎شود مانند مالاریا، تب دِنگی، زیکا، چیکونگونیا و تب زرد حدود ۱۷ درصد کل بیماری‌های عفونی در سطح جهان را تشکیل می‏دهند. با توجه به این که طبق این آمار افراد زیادی در سراسر جهان با بیماری‎ها و خطرات ناشی از نیش پشه‎ها درگیر هستند سازمان جهانی بهداشت برای مقابله با پشه‏ها طرح عقیم‏سازی آنها را از طریق پرتونگاری ارائه کرده است. در این تکنیک تعداد زیادی پشه‌ نر که در مراکز تخصصی با استفاده از پرتونگاری عقیم شده‎اند پرورش می‎یابند و سپس در طبیعت آزاد می‏شوند تا با پشه‏های ماده جفت‏گیری کنند. از آنجایی که این جفت‏گیری‏ها به تولد پشه‏های جدیدی منجر نخواهد شد جمعیت این حشرات به تدریج در برخی مناطق متعادل می‎شود.

از 400 میلیون سال پیش در زمین زندگی می کردند.
حدود 3500گونه پشه در سیاره ما وجود دارد.
وزن پشه متوسط حدود 2.5 میلی گرم است.
یک پشه در یک وعده می تواند حداکثر 2تا3 برابر وزن خود خون بخورد.
پشه ها با سرعت 2.5 کیلومتر بر ساعت پرواز می کنند.
چرخه زندگی پشه برای ماده ها تا 56 روز و برای نرحدود 10 روز است.