سایه مسأله امنیت ملی بر موضوع پیری جمعیت

اقدامات سال‌های اخیر، نشانه یک باور جمعی در میانه قوای سه‌گانه و فعالان اجتماعی حول موضوع جوان‌ سازی جمعیت، ارزیابی می‌شود.

باوری که نشان می‌دهد از بین بردن مهم‌ترین ظرفیت یک کشور، یعنی ظرفیت نیروی انسانی و کاستی در ساخت ملت، چه صدماتی در آینده به وجود خواهد آورد.

چیره شدن نگاه اقتصادی به راهبردهای مهم امنیتی را می‌توان از آغاز دولت سازندگی برآورد کرد. آنجا که شعار «زندگی بهتر؛ فرزند کمتر» در هر بسته‌بندی محصول، تبلیغات تلویزیونی و بنرهای شهری رخ عیان کرده بود.

گذار جامعه ایران از بازه مهم هشت سال دفاع مقدس، شاید درس مهمی را به برخی سیاستگذاران داد؛ نیروی انسانی متخصص، متعهد و ارزش انسان به مثابه جزئی از یک کل واحد [ملت] تلقی شد.

این در حالی بود که جریان حامی سرمایه‌داری یا نگاهی اقتصادی به برآوردهای انسان ایرانی داشته یا آن‌که برای کاهش بسیاری از هزینه‌های مقطعی بر موضوع فرزند کمتر تأکید داشته است.

این در حالی است که به استناد گزارشی که از سوی سازمان ملل در سال ۲۰۱۰ منتشر شد، آمده بود اگر ایران به همین صورت به ادامه جایگزینی جمعیتی بپردازد و برنامه‌ای برای تعادل آن نداشته باشد در ۸۰ سال آینده ۴۷درصد آن را افراد سالمند بالای ۶۰ سال در برمی‌گیرند؛ درحالی که در خاورمیانه، کشورهای عربستان و قطر دارای بیشترین رشد جمعیتی میان سایر کشورهای منطقه هستند.

حضور ایران در منطقه به عنوان یک ابرقدرت و روند پیری جمعیت کشور در کنار جوانی جمعیت بسیاری از رقبای سیاسی آن، نشان می‌دهد نگاه امنیتی مشرف به موضوع افزایش نسل هم باید به عنوان یک دریچه بسیار حیاتی در اولویت قرار گیرد.

موضوعی که کم و بیش توسط برخی تحلیلگران به آن اشاره شده است. اساسا توده جمعیتی درهم تنیده، متخصص و یکپارچه، توان رویارویی با هرگونه تهدید را در آینده خواهد داشت. این احتمال در بسیاری از نمونه‌های تاریخی مشهود بوده است.

اساسا جمعیت، یکی از عوامل افزاینده قدرت ملی کشور است. از این روی، نگرانی‌های مسؤولان دستگاه‌های حاکمیتی از پیامدهای منفی مسأله کاهش جمعیت و کاهش نرخ باروری در ایران باعث شده است آن را در دستور کار قرار دهند و تصمیمات مقتضی را اتخاذ کنند.

چنان‌که سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغ شده و برخی قوانین نیز در ارتباط با آن به تصویب رسیده است. بدون شک، نگرانی رهبر معظم انقلاب به عنوان ریل‌گذار اصلی سیاست‌های کلان کشور، صورت‌های امنیتی نیز داشته است.

شاید در نگاه برخی مخاطبان، مسأله امنیت و افزایش جمعیت خلاصه در موضوعات دفاع ملی باشد اما اساسا ضربه‌پذیر شدن کشور در بسیاری از کنش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به نوعی به انواع بحران‌های امنیتی ختم می‌شود.

بنیه ضعیف برخی کشورهای کم‌جمعیت، آن هم با داشتن منابع طبیعی راهبردی یا ژئوپلیتیک مطلوب، مصداقی از اثرگذاری کمبود (یا کاهش جمعیت) در حفظ منافع ملی هر سرزمین بوده و البته خواهد بود.

حامد سرلکی - دبیر گروه جامعه روزنامه جام جم