قصه خوشمزه تاریخی

محمد شکیبانیا تهیه‌کننده سریال مستند ترنج درباره موضوع این مجموعه به جام‌جم می‌گوید: ترنج به فرهنگ و تاریخ خوراک در ایران می‌پردازد؛ بحث خوراکی‌های اساسی مثل نان، نوشیدنی‌ها، خوراکی‌های دریایی، خرما و… چیزهایی که تاریخچه و فرهنگ مشخصی دارند، در این برنامه مورد بررسی قرار می‌گیرد و درباره آنها صحبت می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: ایده این مستند در ابتدا بر این اساس بود که به جای این‌که در مورد دستور پخت و آشپزی صحبت کنیم به بهانه غذاهای مناطق مختلف، در مورد فرهنگ و تاریخ آن خوراکی و تاثیرات اجتماعی که داشته و داستان‌های سیاسی که در آن مناطق وجود داشته‌است، صحبت کنیم. به همین دلیل در مستند ترنج درباره قحطی و جنگ جهانی اول و دوم هم صحبت به میان می‌آید. موضوع این سریال مستند فقط مختص به غذا نیست، بلکه محور اصلی تاریخ و فرهنگ خوراک است. در این کار به مسائل زیست‌محیطی هم پرداخته شده‌است. در واقع اگر بخواهیم شناخت کاملی از یک جامعه داشته باشیم، یکی از راه‌های آن شناخت سنت‌ها و شیوه فراهم کردن خوراک در آن مناطق است.
شکیبانیا درباره زمانی که صرف تولید این مجموعه مستند شده‌است، بیان می‌کند: این مجموعه مستند در ۱۰ الی ۱۵ استان کشور طی سه سال گذشته فیلمبرداری شده‌است. البته فیلمبرداری و تولید این مستند سریالی حدود یک سال و نیم به علت شیوع ویروس کرونا متوقف شد و نتوانستیم به خیلی از مناطقی که می‌خواستیم، برویم و این مجموعه مستند را با همین شرایط به اتمام رساندیم. برای فیلمبرداری در شش مرحله ۱۲-۱۰ روزه حدود ۱۷هزار کیلومتر سفر داشتیم که نتیجه‌اش مجموعه‌ای است که روی آنتن شبکه مستند رفته‌است. این تهیه‌کننده درباره موسیقی مجموعه مستند ترنج می‌گوید: در این سریال مستند به دلیل موضوعیت آن که به فرهنگ و تاریخ غذا در ایران می‌پردازد، از موسیقی سنتی استفاده شده‌است که برخی از این موسیقی‌ها انتخابی و برخی تولیدی هستند و علی بوستان انتخاب موسیقی، تولید و تنظیم آثار را بر عهده داشته‌است. وی ادامه می‌دهد: خوراک نوعی بهانه است و نخ تسبیح همه بحث‌ها و موضوعاتی است که در این مجموعه مستند درباره آنها صحبت می‌شود. مثلا مسائل فنی‌ ـ مهندسی قدیم مثل ساخت قنات، آسیاب‌ها، شکل‌گیری تمدن‌های باستانی، معابد، نیایشگاه‌ها و جلگه‌های حاشیه فلات‌های ایران مانند اطراف رود کارون موضوعاتی هستند که این سریال مستند به آنها پرداخته‌است. اینها مباحث و موضوعاتی است که در میان پرداختن به موضوع خوراک در هر منطقه بررسی و درباره‌اش صحبت می‌شود. شکیبانیا با اشاره به استقبال مخاطبان از این مستند سریالی می‌گوید: از واکنش افرادی که از طریق شبکه‌های مجازی با ما در ارتباط هستند، به نظر می‌رسد این مجموعه مستند را پسندیده‌اند و بازخوردهای خوبی از مخاطبان دریافت کرده‌ایم اما به عنوان یک برنامه تلویزیونی منتظر بازخوردها از این برنامه توسط مخاطبان شبکه مستند هستیم و امیدواریم ترنج بتواند نظر مخاطبان این شبکه را جلب کند. در مجموع هم از طرف شبکه مستند که سفارش‌دهنده این مجموعه بوده‌است و هم از طرف مخاطبانی که با ما ارتباط دارند، پیام‌های دلگرم‌کننده و خوبی دریافت کرده‌ایم و به نظر می‌رسد مخاطبان و مدیران شبکه این مستند سریالی را پذیرفته‌اند. این تهیه‌کننده در ادامه می‌افزاید: قصد ما در مجموعه مستند ترنج این بود که سفره‌ایرانی را پوشش دهیم. با نان شروع کردیم و در میان برخی قسمت‌ها درباره نوشیدنی‌ها صحبت کردیم ولی در سفره‌ایرانی انواع خورش، انواع کباب، انواع پلو، انواع آبگوشت، آش، شوربا، شله و… وجود دارد که ما هنوز به نیمی از اینها هم نرسیده‌ایم. البته اگر بخواهیم در کل مناطق ایران به هر کدام از این خوراک‌ها بپردازیم و با سبک‌ها و شیوه‌هایی پخت آنها و داستان‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی که دارد، آشنا شویم، بایستی برای هر شهر یا روستا یک مجموعه‌مستند مستقل ساخته‌شود. در ۱۰‌قسمت اول ترنج به نان، شیرینی، نوشیدنی، خرما و غذاهای دریایی پرداختیم و دو قسمت آخر این برنامه مروری بر سفره‌ایرانی که در ۱۰ برنامه اول به آن اشاره شده‌است، خواهیم‌داشت. وی توضیح می‌دهد: دوست داشتیم در مورد غذاها و خوراک‌های خارجی که وارد فرهنگ ایران شده و هرکدام از آنها هم یک تاریخ و یک قصه شنیدنی دارند، صحبت کنیم که فعلا امکان آن وجود نداشت. مثلا در مناطق شهری پیتزا یک غذای معروف خارجی و غیرایرانی است اما در شهرهای شمالی غذایی به اسم واویشکا و اگر به خیلی قدیم‌تر برویم رشته‌های پلویی در زنجان و سلطانیه از زمان حمله مغول به ایران جزو خوراک‌های این منطقه شده‌است. این موضوعاتی است که علاقه‌مند بودیم به آنها بپردازیم و امیدوارم در آینده شرایطی فراهم شود تا درباره این موضوعات برنامه مفصلی ساخته شود. شکیبانیا در پایان درباره ساخت فصل دوم این مجموعه مستند یادآور شد: ساخت فصل دوم مجموعه مستند ترنج بستگی به شرایط تلویزیون دارد. اگر مخاطبان از این سریال مستند راضی باشند و بازخورد خوبی به شبکه بدهند، طبیعی است شبکه برای ساخت فصل دوم ترنج برنامه‌ریزی خواهدکرد.

احمدرضا معراجی - رسانه / روزنامه جام‌جم