روزهای سیـاه فیـروزه

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، شهرستان شهر بابک در استان کرمان با روستای صخره‌ای میمند که حدود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد و به ثبت جهانی رسیده است شناخته می‌شود؛ اما در کنار این روستای تاریخی، سنگ فیروزه این شهرستان که از معادن مس استخراج می‌شود از شهرت بالایی برخوردار است، زیرا فیروزه شهربابک شفافیت بیشتری دارد، از لحاظ ضخامت، ضخیم‌تر و گوشتی است، رنگ‌های آن آبی، آبی مایل به سبز و سبز است و بعضی از سنگ‌های فیروزه شهربابک از رنگ‌های تیره‌تری برخوردار بوده که زیبایی خاصی داشته و کمیاب هستند.

برداشت غیراصولی سنگ فیروزه

شهربابک با دارابودن ذخیره سنگ فیروزه یکی از قطب‌های اصلی استخراج سنگ فیروزه در کشور محسوب می‌شود. این شهرستان از وجود معادن غنی مس برخوردار است و معدن فیروزه میدوک در فاصله ۴۲ کیلومتری شمال شرق شهر بابک و ۱۳۲ کیلومتری شمال غرب معدن مس سرچشمه و کانسار مس چاه فیروزه
در ۳۲ کیلومتری شمال شهر بابک دو منطقه‌ای است که از آن‌ها سنگ فیروزه استخراج می‌شود.

اما متاسفانه باید گفت در زمینه استحصال سنگ‌های فیروزه هیچ گونه برنامه‌ریزی خاصی صورت نگرفته است. در حین استخراج سنگ معدن مس رگه‌های غنی سنگ فیروزه نیز به دست می‌آید، اما به دلیل این‌که توقف عملیات استخراج سنگ معدن توجیه اقتصادی نداشته و هزینه زیادی برای شرکت مس دارد، تکه‌های بزرگ سنگ را بار کامیون‌های غول‌پیکر کرده و بر حسب نوع سنگ بارگیری شده به سمت سنگ‌شکن یا دمپ اکسید یا باطله می‌برند تا در آنجا بتوان با سنگ‌جوری بخشی از فیروزه سنگ مس را بازیابی کرد. سنگ‌هایی که دارای رگه‌های مس هستند توسط کارگران جمع‌آوری می‌شوند تا به صورت مزایده توسط مجتمع مس شهربابک فروخته شده یا در اختیار اتحادیه گوهرتراشان شهربابک قرار گیرد. روشی که غیر اصولی است، زیرا وقتی سنگ‌های بزرگ در میان سنگ‌شکن خرد می‌شود ارزش خود را از دست می‌دهد.

آشفتگی در بازار سنگ فیروزه شهربابک مشهود است و غیر قابل کتمان. موضوعی که در سالیان اخیر همواره وجود داشته و علی‌رغم وعده‌های مختلف هرگز آن گونه که باید وضعیت استخراج و عرضه این سنگ با روش‌های اصولی صورت نگرفته است. برای درک مناسبی از وضعیتی که سنگ فیروزه شهربابک در چند سال گذشته داشته می‌توان به صحبت‌های علی اسدی‌کرم، نماینده سابق مردم شهربابک در مجلس شورای اسلامی در سال ۹۵ اشاره کرد که با ابراز نگرانی از آنچه او قاچاق فیروزه شهربابک و فروش آن با نام فیروزه نیشابور خوانده بود گفته بود پشت صحنه فیروزه شهربابک، مافیایی است که کندن آن کار حضرت فیل است. مافیایی که اگر چه طی این سال‌ها هیچ مسوولی به طور شفاف درباره هویت آن‌ها سخن نگفته است، اما این‌که صنعت فیروزه شهربابک طی این سال‌ها به حال خود رها بوده و جز عرضه تعداد محدودی سنگ به تعاونی‌های گوهرتراش اقدام اساسی دیگری برای رونق این صنعت در شهر سنگ‌های فیروزه‌ای انجام نشده است حقیقتی تلخ است که می‌توان تلخی آن را در میان صحبت‌ها و درددل‌های گوهرتراشان شهربابکی که از کیفیت نامرغوب سنگ‌های فیروزه عرضه شده و عدم حمایت کافی از آن‌ها گلایه دارند مزه کرد.

همانند گفته‌های امان‌اله نظریان، رئیس اتحادیه گوهر سنگ شهربابک که در گفتگو با جام‌جم، فیروزه را یک توان و پتانسیل بالقوه بی‌نظیر در اشتغال مردم منطقه می‌داند که هرگونه سهل‌انگاری در شناخت، معرفی و حمایت از آن اشتباهی بزرگ است.

وی یکی از چالش‌های صنعت فیروزه را در استخراج سنگ فیروزه عنوان می‌کند و می‌افزاید: همان طور که استخراج مس یک کار تخصصی است، انفجار، برداشت، انتقال و فرآوری سنگ فیروزه تخصصی بوده و انتظار می‌رود مورد توجه مسوولان مجتمع مس قرار گیرد، زیرا همکاری شرکت مس با مردم و اتحادیه گوهرتراشان باعث اشتغال چند هزار نفر از مردم بیکار منطقه می‌شود.

نظریان با اشاره به این‌که شاید برداشت سنگ فیروزه از جهاتی برای شرکت مس مقرون به صرفه نباشد، اما فیروزه برای اقتصاد و اشتغال مردم منطقه حائز اهمیت است، می‌گوید: وقتی سنگ فیروزه می‌تواند باعث اشتغال عده‌ای از مردم شود باید از تخریب و از بین رفتن آن در زیر چرخ‌های ماشین آلات معدنی جلوگیری کرد و نباید امروز کارگاه‌های گوهرتراشی شهربابک از دسترسی سریع و آسان به این ماده معدنی محروم بوده و چند ماه منتظر تهیه آن باشند.

وی با بیان این‌که در حال حاضر ۶۰ شرکت تعاونی تراش گوهر سنگ و حدود ۷۵ عضو گوهرتراش خانگی به صورت مستقیم مشغول به فعالیت بوده و امرار معاش می‌کنند، می‌گوید: به همت مردم، جوانان و مسوولان شهرستان صنعت رو به رشد فیروزه شهربابک نیاز به مانع زدایی دارد.

وی معتقد است:فیروزه مرغوب در بازار آزاد وجود دارد و برای هیچ کس قابل کتمان نیست، اما این‌که این سنگ فیروزه مرغوب از کجا وارد بازار می‌شود سوالی است که برای ما بی‌جواب مانده است.

امان‌اله نظریان با بیان این‌که آمار دقیقی از میزان سنگ فیروزه‌ای که از معادن میدوک، چاه فیروزه و ایجو به دست می‌آید وجود ندارد، می‌افزاید: با مذاکرات صورت گرفته مدیریت شرکت مس مجتمع مس شهربابک قبول کرده است که بخشی از سنگ فیروزه استخراجی را در اختیار کارگاه‌های شهربابک قرار دهد که اگر چه باعث خوشحالی گوهرتراشان شده است، اما انتظارات آن‌ها بیشتر از این میزان است. وی با تشکر از مجتمع مس شهربابک می‌گوید:این مجتمع هزینه ۱۰ تن سنگ فیروزه که در اختیاز اتحادیه قرار داده بود را نگرفت تا یک کمک به یک مجموعه ۵۰۰ نفری باشد. وی ادامه می‌دهد: فیروزه شهربابک دو نوع فیروزه رنگی و فیروزه سفید دارد و در طبقه بندی کمی و کیفی تفاوت زیادی دارد و حدود ۲۰ نوع گوناگون آن شناسایی شده است، اما متاسفانه سنگ فیروزه شهربابک از شهرستان خارج و در شهر‌هایی همچون نیشابور فرآوری و به نام فیروزه نیشابور
عرضه می‌شود.

وقتی مسوولان مس تمایلی به پاسخگویی ندارند

خروج سنگ‌های فیروزه از معادن به روش‌های مختلف، خرید سنگ فیروزه سرقتی از معدن توسط افراد غیر بومی و خروج آن‌ها از شهرستان شهربابک و عرضه آن‌ها به نام فیروزه نیشابور در استان‌های دیگر در کنار عرضه سنگ‌های فیروزه نامرغوب به اتحادیه گوهرتراشان از جمله شائبه‌هایی است که روزنامه جام‌جم جهت شفاف‌سازی درباره آن‌ها برای گفتگو با مسوولان مربوطه در مجتمع مس شهربابک اقدام کرد، اما علی‌رغم تماس‌های تلفنی و مذاکرات متعدد و ارسال سوالات برای مسوول مربوطه پس از گذشت دو هفته هیچ گونه پاسخی به درخواست مصاحبه ما داده نشد و به نوعی مسوولان مربوطه در این مجتمع از اظهار نظر درباره این شائبه‌های موجود خودداری کردند تا این عدم پاسخگویی آن‌ها بر حساسیت‌ها و شائبه‌های موجود بیفزاید.