عبور مرغ از مرز 30 هزار تومان (+جدول)

وزارت جهاد کشاورزی از تخصیص 5.5 میلیون تن نهاده دامی به تولیدکنندگان خبر داده، اما قیمت مرغ در بازار اکنون به بیش از 30 هزار تومان رسیده است.

این در حالی است که قرارگاه ساماندهی مرغ، قیمت این محصول را 24هزار و 900 تومان تعیین کرده بود، اما ظاهرا کاهش جو‌جه‌ریزی از الان تاثیر خود را در بازار گذاشته است.

طبق بررسی‌های انجام‌شده، حذف ارز 4200تومانی برای واردات نهاده دام و طیور، قیمت مرغ را به کیلویی 46 هزار تومان افزایش می‌دهد و کارشناسان معتقدند ارز ترجیحی حذف و یارانه مستقیما به خانوارها داده شود تا اختلاف قیمت 4200 تومانی و بازار آزاد، انگیزه رانت در این حوزه را از بین ببرد. گزارشی که پیش رو می‌خوانید، دلایل گرانی دوباره مرغ در بازار است.

مرغ ارزان‌ترین پروتئین گوشتی در ایران است که این روزها با 5000 تومان بیشتر از قیمت مصوب به فروش می‌رسد. قیمت مصوب مرغ در بازار 24هزارو900 تومان است که این روزها با قیمت حداقل 30 هزار تومان عرضه می‌شود.

چندی پیش فروش مرغ قطعه‌بندی‌شده ممنوع شد و فروشندگان اجازه انجام این کار را نداشتند و پس از آزادسازی چند ماهی بازار در ثبات قرار داشت، اما اکنون در ویترین فروشگاه‌های عرضه مرغ، سینی‌های قطعه‌بندی‌شده قرار گرفته و مرغ کامل عرضه نمی‌کنند.

به صادرات مرغ افتخار کنیم؟

مرغ یک کالای کاملا وابسته به واردات است. از اجداد آن گرفته تا خوراک‌شان باید از طریق واردات تامین شود. ارزی که دولت برای آنها در نظر گرفته 4200 تومان است، تا این کالا ارزان به دست مردم برسد، اما آیا واقعا این هدف محقق شده است.

نگاهی به روند تخصیص ارز 4200 تومانی در سال 97 که تحریم آمریکا علیه ایران بازگشت، نشان می‌دهد این کالا نه‌تنها ارزان به دست مردم نرسیده، بلکه موجب هدررفت منابع ارزی و انحراف آن از مسیر اصلی شده است.

در گذشته مرغ در سبد صادراتی کشور قرار داشت که با بحران آن در بازار داخل صادرات ممنوع شد. با ممنوعیت صادرات و کاهش ارزش پول ملی، اکنون مرغ 30 روزه به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود که این موضوع تبعاتی مانند کمبود در بازار داخل را به دنبال دارد.

با این تفاسیر صادرات مرغ با توجه به یارانه زیادی که دریافت می‌کند، افتخار ندارد و برای این‌که این صنعت رشد تولید داشته باشد، باید قیمت آن براساس قیمت جهانی تنظیم و یارانه آن به حلقه آخر زنجیره داده شود.

در طول هشت سال گذشته قیمت مرغ با افزایش 305درصدی روبه‌رو شده، به طوری که در حال حاضر هر چند قیمت این محصول 24 هزار و 900 تومان در میادین به فروش می‌رسد، ولی بیشتر خرده‌فروشی‌ها آن را با نرخ نزدیک به 35 هزار تومان به دست مصرف‌کنندگان می‌رسانند.

در سال گذشته نیز با توجه به صف‌های گسترده خرید مرغ که به کمبود عرضه محصول برمی‌گشت، دولت برای کنترل بازار مجبور به تشکیل قرارگاه ساماندهی بازار مرغ شد و مجوز واردات ۵٠ هزار تن مرغ را نیز صادر کرد؛ با این وجود به سختی توانست تعادل را به بازار برگرداند.

تولیدکنندگان و مرغداران معتقدند این افزایش قیمت به‌دلیل نابسامانی بازار نهاده‌های دامی، میزان جوجه‌ریزی و کاهش تولید مرغ است که همین مساله به طولانی‌تر شدن صف‌ها و سخت‌تر شدن دسترسی مردم به این ماده پروتئینی منجر شده است.

اواسط فروردین‌ امسال درحالی که هنوز بازار مرغ با تصمیمات متولیان بازار، از جمله افزایش قیمت هر کیلوگرم مرغ تنظیم بازاری، متعادل نشده بود، تولیدکنندگان مرغ با توجه به افزایش قیمت جوجه یکروزه، نسبت به بی‌سامانی دوباره این بازار هشدار دادند.

این هشدارها همچنان ادامه داشت و کمبود نهاده‌های دامی هم به آن اضافه شد تا این‌که از مدتی قبل زمزمه‌های افزایش قیمت دوباره مرغ آغاز شد. حالا این روزها مردم از نبود مرغ و افزایش قیمت آن در خرده‌فروشی‌ها خبر می‌دهند. هشدارهای تولیدکنندگان درباره احتمال افزایش قیمت مرغ به جایی نرسید و قیمت مرغ دوباره در حال افزایش است. ضمن این‌که برخی خرده‌فروشی‌ها مرغ برای عرضه به خریداران ندارند.

افزایش 305 درصدی قیمت مصوب مرغ

قیمت مرغ در ابتدای دولت در سال 92 حدود 6000 و 150 تومان به ازای هر کیلوگرم بود که این رقم تا امروز با نرخ مصوب به 24 هزار و 900تومان رسیده و حاکی از آن است که قیمت این محصول پروتئینی رشدی 305 درصدی را به خود دیده است.

مشکلات سامانه بازارگاه

در گذشته وقتی نهاده‌های دامی وارد کشور می‌شد، در اختیار اتحادیه‌های مربوطه قرار می‌گرفت و اتحادیه ها نیز آن را بین مرغداران و تولیدکنندگان توزیع می‌کردند، و در نتیجه وقتی کمبودی به لحاظ میزان نهاده ایجاد شد، به برخی مرغداران نهاده کمتری اختصاص پیدا کرد و اعتراضات زیادی را به همراه داشت. وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته با هدف تنظیم بازار و کاستن از مشکلات دامداران و مرغداران و همچنین سرعت‌‌بخشی به خرید و فروش نهاده‌های دامی، سامانه‌ای به نام بازارگاه طراحی و راه‌اندازی کرد.

اما با راه‌اندازی این سامانه نه‌تنها مشکلات مرغداران حل نشد، بلکه نارضایتی‌های زیادی از جانب این تولیدکنندگان به همراه داشت، به طوری که می‌گویند بسیاری از مرغداران نهاده‌ مورد نیازشان را با نرخ مصوب دریافت نمی‌کنند و نهاده‌ها صرفا به صورت رانتی به عده خاصی داده می‌شود که آنها نیز آن را با قیمت گزاف‌تری در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. این موارد باعث شد چندی پیش قیمت مرغ به حدود 50هزار تومان برسد و برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند دوباره در همان مسیر قرار گرفته‌ایم.

ظرفیت ناکافی واحدهای مرغ مادر

بیشتر نژادهای واحدهای مرغ مادر متعلق به انگلستان و آمریکاست. به طوری که 90 درصد نیاز کشور از طریق مرغ لاین راس انگلیس و مرغ لاین کاپ آمریکا تامین می‌شود و سهم مرغ نژاد آرین ایرانی از بازار ایران تنها 10 درصد مرغ است.

پرسش بعدی، این است که چرا با وجود امکان تامین مرغ اجداد، باید آن را از کشورهای تحریم‌کننده ایران تهیه کنیم. برخی تولیدکنندگان در این باره معتقدند مرغ آرین پس از 43 روز وزن‌گیری نمی‌کند، اما نژاد راس و کاپ تا 55 روز هم وزن‌گیری دارند.

این در حالی است که کارشناسان تغذیه معتقدند در کشورهای پیشرفته مرغ در 40 روز به کشتارگاه می‌رسد تا غذای سالم به جامعه داده شود.

دلیل کاهش جوجه‌ریزی و کمبود عرضه

براساس برنامه وزارت جهادکشاورزی برای تامین مرغ اردیبهشت سال جاری، باید در فرودین 125 میلیون قطعه جوجه‌ریزی انجام می‌شد، اما گزارش‌ها حاکی است که حدود 100 میلیون قطعه جوجه‌ریزی صورت گرفته است.

یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش جوجه‌ریزی در کشور به افزایش سرسام‌آور قیمت جوجه یکروزه برمی‌گردد. مرغداران باید هر قطعه جوجه یکروزه را بالاتر از نرخ مصوب یعنی 4200تومان بخرند، اما قیمت هر قطعه جوجه یکروزه که نایاب هم شده، در بازار با افزایش 114درصدی توسط دلالان 9000تومان عرضه می‌شود.

یکی از دلایل دیگر کاهش جوجه‌ریزی این است که به دلیل ارزان‌فروشی جوجه یکروزه (برای هر قطعه 500 تا 900 تومان) و افزایش هزینه‌های تمام‌شده نسبت به هزینه فروش در سال گذشته، بسیاری از واحدهای مرغ مادر که عرضه‌کننده این جوجه‌های یکروزه بودند، ورشکست شده و از مدار تولید خارج شده‌اند و برخی دیگر نیز جوجه‌های خود را معدوم کرده‌اند. به همین دلیل شش‌ماهه دوم سال گذشته نیز تنها 850 هزار قطعه جوجه‌ریزی صورت گرفت که پاسخگوی نیازهای کشور نبود.

در حال حاضر نیز به دلیل افزایش هزینه‌های تولید این واحدها تصمیم گرفته‌اند یا جوجه‌ریزی نکنند یا جوجه‌ریزی به مراتب کمتری نسبت به ماه‌های گذشته داشته باشند.

با این‌حال مرغداران می‌گویند اگر جوجه یکروزه با همان قیمت 4200تومانی به آنها داده شود، آنها نیز مرغ را هر کیلوگرم 17 هزار و 100تومان به کشتارگاه‌ها تحویل خواهند داد تا مرغ عرضه‌شده در بازار به قیمت 24 هزار و 900 تومان به دست مصرف‌کنندگان واقعی برسد.

تعطیلی تولید، نتیجه دستورات دولتی

پرویز فروغی، دبیر کانون مرغداران گوشتی درباره چرایی افزایش قیمت مرغ در روزهای اخیر به ایسنا گفت: وقتی دستوری روی مرغ، قیمت‌گذاری می‌شود و در مقابل تغییر قیمت نیز مقاومت صورت می‌گیرد، رغبت به جوجه‌ریزی کاهش می‌یابد. همچنین وقتی تولیدکننده جوجه یکروزه را ۸۰۰۰ تا۹۰۰۰ تومان می‌خرد و ذرت و سویا نیز دیر به دستش می‌رسد انگیزه خود را برای تولید از دست می‌دهد.

وی ادامه داد: قیمت تمام شده مرغ زنده برای تولیدکننده کمتر از ۲۰هزارتومان نیست و سوال اینجاست چرا مرغدار باید مرغ زنده خود را با قیمت مصوب ۱۷هزارو۱۰۰ تومان بفروشد و ضرر کند؟

دبیر کانون مرغداران گوشتی اضافه کرد: اگر دستگاه‌های متولی تولید نمی‌توانند قیمت جوجه یکروزه را کنترل کنند و به نرخ مصوب ۴۲۰۰ تومان برسانند، پس باید قیمت مرغ را اصلاح کنند و نمی‌توان انتظار داشت همه مولفه‌های تولید گران شود، ولی محصول نهایی افزایش قیمت نداشته باشد.

امین محمودی - اقتصاد / روزنامه جام جم