سلامت روان، اولویت هیچ سازمان و مسئولی نیست

بعد که آمار ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا افزایش یافت و ستاد ملی مبارزه با کرونا تشکیل شد و محدودیت‎های تردد و فعالیت برخی مشاغل اعمال شد، باز خیلی ها همه حواس‌شان را به محدودیت‎ معطوف کردند.

هیچ‌کس به فکر بخش دیگری از سلامت، یعنی سلامت روح و روان نیست. به همین دلیل است که بیماری ‎های روحی و روانی، استرس، افسردگی و اختلالات روحی در ۱۴ماه گذشته به شکل قابل‌توجهی افزایش پیداکرده است.

به نظر محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره کشور، ۸۰میلیون ایرانی در روزهای سخت شیوع ویروس کرونا، متحمل مشکلات روحی و روانی شده‌اند. باوجوداین‌که آسیب‏ های روحی ویروس کرونا بیشتر از آسیب‎های جسمی بوده، حاتمی می‎گوید در ستاد ملی مبارزه با کرونا، هیچ نماینده‏ ای ندارند یا حتی یک کمیته روان‌شناسی در ستاد ملی مبارزه با کرونا تشکیل نشده است. او می‎گوید مساله روان در کشور رها شده است و بعد از پایان همه‏گیری کرونا در کشور، مشکلات روحی و روانی، مردم را هدف قرار خواهد داد؛ مساله ‏ای که از امروز باید برای آن برنامه‎ریزی کرد.

حدود ۱۴ماه از شیوع ویروس کرونا می‌گذرد، شما شرایط روحی و روانی مردم را چطور می‌بینید؟

در این مدت، روان مردم به‌شدت تحت‌فشار بوده است. کرونا به‌طور طبیعی بسیاری از مردم را تحت‌فشار مزمن قرارداد و به همین علت، سلامت مردم به مخاطره افتاد. در این روزها، اختلالات روانی به‌دلیل ویروسی که هنوز برای خیلی‏ ها ناشناخته است،‌ مشکلات زیادی را ایجاد کرده. مشکلات اقتصادی، قرنطینه و اعمال محدودیت‎ها از تجربیات بدی است که در این مدت، شرایط روحی و روانی بدی را برای مردم به وجود آورده است.

آماری از افزایش اختلالات روانی ناشی از بیماری کرونا دارید؟

آماری ندارم. براساس مشاهدات عینی و میدانی و ارائه خدمات در دفاتر روان‌شناسی، می‎توانم بگویم در این روزها آمار افسردگی به‌شدت بالا رفته است و افراد زیادی با استرس شدید به دفاتر خدمات‎رسانی ما مراجعه می‎کنند. علاوه بر این، گزارش‏ها از افزایش نرخ اعتیاد در برخی استان‎ها و شهرها حکایت دارد.

چرا به‌عنوان رئیس سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره، اطلاعات دقیقی از شرایط روحی و روانی مردم ندارید؟

داده‌ها در اختیار وزارت بهداشت و درمان و دانشگاه‎های علوم پزشکی است و در اختیار ما نیست. براساس شاخص‎هایی که ما در مطالعات میدانی انجام دادیم در این مدت، ۸/۳درصد مردم بیشتر به ارائه خدمات روان‌شناسی نیاز پیداکرده‌اند.

در شرایطی که کرونا روان مردم را هم نشانه گرفته است، آیا در تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا به این مهم توجه می‎شود؟

ستاد ملی مبارزه با کرونا برای اجرایی شدن پروتکل‎های بهداشتی باید پیوست بسته آموزشی سلامت روان را هم در نظر بگیرد. با این اتفاق، ضمانت اجرایی پروتکل بهداشتی به وجود می‎آید. در ۱۴ماه گذشته، این پیوست آموزشی را در اعمال محدودیت‌های کرونا و رعایت پروتکل‏های بهداشتی نداشتیم. به همین دلیل است که مردم با اختلالات روانی مواجه شده‌اند. مردم باید آموزش ببینند چطور از جسم و روان‌شان مراقبت کنند. مساله روان مردم از دید مدیران ستاد ملی مبارزه با کرونا پنهان مانده. درواقع مساله روان‌ در امر کرونا فراموش‌شده است. رئیس سازمان روان‌شناسی و مشاوره ایران باید عضوی از ستاد ملی مبارزه با کرونا باشد و هر روز گزارش‌هایی را برای تصمیم‏گیری درست، به ستاد ملی مبارزه با کرونا ارائه کند، این در حالی است که ما حتی یک کمیته ویژه روان‌شناسی در ستاد نداریم.

چرا شما را به عنوان یکی از اعضای‌ ستادملی مبارزه با کرونا قبول نکردند؟

این را باید از وزیر بهداشت و درمان سوال کنید. آن اوایل که ویروس کرونا شایع شد، ما نامه‎ای به دفتر رئیس‎جمهوری دادیم و از آنها خواستیم یک کمیته روان‌شناسی در ستادملی مبارزه با کرونا تشکیل دهند. رئیس‌جمهوری‌ قول مساعد خود را اعلام کرد و نامه را برای تصمیم‎گیری نهایی، به وزارت بهداشت و درمان، ارجاع داد و قرار شد وزیر در این باره تصمیم بگیرد. تصمیم وزیربهداشت و درمان، تشکیل‌نشدن کمیته روان‌شناسی بود و این روزها با افرادی روبه‌رو هستیم که در حدود ۱۴ماه گذشته‌ دست‌کم مسائلی مانند استرس و افسردگی را تجربه کرده‎اند. به نظرم از همین امروز ستادملی مبارزه با کرونا باید برنامه‎های مناسبی برای دوران پساکرونا تنظیم کند، در غیر این صورت، شاهد فروپاشی روان و جسم شهروندان خواهیم بود.

چرا وزارت بهداشت‌ودرمان، با حضور شما در ستادملی مبارزه با کرونا مخالفت کرد؟

گفتند ما در حوزه سلامت می‎توانیم بخشی را در نظر بگیریم که در حوزه سلامت روان هم بررسی‎هایی داشته‌باشد.

وزارت بهداشت‌ودرمان در این ۱۴ماه در حوزه روان چه کار کرده است؟

طبق قانون، مسوول سلامت کشور وزارت بهداشت‌ودرمان است و رسیدگی به بخش روان هم جز وظایف این وزارتخانه است اما در ۱۴ماه اخیر وزارت بهداشت‌ودرمان درگیر درمان کرونا بوده و فرصت فکر کردن به سلامت روان را نداشته‌است. با این حال اما یک کارگروه مشورتی در وزارتخانه تشکیل شده که هر ۱۵روز یک‌بار تشکیل جلسه می‎‏دهد. ما هم عضوی از این کارگروه هستیم و در جلسات، یک سری صحبت‌های کلی می‏‎شود که شان اجرایی ندارد. این در حالی است اگر کمیته روان‌شناسی در ستاد ملی مبارزه با کرونا، تشکیل شده‌بود، می‏توانستم پاسخ سوال شما را با آمار بدهم‌.

سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره در این مدت برای بهبود شرایط روحی مردم چه برنامه‌هایی داشته‌است‌؟

ما به عنوان سازمان روان‌شناسی و مشاوره، یک سری پژوهش‎هایی را انجام دادیم که به نتایجی هم رسیده اما پژوهش، زمانی کاربردی است که آمار و عدد داشته‌باشد؛ بنابراین از شهرداری تهران درخواست کردیم اجازه دهد از اطلس روانی استفاده کنیم که البته هنوز جوابی به دست‌مان نرسیده‌است. ما اطلاعات همه شهرها را نداریم، بنابراین پژوهش ما قابلیت اجرایی ندارد. توزیع داده‌ها در هر یک از شهرها، متفاوت است. قابلیت اجرایی پژوهش‌های ما در هر شهر باتوجه به داده‎ها و اطلاعات آن شهر است.

پس برای بهبود شرایط، کاری انجام نشده‌ است؟

تا عدد و آمار نداشته‌باشیم، نمی‎توانیم برای افسردگی یا بحث ترک اعتیاد کاری کنیم. اولویت هیچ سازمان و مسؤولی سلامت روان نیست. بحث روان متولی ندارد و در کشور رهاست.

اما جواب شما قانع‏ کننده نیست.

ببینید سازمان نظام روان‌ شناسی و مشاوره، مجری نیست و ناظر بر استانداردهاست. ما وظیفه داریم صلاحیت کارشناسان را تعیین کنیم. با این اوصاف به صورت داوطلبانه کارهایی انجام دادیم و حدود ۳۵هزار داوطلب کارشناس، در اختیار دانشگاه‌های علوم‌پزشکی قرار دادیم تا به صورت جهادی، در بحث سلامت روان مردم ورود کنند. ارائه بسته‌های آموزشی کنترل خشم، استرس و تغییر سبک زندگی از کارهایی است که انجام شده. براساس آماری که داریم، روزانه حدود صدهزار مشاوره با کمک مشاوران ما به مردم داده می‎شود.

اما به نظر می‎آید، سازمان نظام روان‌شناسی بیشتر طرفدار روان‌شناسانش است تا مردم.

در تعریف اهداف سازمان نظام روان‌شناسی، آمده‌است این سازمان، مدافع حقوق روان‌شناسان و مردم، هر دو با هم است. برنامه ماست که دغدغه هر دو گروه را داشته‌باشیم.

پس چرا برخی از روان‌شناسان و مشاوران حق ‎مشاوره‌های نجومی‌ از مردم می‎گیرند؟

ما تعرفه روان‌شناسان و مشاوران را در ۲۵ اسفند ۹۹ در سازمان تصویب کردیم و ۸ فروردین ۱۴۰۰ این تعرفه را به هیات‌دولت ارائه دادیم. تا به امروز که با شما صحبت می‏کنم، هیات‌دولت هیچ ابلاغیه‏ای برای تعرفه‎گذاری به ما ارائه نداده است. این اجحاف در حق مردم است و باعث بی‎نظمی در دریافت تعرفه‎هاست. ما طرفدار مردم هستیم اما در شرایطی که تعرفه‎های دقیق ابلاغ شود.

تعرفه‌های خدمات روان‌شناسی و مشاوره در ۱۴۰۰ چقدر افزایش پیدا می‎کند؟

ما افزایش ۳۰درصدی را پیشنهاد دادیم اما در سازمان به افزایش تعرفه ۲۸.۵ درصد رسیدیم و این افزایش را به هیات‌دولت ارائه دادیم که احتمالا دولت هم با افزایش ۲۵درصد موافقت می‎کند.

این رقم با توجه به شرایط اقتصادی این روزهای مردم خیلی زیاد است.

شرایط اقتصادی ایجاب کرده که افزایش تعرفه داشته باشیم اما از دولت درخواست کردیم برای مردم کم‎درآمد، وضعیت بیمه‌ها را درست کند.

بحث بیمه‎‌شدن خدمات مشاوره سال‎هاست که مطرح است. چرا بیمه‎گذاران را مجاب نمی‎کنید که خدمات مشاوره را تحت پوشش قرار دهند‌؟

ما نامه‎های زیادی برای به سرانجام رسیدن مساله بیمه‌ خدمات مشاوره به دولت و مجلس ارائه دادیم. این مصوبه به تصویب مجلس رسیده است اما دولت تمایلی به اجرای آن ندارد. ما خواستار ارائه خدمات بیمه‎ای روان‌شناسی و مشاوره به مردم هستیم. قرار است که با رئیس سازمان برنامه‌وبودجه دیدار و درباره مشکلات بیمه‎ای خدمات مشاوره‌ صحبت کنیم.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم