جهاد علیه اعتیاد

طلبه‌های جوان از تخصص خود استفاده می‌کنند، مثلا به مصرف‌کننده‌ها دارو نمی‌دهند. به‌عبارت‌دیگر آنها از راهی که بلدند از راه دین، چراغ راه ترک اعتیاد مصرف‌کنندگان را روشن می‌کنند.

برگزاری دعا و مراسم مذهبی، حضور در هیأت‌های عزاداری و برگزاری اردوهای راهیان نور از روش‌های دینی آنها برای ترک اعتیاد است. کمک به ترک مواد مخدر البته تنها قدم‌های اول است، این‌که مصرف‌کنندگان بعد از بهبود به مصرف مواد مخدر برنگردند نیز مهم است.

به همین دلیل است که طلبه‌های جوان بعد از ترک مواد مخدر، افراد را رها نمی‌کنند. برایشان کار پیدا می‌کنند و دستشان را در دست دوستانی می‌گذارند که مواد مخدر مصرف نمی‌کنند.

به گفته حجت‌الاسلام احسان رنجبر، طلبه‌ای که سال‌هاست در کمپ‌ های ترک اعتیاد فعالیت می‌کند و بین دوستانش به شیخ المعتادین معروف است، روش دینی آنها برای کمک به مصرف‌کنندگان تا سه برابر بیشتر از دیگر روش‌هایی که در کمپ‌ های ترک اعتیاد به کار گرفته می‌شود، بازدهی دارد. حالا با روش دینی که رنجبر و دوستانش در این سال‌ها تدوین کردند، کمپ‌های دینی زیادی در شهرهای کشور توسط روحانیون اداره می‌شود و به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا با ترک مواد مخدر، خرابه‌های زندگی را از نو بسازند.

حدود ۱۴سال پیش یعنی سال ۸۶ بود که حجت‌ الاسلام احسان رنجبر، کار خودش را در کمپ‌ های ترک اعتیاد شروع کرد. آن زمان او از استان محل تولدش چهارمحال و بختیاری برای تحصیل علوم دینی به شهر قم رفته بود.

رنجبر که آن زمان مبلغ دینی بود اما در کنارش درباره آسیب‌ های اجتماعی و روش‌ های ترک اعتیاد نیز تحقیق می‌کرد، همان زمان بود که تصمیم گرفت برای مسائل دینی به یکی از کمپ‌های ترک اعتیاد برود. هرچند در ابتدا برخی از مسؤولان کمپ‌ها او را به داخل کمپ راه نمی‌دادند اما او کارش را در یکی از کمپ‌های شهر قم شروع کرد و برخی شب‌ها برای خواندن دعای توسل و تبلیغ مسائل دینی به کمپ‌ها می‌رفت. زمانی که مسؤولان کمپ‌های ترک اعتیاد اثرات مثبت تبلیغات دینی را دیدند، از او خواستند تا کارش را ادامه دهد.

برنامه تدوین‌شده دینی

رنجبر می‌گوید بعد از خواندن دعای توسل و صحبت با مصرف‌کننده‌ها، آنها کمتر به تنش و دعوا تمایل داشتند و همین اثرات مثبت باعث شد او گروهی ده،‌دوازده نفره از طلبه‌ها تشکیل دهد و برای تبلیغ مسائل دینی به کمپ‌های ترک اعتیاد بروند. برای این‌که کارش را قانونی انجام دهد از سازمان بهزیستی هم مجوز گرفت. کمپ‌های ترک اعتیاد در استان‌های قم، اراک، البرز و تهران اولین مراکزی بودند که او و اعضای گروهش به آنجا رفت‌وآمد داشتند.

همان زمان بود که شیخ‌المعتادین به برنامه مدون بهبود پایدار مصرف‌کنندگان به‌نام برنامه ترک اعتیاد دین‌محور‌ فکر کرد. او اثرات مثبت آموزه‌های دینی روی مصرف‌کنندگان مواد مخدر را از نزدیک دیده و پژوهش‌های زیادی را درزمینه آسیب‌های اجتماعی انجام داده بود.به‌این‌ترتیب کارگروهی تشکیل داد تا روش درمانی دین‌محور خود را با کمک مبلغان دیگر در کمپ‌های اعتیاد اجرا کنند. این روش درمانی در بهزیستی مجوز گرفت و قرار شد به‌عنوان پایلوت، کمپ اعتیادی در شهر قم یا چهارمحال و بختیاری در اختیار گروه قرار بگیرد تا روش درمانی ویژه آنها‌ بررسی شود و چون فرمانداری و مسؤولان بهزیستی در قم با آنها همکاری نکردند، طلبه‌ها سال ۹۵ کمپی را در استان چهارمحال و بختیاری ایجادِ کرده و اولین کمپ اعتیاد با روش درمان‌ دین‌محوری را راه‌اندازی کردند.

بدون دارو، بدون درد

درست مانند همه کمپ‌های زیرنظر بهزیستی، کمپی که رنجبر و دوستانش آن را اداره می‌کردند، با روش درمانی بدون دارو شروع به کار کرد. رنجبر می‌گوید البته در روش دین محوری، استفاده از داروهای گیاهی وجود داشت که مسؤولان بهزیستی به او اجازه استفاده از داروها را ندادند. کمپ اعتیادی که البته هیچ اجباری در پرداخت هزینه‌ها در آن وجود نداشت. رنجبر می‌گوید: «من اهالی آنجا را می‌شناختم و می‌دانستم خیلی از خانواده‌ها توان پرداخت نداشتند، به همین دلیل از بسیاری از خانواده‌ها هزینه‌ای دریافت نمی‌کردیم.» هرچند این رویه باعث ایجاد مشکلات مالی شد، اما آنها کارشان را شروع کردند. در روش دین‌محوری، برای هر ساعتی از شبانه روز، برنامه منظمی وجود دارد. بیدار شدن با صدای باران و صدای آواز پرندگان و خواندن دعای عهد قبل از طلوع آفتاب به صورت دسته‌جمعی از کارهای منظم صبحگاهی است.

رنجبر می‌گوید انتخاب یک موسیقی برگرفته از طبیعت، مانند صدای آواز پرندگان، مرغ و خروس یا صدای باران می‌تواند انرژی خوبی در مصرف‌کنندگان ایجاد کند. برگزاری نماز جماعت و مشاوره‌های فردی و مددکاری با مصرف‌کنندگان، برگزاری دعای توسل، اردوهای راهیان نور، شرکت در راهپیمایی اربعین و سفر به کربلا، دعوت از هیات‌های عزاداری برای حضور در کمپ ترک اعتیاد، کوهنوردی و ورزش و دیدن فیلم‌های انگیزشی از کارهای دیگری است که در برنامه این کمپ به آنها توجه شده‌است. اما مهم‌ترین بخش روش درمانی ـ دینی آنها، استفاده از مبلغان دینی است؛ مبلغانی که با مصرف‌کننده‌ها دوست می‌شوند و در راه سخت بازپروری و پاکسازی، کمک‌شان می‌کنند تا نه فقط جسم که روحشان هم پاک شود.

او می‌گوید طلبه‌های مبلغ شوخ‌طبع هستند و با دوستی و مهربانی با مصرف‌کننده‌ها، آنها را در این مسیر سخت، با چراغ دین راهنمایی می‌کنند. آن طور که رنجبر توضیح می‌دهد در برخی مواقع مصرف‌کننده‌ها کم می‌آورند و می‌خواهند از پروسه درمان خارج شوند، اما همین مبلغان با حمایت و روحیه دادن به آنها سعی می‌کنند در راه سخت کمک‌شان کنند. برگزاری جلسه‌هایی که مصرف‌کنندگان خاطرات خوش را برای هم تعریف می‌کنند، از دیگر کارهایی است که آنها در کمپ انجام می‌دهند، روش درمانی که البته کاملا در خلاف جهت جلسه‌های تخریب شخصیت فردی است. طلبه جوان می‌گوید آنها سعی کردند، جلساتی را تشکیل دهند تا احساس خوب بودن را در مصرف‌کننده‌ها به وجود بیاورد. رنجبر می‌گوید با تعریف کردن خاطرات خوش، سعی کردند تا بهبودیافته ها، شخصیت اجتماعی خودشان را پیدا کنند و برای ورود به جامعه آماده شوند.

کمک همیشگی

در بسیاری از کمپ‌ های اعتیاد بهبودیافته‌ها بعد از رهایی از اعتیاد، در جامعه رها می‌شوند و هیچ برنامه‌ای برای حمایت‌های تکمیلی از آنها وجود ندارد. رنجبر و دوستانش اما برنامه‌های دیگری برای بعد از مرحله پاکسازی دارند. مشاوره و راهنمایی خانواده‌های بهبودیافته برای قبول آنها‌ یکی از همین برنامه‌ها‌ست اما شاید مهم‌ترین برنامه آنها مربوط به حضور بهبودیافتگان در جامعه باشد.

رنجبر می‌گوید: «جمع دوستان بهبودیافتگان مهم است، این که آنها بعد از بهبود، دوباره سراغ موادمخدر نروند از اولویت‌های نخست ماست.» به همین دلیل است که آنها از پایگاه‌های بسیج شهر خواستند اجازه دهند بهبودیافتگان به جمع آنها بروند و با بسیجیان رفت و آمد کنند. همین باعث شد بسیاری از بهبودیافتگان دیگر هوس مصرف موادمخدر نداشته‌باشند و حالا سال‌هاست پاکند اما شاید مهم ترین اقدام رنجبر در کمپ اعتیادش، اشتغال‌زایی باشد. راه اندازی کارگاه‌های پرورش قارچ، گرفتن عرقیجات، جوشکاری و صنایع دستی از کارهای آنهاست.

راه ادامه دارد

کمپ چهارمحال‌وبختیاری بعد از سه سال بسته شد. با این‌که راهکارهای دینی و درمانی گروه رنجبر مورد قبول مسؤولان قرار گرفت و بارها در جشنواره‌ها تشویق شد، اما هیچ‌کدام از مسؤولان بهزیستی یا ستاد مبارزه با موادمخدر برای ادامه حیات کمپ از آنها حمایت نکردند و به تعطیلی کمپ برای همیشه منجر شد.

شیخ‌ المعتادین و دوستانش اما بعد از گذشت تجربه موفق حضور و اداره کمپ‌های ترک‌اعتیاد موسسه خود را تشکیل دادند. او و دوستانش هنوز به کمپ‌های ترک‌اعتیاد می‌روند و به مصرف‌کنندگان مشاوره می‌دهند تا مواد را ترک کنند. او گروهی را تشکیل داده است تا به عنوان مبلغ دینی، از اعتیاد پیشگیری کنند؛ کسانی که بیشتر در مدارس رفت‌وآمد دارند. حالا روش درمانی و دینی آنها، در چند کمپ درمانی ترک‌اعتیاد در کشور اجرا می‌شود. او همچنان مبلغ دینی تربیت می‌کند تا در کمپ‌های ترک‌اعتیاد حضور پیدا کنند. جزوه‌های پژوهشی او و دوستانش، در حال تنظیم و قرار است تجربیات آنها در آسیب‌های اجتماعی در دانشگاه‌های کشور مطرح شود.

رنجبر در مدت زمان حضور در کمپ‌های ترک اعتیاد به هزاران خانواده و مددجو مشاوره داده است. ‌

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم